Xuất Hành 32
1 Ở dưới núi đợi mãi không thấy Môi-se xuống, dân chúng mới kéo nhau đến gặp A-rôn và nói: “Xin ông tạo ra một vị thần để hướng dẫn chúng tôi, vì Môi-se, người đã đem chúng tôi ra khỏi Ai Cập, nay chẳng biết ra sao.”
When the people saw that Moses [Drawn out] delayed to come down from the mountain, the people gathered themselves together to Aaron [Light-bringer], and said to him, “Come, make us deities, which shall lead us; for this Moses [Drawn out], the man who brought us up out of the land of Egypt [Abode of slavery], we don’t know what has become of him.”
2 A-rôn nói với họ: “Anh chị em tháo các vòng vàng đeo tai của vợ con rồi đem đến đây cho tôi.”
Aaron [Light-bringer] said to them, “Take off the golden rings, which are in the ears of your wives, of your sons, and of your daughters, and bring them to me.”
3 Vậy, họ đem đến cho A-rôn các vòng đeo tai bằng vàng.
All the people took off the golden rings which were in their ears, and brought them to Aaron [Light-bringer].
4 A-rôn làm khuôn, nấu vàng, và đúc tượng một bò con. Dân chúng thấy tượng bò con liền reo lên: “Ít-ra-ên ơi! Đây là vị thần đã đem chúng ta ra khỏi Ai Cập!”
He received what they handed him, and fashioned it with an engraving tool, and made it a molten calf; and they said, “These are your deities, Israel [God prevails], which brought you up out of the land of Egypt [Abode of slavery].”
5 Thấy thế, A-rôn liền lập một bàn thờ trước tượng bò con, rồi tuyên bố: “Ngày mai chúng ta ăn lễ mừng Chúa Hằng Hữu!”
When Aaron [Light-bringer] saw this, he built an altar before it; and Aaron [Light-bringer] made a proclamation, and said, “Tomorrow shall be a feast to Adonai.”
6 Hôm sau họ dậy sớm, dâng của lễ thiêu và lễ vật tri ân, rồi ngồi xuống ăn uống, và cùng nhau đứng dậy chơi đùa.
They rose up early on the next day, and offered burnt offerings, and brought peace offerings; and the people sat down to eat and to drink, and rose up to pray.
7 Vào lúc ấy, Chúa Hằng Hữu phán dạy Môi-se: “Bây giờ con phải xuống núi, vì đám người con dẫn ra khỏi Ai Cập nay đã hư hỏng rồi.
Adonai spoke to Moses [Drawn out], “Go, get down; for your people, who you brought up out of the land of Egypt [Abode of slavery], have corrupted themselves!
8 Họ đã vội rời bỏ đường lối Ta dạy bảo, đúc một tượng bò con, thờ lạy và dâng tế lễ cho nó, mà nói: ‘Ít-ra-ên ơi! Đây là vị thần đã đem chúng ta ra khỏi Ai Cập.’”
They have turned aside quickly out of the way which I enjoined them. They have made themselves a molten calf, and have worshiped it, and have sacrificed to it, and said, ‘These are your deities, Israel [God prevails], which brought you up out of the land of Egypt [Abode of slavery].’”
9 Chúa Hằng Hữu lại phán: “Ta đã rõ dân này lắm, chúng chỉ là một dân cứng đầu cứng cổ.
Adonai said to Moses [Drawn out], “I have seen these people, and behold, they are a stiff-necked people.
10 Vậy, con để mặc Ta tiêu diệt họ trong một cơn thịnh nộ, rồi Ta sẽ cho con cháu con thành ra một dân tộc lớn.”
Now therefore leave me alone, that my wrath may burn hot against them, and that I may consume them; and I will make of you a great nation.”
11 Nhưng Môi-se khẩn cầu Chúa Hằng Hữu, Đức Chúa Trời của ông: “Lạy Chúa Hằng Hữu, vì đâu cơn thịnh nộ của Ngài lại nổi lên tiêu diệt chính dân Chúa, là dân mà Chúa đã đưa tay toàn năng dẫn dắt ra khỏi xứ Ai Cập?
Moses [Drawn out] begged Adonai his God, and said, “Adonai, why does your wrath burn hot against your people, that you have brought out of the land of Egypt [Abode of slavery] with great power and with a mighty hand?
12 Sao để cho người Ai Cập nói được rằng Đức Chúa Trời cố tình đem họ đi để tiêu diệt họ khỏi mặt đất? Vậy, xin Chúa nguôi giận và bỏ ý định trừng phạt dân Chúa.
Why should the Egyptians [people from Abode of slavery] speak, saying, ‘He brought them out for evil, to kill them in the mountains, and to consume them from the surface of the earth?’ Turn from your fierce wrath, and teshuvah ·turn repent· of this evil against your people.
13 Xin Chúa nghĩ đến các đầy tớ Chúa là Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp; Chúa có chỉ chính mình mà thề với họ rằng: ‘Ta sẽ làm cho con cháu các ngươi đông như sao trời, Ta sẽ cho chúng nó tất cả đất này là đất Ta đã hứa, và chúng nó sẽ hưởng đất này làm sản nghiệp mãi mãi.’”
Remember Abraham [Father of a multitude], Isaac [Laughter], and Israel [God prevails], your servants, to whom you swore by your own self, and said to them, ‘I will multiply your offspring as the stars of the sky, and all this land that I have spoken of I will give to your offspring, and they shall inherit it forever.’”
14 Chúa Hằng Hữu liền đổi ý, không trừng phạt họ như Ngài đã phán.
Adonai changed his mind concerning the disaster which he planned for his people.
15 Môi-se xuống núi, trên tay cầm hai bảng “Giao Ước” có viết cả hai mặt.
Moses [Drawn out] turned, and went down from the mountain, with the two tablets of the testimony in his hand; tablets that were written on both their sides; on the one side and on the other they were written.
16 Chính tay Đức Chúa Trời đã viết trên hai bảng đó.
The tablets were the work of God, and the writing was the writing of God, engraved on the tables.
17 Khi Giô-suê nghe tiếng huyên náo, liền thưa với Môi-se: “Có tiếng quân giao chiến trong trại!”
When Joshua [Yah Salvation] sh'ma ·heard obeyed· the noise of the people as they shouted, he said to Moses [Drawn out], “There is the noise of war in the camp.”
18 Nhưng Môi-se đáp: “Đó không phải là tiếng reo hò chiến thắng, cũng chẳng phải là tiếng rên la chiến bại, mà là tiếng hát xướng.”
He said, “It is not the voice of those who shout for victory. It is not the voice of those who cry for being overcome; but the noise of those who sing that I sh'ma ·hear obey·.”
19 Khi họ đến gần trại, Môi-se thấy tượng bò con và cảnh nhảy múa, liền nổi giận, ném hai bảng đá vào chân núi vỡ tan tành.
As soon as he came near to the camp, he saw the calf and the dancing. Then Moses [Drawn out]’ anger grew hot, and he threw the tablets out of his hands, and broke them beneath the mountain.
20 Ông lấy tượng bò con đốt trong lửa, xong đem nghiền nát ra thành bột, rắc trên nước, bắt người Ít-ra-ên uống.
He took the calf which they had made, and burned it with fire, ground it to powder, and scattered it on the water, and made the children of Israel [God prevails] drink of it.
21 Ông hỏi A-rôn: “Dân này đã làm gì anh mà anh khiến họ mang tội nặng nề thế này?”
Moses [Drawn out] said to Aaron [Light-bringer], “What did these people do to you, that you have brought a great cause for sacrifice for sin ·missing the goal· on them?”
22 A-rôn đáp: “Xin ngài nguôi giận ngài biết dân này rõ quá, họ chỉ chuyên làm điều ác.
Aaron [Light-bringer] said, “Don’t let the anger of my lord grow hot. You know the people, that they are set on evil.
23 Họ bảo tôi: ‘Xin tạo một vị thần hướng dẫn chúng tôi, vì Môi-se, người đem chúng tôi ra khỏi Ai Cập, nay chẳng biết ra sao.’
For they said to me, ‘Make us deities to lead us; for this Moses [Drawn out], the man who brought us up out of the land of Egypt [Abode of slavery], we don’t know what has become of him.’
24 Tôi mới bảo họ: ‘Ai có vòng vàng, tháo ra.’ Vậy họ đưa vàng cho tôi, tôi bỏ vào lửa, mới thành ra con bò con này.”
I said to them, ‘Whoever has any gold, let them take it off:’ so they gave it to me; and I threw it into the fire, and out came this calf.”
25 Khi Môi-se thấy tình hình không thể kiểm soát được nữa (vì A-rôn đã để cho họ như vậy, tạo cơ hội cho quân thù chế giễu),
When Moses [Drawn out] saw that the people had broken loose, (for Aaron [Light-bringer] had let them loose for a derision among their enemies),
26 liền ra đứng ở cửa trại, kêu gọi: “Ai thuộc về Chúa Hằng Hữu, đến đây với ta!” Tất cả người Lê-vi đều tập họp bên ông.
then Moses [Drawn out] stood in the gate of the camp, and said, “Whoever is on Adonai’s side, come to me!” All the sons of Levi [United with] gathered themselves together to him.
27 Ông nói với họ: “Chúa Hằng Hữu, Đức Chúa Trời của Ít-ra-ên, phán: Mỗi người phải đeo gươm vào, đi qua đi lại suốt từ cửa này đến cửa kia trong trại, và giết sạch mọi người, bất luận anh em ruột, người thân thích, láng giềng.”
He said to them, “Adonai says, the God of Israel [God prevails], ‘Every man put his sword on his thigh, and go back and forth from gate to gate throughout the camp, and every man kill his brother, and every man his companion, and every man his neighbor.’”
28 Người Lê-vi vâng lời Môi-se, và hôm ấy có chừng 3.000 người chết.
The sons of Levi [United with] did according to the word of Moses [Drawn out]: and there fell of the people that day about three thousand men.
29 Môi-se nói với người Lê-vi: “Hôm nay anh em đã hiến thân phục vụ Chúa Hằng Hữu, chẳng sá chi đến cả con cái, anh em ruột mình; vậy Chúa sẽ ban phước cho anh em.”
Moses [Drawn out] said, “Consecrate yourselves today to Adonai, yes, every man against his son, and against his brother; that he may give you a blessing today.”
30 Ngày hôm sau, Môi-se bảo dân chúng: “Anh chị em đã phạm tội nặng nề. Nhưng bây giờ tôi sẽ lên núi cầu khẩn Chúa Hằng Hữu, mong Ngài tha tội cho anh chị em.”
On the next day, Moses [Drawn out] said to the people, “You have sinned ·deviated (from the standard goal)· a great cause for sacrifice for sin ·missing the goal·. Now I will go up to Adonai. Perhaps I shall make atonement for your habitual sin ·missing the mark·.”
31 Vậy, Môi-se trở lên gặp Chúa Hằng Hữu, thưa rằng: “Chúa ôi! Dân này đã phạm tội rất nặng, đã tạo cho mình thần bằng vàng.
Moses [Drawn out] teshuvah ·completely returned· to Adonai, and said, “Oh, this people have sinned a great cause for sacrifice for sin ·missing the goal·, and have made themselves deities of gold.
32 Nhưng xin Chúa tha tội cho họ, nếu không, xin xóa tên con trong sách của Ngài đi.”
Yet now, if you will, forgive their habitual sin ·missing the mark·— and if not, please blot me out of your book which you have written.”
33 Chúa Hằng Hữu đáp lời Môi-se: “Người nào phạm tội với Ta, tên người ấy sẽ bị xóa khỏi sách Ta.
Adonai said to Moses [Drawn out], “Whoever has sinned ·deviated (from the standard goal)· against me, him will I blot out of my book.
34 Còn hiện giờ, con phải dẫn dân đến nơi Ta đã bảo con. Có thiên sứ của Ta đi trước con. Tuy nhiên, đến ngày hình phạt, Ta sẽ phạt tội dân này.”
Now go, lead the people to the place of which I have spoken to you. Behold, my angel shall go before you. Nevertheless in the day when I punish, I will punish them for their habitual sin ·missing the mark·.”
35 Thế rồi Chúa Hằng Hữu giáng tai họa trên Ít-ra-ên, vì họ đã thờ lạy tượng bò con do A-rôn làm ra.
Adonai struck the people, because they made the calf, which Aaron [Light-bringer] made.
