Sáng Thế 47
1 Giô-sép vào tâu vua Pha-ra-ôn: “Cha và anh em tôi đã từ xứ Ca-na-an đến đây, với bầy chiên, bầy bò, và mọi tài sản. Hiện nay họ ở Gô-sen.”
Then Joseph [May he add] went in and told Pharaoh, and said, “My father and my brothers, with their flocks, their herds, and all that they own, have come out of the land of Canaan [Humbled]; and behold, they are in the land of Goshen [Drawing near].”
2 Giô-sép đưa năm anh em đến yết kiến vua Pha-ra-ôn.
From among his brothers he took five men, and presented them to Pharaoh.
3 Vua Pha-ra-ôn hỏi: “Các ngươi làm nghề gì?” Họ tâu: “Chúng tôi chăn nuôi súc vật, cũng như tổ tiên chúng tôi.
Pharaoh said to his brothers, “What is your occupation?” They said to Pharaoh, “Your servants are shepherds, both we, and our fathers.”
4 Xứ Ca-na-an bị đói lớn, chẳng còn đồng cỏ cho súc vật nên chúng tôi đến đây cư trú. Xin vua cho chúng tôi ở xứ Gô-sen.”
They said to Pharaoh, “We have come to live as foreigners in the land, for there is no pasture for your servants’ flocks. For the famine is severe in the land of Canaan [Humbled]. Now therefore, please let your servants dwell in the land of Goshen [Drawing near].”
5 Vua Pha-ra-ôn bảo Giô-sép: “Cha và anh em ngươi đã đến đây.
Pharaoh spoke to Joseph [May he add], saying, “Your father and your brothers have come to you.
6 Trong cả nước Ai Cập, hãy chọn nơi nào tốt nhất cho họ. Ta nghĩ đất Gô-sen rất thích hợp. Ngươi cũng hãy tuyển người tài giỏi trong vòng họ để chăn bầy súc vật của ta.”
The land of Egypt [Abode of slavery] is before you. Make your father and your brothers dwell in the best of the land. Let them dwell in the land of Goshen [Drawing near]. If you know any able men among them, then put them in charge of my livestock.”
7 Giô-sép cũng đưa cha đến gặp vua. Gia-cốp chúc phước cho vua.
Joseph [May he add] brought in Jacob [Supplanter], his father, and set him before Pharaoh, and Jacob [Supplanter] blessed Pharaoh.
8 Vua hỏi thăm Gia-cốp về tuổi tác.
Pharaoh said to Jacob [Supplanter], “How many are the days of the years of your life?”
9 Gia-cốp đáp: “Thưa vua, tôi được 130 tuổi, đời du mục của tôi rất ngắn ngủi và cực nhọc so với đời du mục của tổ tiên tôi.”
Jacob [Supplanter] said to Pharaoh, “The days of the years of my pilgrimage are one hundred thirty years. Few and evil have been the days of the years of my life, and they have not attained to the days of the years of the life of my fathers in the days of their pilgrimage.”
10 Trước khi từ giã, Gia-cốp lại chúc phước cho vua Pha-ra-ôn.
Jacob [Supplanter] blessed Pharaoh, and went out from the presence of Pharaoh.
11 Giô-sép chọn chỗ tốt nhất trong nước Ai Cập cho cha và các anh em định cư, tại miền Ram-se, đúng theo lệnh vua.
Joseph [May he add] placed his father and his brothers, and gave them a possession in the land of Egypt [Abode of slavery], in the best of the land, in the land of Rameses, as Pharaoh had enjoined.
12 Tùy theo số khẩu phần, Giô-sép cung cấp lương thực cho cha và các anh em.
Joseph [May he add] nourished his father, his brothers, and all of his father’s household, with bread, according to their families.
13 Nạn đói trở nên quá trầm trọng. Cả xứ Ai Cập và xứ Ca-na-an đều kiệt quệ, chẳng còn lương thực.
There was no bread in all the land; for the famine was very severe, so that the land of Egypt [Abode of slavery] and the land of Canaan [Humbled] fainted by reason of the famine.
14 Giô-sép bán lúa, thu hết tiền bạc trong xứ Ai Cập, xứ Ca-na-an, và chứa trong kho hoàng cung Pha-ra-ôn.
Joseph [May he add] gathered up all the money that was found in the land of Egypt [Abode of slavery], and in the land of Canaan [Humbled], for the grain which they bought: and Joseph [May he add] brought the money into Pharaoh’s house.
15 Khi tiền bạc đã hết, người Ai Cập và người Ca-na-an đến kêu cầu Giô-sép: “Xin cấp lương thực cho chúng tôi, không lẽ vì hết tiền mà chúng tôi phải chết đói sao?”
When the money was all spent in the land of Egypt [Abode of slavery], and in the land of Canaan [Humbled], all the Egyptians [people from Abode of slavery] came to Joseph [May he add], and said, “Give us bread, for why should we die in your presence? For our money fails.”
16 Giô-sép đáp: “Nếu hết tiền, các ngươi đem gia súc đến đổi lấy lương thực.”
Joseph [May he add] said, “Give me your livestock; and I will give you food for your livestock, if your money is gone.”
17 Vậy họ đem gia súc đến, nào là chiên, bò, ngựa, lừa, để đổi lấy lương thực nơi Giô-sép.
They brought their livestock to Joseph [May he add], and Joseph [May he add] gave them bread in exchange for the horses, and for the flocks, and for the herds, and for the donkeys: and he fed them with bread in exchange for all their livestock for that year.
18 Qua năm sau, người Ai Cập lại đến xin Giô-sép: “Ông thừa biết tiền bạc chúng tôi đã cạn, gia súc ông cũng mua rồi, chúng tôi chẳng còn gì ngoài bản thân và ruộng đất.
When that year was ended, they came to him the second year, and said to him, “We will not hide from my lord how our money is all spent, and the herds of livestock are my lord’s. There is nothing left in the sight of my lord, but our bodies, and our lands.
19 Tại sao ông để chúng tôi chết và đất ruộng hoang vu? Hãy mua chúng tôi và ruộng đất bằng lương thực. Chúng tôi làm nô lệ cho vua Pha-ra-ôn để đổi lấy lúa, nhờ đó chúng tôi thoát chết, đất ruộng khỏi hoang tàn.”
Why should we die before your eyes, both we and our land? Buy us and our land for bread, and we and our land will be servants to Pharaoh. Give us seed, that we may live, and not die, and that the land won’t be desolate.”
20 Vì nạn đói quá lớn, mọi người Ai Cập đều bán ruộng. Giô-sép mua tất cả ruộng đất cho vua; ruộng đất Ai Cập trở thành tài sản của nhà vua;
So Joseph [May he add] bought all the land of Egypt [Abode of slavery] for Pharaoh, for every man of the Egyptians [people from Abode of slavery] sold his field, because the famine was severe on them, and the land became Pharaoh’s.
21 và toàn dân Ai Cập từ nam đến bắc đều phải dọn về thành phố.
As for the people, he moved them to the cities from one end of the border of Egypt [Abode of slavery] even to the other end of it.
22 Tuy nhiên, Giô-sép không mua ruộng của các thầy tư tế, vì họ được vua Pha-ra-ôn cấp phát lương thực, khỏi phải bán ruộng.
Only he didn’t buy the land of the priests, for the priests had a chok ·portion· from Pharaoh, and ate their chok ·portion· which Pharaoh gave them. That is why they didn’t sell their land.
23 Giô-sép tuyên bố với dân: “Ngày nay, ta mua các ngươi và ruộng đất cho vua Pha-ra-ôn. Đây, ta giao hạt giống để các ngươi gieo trồng.
Then Joseph [May he add] said to the people, “Behold, I have bought you and your land today for Pharaoh. Behold, here is seed for you, and you shall sow the land.
24 Đến mùa gặt, hãy nạp một phần năm cho vua; còn bốn phần thuộc về các ngươi, để làm hạt giống cho mùa sau và làm lương thực cho gia đình các ngươi.”
It will happen at the harvests, that you shall give a fifth to Pharaoh, and four parts will be your own, for seed of the field, for your food, for them of your households, and for food for your little ones.”
25 Dân chúng đáp: “Ông đã cứu mạng chúng tôi. Được ông thương xót, chúng tôi vui lòng làm nô lệ cho vua Pha-ra-ôn.”
They said, “You have saved our lives! Let us find chen ·grace· in the sight of my lord, and we will be Pharaoh’s servants.”
26 Vậy, Giô-sép lập ra luật này cho nước Ai Cập (đến bây giờ hãy còn): một phần năm hoa lợi của đồng ruộng phải nạp cho vua, ngoại trừ ruộng của các thầy tư tế.
Joseph [May he add] made it a chok ·statute· concerning the land of Egypt [Abode of slavery] to this day, that Pharaoh should have the fifth. Only the land of the priests alone didn’t become Pharaoh’s.
27 Ít-ra-ên định cư tại Gô-sen, nước Ai Cập, gây dựng sự nghiệp, và họ sinh sôi nẩy nở nhanh chóng.
Israel [God prevails] lived in the land of Egypt [Abode of slavery], in the land of Goshen [Drawing near]; and they got themselves possessions therein, and were fruitful, and multiplied exceedingly.
28 Gia-cốp sống mười bảy năm tại Ai Cập, thọ 147 tuổi.
Jacob [Supplanter] lived in the land of Egypt [Abode of slavery] seventeen years. So the days of Jacob [Supplanter], the years of his life, were one hundred forty-seven years.
29 Ngày gần qua đời, Gia-cốp sai gọi Giô-sép đến bảo: “Con vui lòng giúp cha việc này: Con hãy đặt tay lên đùi cha, lấy lòng ngay thẳng thành thật mà thề là sẽ không chôn cha tại Ai Cập.
The time came near that Israel [God prevails] must die, and he called his son Joseph [May he add], and said to him, “If now I have found chen ·grace· in your sight, please put your hand under my thigh, and deal kindly and truly with me. Please don’t bury me in Egypt [Abode of slavery],
30 Khi cha qua đời, hãy đem thi thể cha ra khỏi Ai Cập, và đem chôn bên phần mộ của tổ tiên.” Giô-sép thưa: “Con sẽ làm mọi điều cha dặn.”
but when I sleep with my fathers, you shall carry me out of Egypt [Abode of slavery], and bury me in their burying place.” He said, “I will do as you have said.”
31 Gia-cốp bảo: “Con hãy thề.” Vậy Giô-sép thề, còn Ít-ra-ên quỳ bên đầu giường.
He said, “Swear to me,” and he swore to him. Israel [God prevails] bowed at the head of his bed.
