Ða-ni-ên 2
1 Năm thứ hai triều Nê-bu-cát-nết-sa, vua thấy một giấc mộng khiến cho tinh thần bối rối và mất ngủ.
Amola ode aduna amoga Nebiuga: denese da hina bagade galu, e da simasia ba: i galu. Amo simasi amo ganodini e da da: i dioi galu. Amo da: i dioiba: le e da gola noga: le hame golai.
2 Vua cho gọi các phù thủy, thầy bói, đồng cốt, và nhà chiêm tinh đến bảo họ kể lại giấc mộng cho vua.
Amaiba: le, e da bagade dawa: su dunu, nabi dunu, ba: la: lusu dunu amola wamuni dawa: su dunu amo simasia e ba: i, ea bai ema olelema: ne, ema misa: ne sia: i. Ilia da misini, amo hina bagade amo ea odagidili lelu.
3 Vua bảo họ: “Ta thấy một giấc mộng và tinh thần ta bối rối, muốn biết giấc mộng ấy có nghĩa gì.”
Amanoba, e amane sia: i, “Na simasi goega nina da da: i dioi bagade nabi. Amaiba: le, amo simasi ea bai, na dawa: mu hanai gala.”
4 Các bói khoa Ba-by-lôn tâu bằng tiếng A-ram: “Hoàng đế vạn tuế! Xin vua thuật giấc mộng, rồi chúng tôi xin giải thích ý nghĩa.”
Ilia da hina bagadema amane sia: i, “Hina bagade! Di da eso huluane noga: le esalalalumu da defea. Dia simasi hou ninima adodole ima. Amalalu, amo ea bai ninia da dima olelemu,” amo simasi dawa: su dunu ilia amane sia: i.
5 Vua đáp với các nhà chiêm tinh: “Ta bảo thật, nếu các ngươi không thuật lại và giải thích giấc mộng ấy được, thì các ngươi sẽ bị xé xác từng mảnh và nhà cửa các ngươi sẽ trở thành những đống gạch vụn.
Amo sia: nababeba: le, hina bagade da ilima amane sia: i, “Na asigi dawa: su, na da hame afadenemu. Dilia na simasi ea hou amola bai gilisili nama adoma. Na dafawane dilima sia: sa, be dilia nama hame adosea, na da dadi gagui dunu ilima amane adomu. Dilia bogoma: ne, na da dilia emo amola lobo dagama: ne sia: mu. Amalu dilia diasu amolawane wadela: ma: ne sia: mu. Amalalu, amo diasu da doudafa agoai ba: mu.
6 Còn ai thuật đúng giấc mộng và giải thích được, ta sẽ cho nhiều tặng phẩm quý giá và được phong chức tước. Các ngươi hãy thuật cho ta nghe giấc mộng đó và giải thích ngay!”
Be dilia da na simasi ganodini sodoi liligi amo huluane amola simasi ea bai amola huluane noga: le olelesea, defea, na da liligi bagade dilima imunu amola dunu ilia dilima nodoma: ne sia: mu. Defea! Amaiba: le, simasi ea hou amola ea bai hedolowane olelema.
7 Họ lại van xin: “Xin vua thuật giấc mộng trước, rồi chúng tôi mới giải nghĩa được.”
Amanoba, ilia dabe hina bagadema adole i, “Hina bagade! Di da dia simasi, amo ninima hidadea adodole ima. Amo nabalu bai ninia olelemu.”
8 Vua nói: “Ta biết các ngươi chỉ khéo tìm cách trì hoãn thời gian. Vì các ngươi biết ta đã quả quyết:
9 Nếu các ngươi không thuật đúng giấc mộng của ta, thì ta chỉ còn một hình phạt dành cho các ngươi. Trước nay các ngươi đã toa rập với nhau thêu dệt đủ những lối bàn mộng dối trá để chờ xem sự việc xảy ra thế nào rồi dựa vào đó mà bịa chuyện. Vì vậy, trước hết các ngươi phải thuật cho ta giấc mộng đó, ta sẽ biết ngay là các ngươi có giải được hay không.”
Amalalu, hina bagade da bu adole i, “Na dawa: dilia adodigisu hou na dawa: ! Dilia da simasi ea hou amola ea bai gilisili nama hame olelelalu, na da dili huluanema se defele imunu. Amo dawa: beba: le, dilia da gilisili sia: da: dawa: lalu, na asigi dawa: su afadenemusa: nama ogogosa. Hedolo! Simasi ea hou nama adoma. Amasea, dilia da simasi ea bai amola olelemusa: dawa: , amo na da dawa: mu galebe!” Nebiuga: denese da amane sia: i.
10 Giới bói khoa Canh-đê thưa: “Không một ai trên đời có khả năng làm điều vua đòi hỏi. Không có bậc vua chúa nào hoặc lãnh tụ của nước nào lại đòi hỏi các phù thủy, thầy bói, đồng cốt và nhà chiêm tinh làm một việc như thế.
Hina bagade ea sia: i amo ilia nababeba: le, ilia bu dabe amane sia: i, “Dia dawa: mu hanai liligi olelemu da hamedei. Dunu afae osobo bagadega da amo olelemu hamedei galebe. Musa: amola wali, hina bagade eno da ea ba: la: lusu dunu, ea nabi dunu amola ea wamuni dawa: su dunu ilima agoaiwane adole ba: su hamedafa adole ba: i.
11 Việc vua đòi thật hy hữu, không một người trần nào có thể thực hiện. Họa chăng chỉ có các vị thần linh mới làm nổi!”
Hina bagade! Dia adoi amo da gasa bagadedafa ba: sa. Osobo bagade dunu da bu adole imunu da hamedei. ‘gode’ ilia fawane da amo adole imunusa: defele gala, be ‘gode’ ilia da osobo bagade dunu gilisisu ganodini hame esala.”
12 Vua nổi giận khi nghe những điều này nên ra lệnh xử tử tất cả các học giả bói khoa Ba-by-lôn.
Hina bagade da amo sia: nababeba: le ougi bagadedafa ba: i. Amaiba: le, e da dadi gagui dunu ilia da bagade dawa: su dunu huluane Ba: bilone sogega esalebe, amo medole legema: ne sia: i dagoi.
13 Lệnh vua truyền xuống, người ta lập tức bắt giam các học giả, lại tầm nã Đa-ni-ên và ba người bạn để xử tử luôn một thể.
Amaiba: le, ea sia: ga ilia da bagade dawa: su dunu huluane medole legemusa: momagei. Amola ilia da Da: niele amola ea samalali medole legema: ne sia: i dagoi.
14 Khi A-ri-ốc, chỉ huy vệ quân, sắp ra tay hành quyết giới học giả bói khoa Ba-by-lôn thì Đa-ni-ên khôn khéo giãi bày hoàn cảnh với ông ta.
Amalalu, Da: niele da A: lioge (e da hina bagade ea dadi gagui dunu bisilua galu. Hina bagade da e da bagade dawa: su dunu amo medole legemusa: sia: i) ema asili, ema gebewane sia: sa: i.
15 Đa-ni-ên hỏi A-ri-ốc: “Tại sao vua ra lệnh xử tử chúng tôi khẩn cấp như thế?” A-ri-ốc thuật cho Đa-ni-ên nghe đầu đuôi câu chuyện.
Da: niele da A: lioge ema amane adole ba: i, “Abuliga hina bagade da bagade dawa: su Ba: bilone sogega esasulubi, amo medole legema: ne sia: bela: ?” Amalalu, A:lioge da Da: nielema bai olelei.
16 Đa-ni-ên lập tức vào chầu vua, xin vua cho mình một thời gian nữa để có thể giải mộng cho vua.
Amola Da: niele da hedolodafa asili, hina bagadema e da bagade dawa: su dunu amo hedolo mae medole legema: ne sia: si. Bai e da hina bagadema ea simasi bai olelemusa: dawa: i. Amo sia: nababeba: le hina bagade da defea sia: i dagoi.
17 Đa-ni-ên về nhà riêng, trình bày vấn đề cho các bạn Ha-na-nia, Mi-sa-ên, và A-xa-ria,
Amalalu, Da: niele e da hi diasuga bu ogobele asi. Amalu ea sama dunu udiana amo Ha: nanaia, Misa: iele amola A: salaia, ilima amo liligi huluane olelei.
18 và yêu cầu họ khẩn nguyện nài xin Đức Chúa Trời trên trời tỏ lòng thương xót, tiết lộ điều huyền nhiệm này để Đa-ni-ên và các bạn khỏi chết oan uổng với các học giả bói khoa Ba-by-lôn.
E da ilima amane sia: i, “Ninia da Gode Hebene ganodini esala Ema sia: ne gadomu da defea. E da ninima asigili fidima: ne sia: ne gadomu da defea. Amola dadi gagui ilia da nini amola eno bagade dawa: su dunu gilisili medole legesa: besa: le, Hina Gode da ninima Nebiuga: denese ea simasi bai, amo ninima olelema: ne ninia da Ema adole ba: mu!” Da: niele da amane sia: i.
19 Chúa nhậm lời, cho Đa-ni-ên biết giấc mộng của vua Ba-by-lôn trong một khải tượng ban đêm. Đa-ni-ên nức lòng tôn ngợi Đức Chúa Trời trên trời:
Amalalu, amo gasi ganodini, amo simasi bai dawa: mu gogolei galu, Gode Hifawane amo simasi bai Da: nielema olelei dagoi. Amo hou ba: beba: le, Da: niele da Hebene Godema bagadewane nodoi.
20 “Đáng ngợi tôn Danh Đức Chúa Trời đời đời mãi mãi, vì khôn ngoan và sức mạnh đều thuộc về Ngài!
Amola Da: niele e da amane nodoi, “Gode da gasa bagade amola bagadedafa dawa: su. Eso huluane mae fisili Ema nodonanumu da defea.
21 Chúa thay đổi thời kỳ, mùa tiết; Chúa phế lập các vua và lãnh tụ các nước. Chúa ban sự khôn ngoan cho người tìm kiếm Chúa và tỏ tri thức cho người có trí hiểu.
E da eso huluane eso amola gibu ouligilala. Ea sia: beba: le, hina bagade da hina hamoma: ne heda: sa amola Ea sia: beba: le ilia da bu dafasa. E fawane da osobo bagade dunu ilima bagade dawa: su iaha.
22 Chúa tiết lộ những điều sâu xa, huyền nhiệm. Chúa thấy suốt cõi tối tăm dày đặc, và Chúa là Nguồn Sáng muôn đời.
Liligi huluane wamolegei amo Ea da dawa: le olelesa. Liligi gasi ganodini wamo dialebe amo huludafa E ba: lala. Hisu da hadigidafa amoga sisiga: i dagoi ba: sa.
23 Thưa Chúa, là Đức Chúa Trời của tổ phụ con, con cảm tạ và ngợi tôn Chúa vì Ngài đã ban cho con đủ khôn ngoan và nghị lực, và tiết lộ cho con biết điều con cầu xin, tức là giấc mộng bí mật của nhà vua.”
Di da na aowalalia Godedafa. Amaiba: le na da Dima nodosa, amola Dia Dio gaguia gadosa. Bai Di da nama gasa amola bagade dawa: su iaha. Amola Di da na sia: ne gadoi amo nabi dagoi. Di da hina bagade ea simasi bai nama noga: le olelebeba: le, ninia da hina bagadema adole imunusa: dawa: ,” Da: niele da amane nodone sia: ne gadoi.
24 Đa-ni-ên đến nhà A-ri-ốc, người vua đã chỉ định hành quyết các học giả Ba-by-lôn, thưa rằng: “Xin đừng xử tử các học giả Ba-by-lôn vội. Hãy đưa tôi vào triều, tôi sẽ trình bày giấc mộng và ý nghĩa đầy đủ cho vua.”
Amaiba: le, Da: niele da A: lioge (ema hina bagade da bagade dawa: su dunu medole lelegema: ne sia: i) ema amane sia: i, “Amo dunu mae medole legema. Dia na hina bagade ema oule masa. Amalalu, na da ea simasia ba: i amo hima bai olelemu.”
25 A-ri-ốc lập tức đưa Đa-ni-ên vào chầu vua, và báo: “Muôn tâu, tôi đã tìm được một tên tù Giu-đa, nó sẽ tâu trình cho vua ý nghĩa giấc mộng đó.”
Amanoba, A:lioge da hedolodafa Da: niele amo hina bagadema oule asi. A: lioge da hina bagadema amane sia: i, “Na da Yuda mugululi asi dunu afae dima oule misi. Amo dunu da dia simasi bai amo olelemusa: dawa: !”
26 Vua Nê-bu-cát-nết-sa hỏi Đa-ni-ên, tức là Bên-tơ-sát-xa: “Nhà ngươi thật có khả năng kể lại cho ta giấc mộng ta đã thấy và giải thích ý nghĩa không?”
Hina bagade da Da: niele (ea dio eno da Beledesia: sa) ema amane adole ba: i, “Beledesia: sa! Di da na simasia ba: i ea hou amola ea bai amo nama olelemusa: dawa: bela: ?”
27 Đa-ni-ên đáp: “Vua đòi phải thuật lại giấc mộng bí mật mà các học giả, thuật sĩ, nhà chiêm tinh, và giáo sư khoa học huyền bí đã không tài nào biết được.
Da: niele da ema bu amane adole i, “Hina bagade! Dia simasia ba: i amo bai dima olelemusa: , ba: la: lusu o nabi dunu o wamuni dawa: su dunu da hamedafa esala.
28 Nhưng Đức Chúa Trời trên trời có quyền năng mạc khải các huyền nhiệm. Ngài đã cho vua Nê-bu-cát-nết-sa biết những việc tương lai trong ngày tận thế. Đây là giấc mộng và khải tượng vua đã thấy trên giường ngủ.
Be Godedafa da Hebene ganodini esala. Hifawane da wamolegei liligi huluane ba: musa: dawa: Gode da amo simasi ganodini hou fa: no misunu, amo liligi dima olelei dagoi. Wali na da amo simasi di da golaia ba: i, amo ea bai dima olelemu!”
29 Khi vua ngự trên giường, vua suy nghĩ về các diễn biến tương lai. Đấng mạc khải các huyền nhiệm tỏ cho vua biết việc tương lai.
“Hina bagade! Di da golaia ba: i amo da Gode da fa: no misunu hou amo dima olelei. Amola Gode da wamolegei liligi huluane dawa: beba: le, E da fa: no misunu hou olelei dagoi.
30 Về phần tôi, Đức Chúa Trời tiết lộ huyền nhiệm này cho tôi, không phải vì tôi khôn ngoan hơn người, nhưng mục đích để trình bày nghĩa giấc mộng cho vua và giúp vua thấu triệt các tư tưởng thầm kín của mình.
Gode da amo wamolegei liligi, nama olelei dagoi. Bai na da baligili bagade dawa: su dunu amo hame. Be bai Gode da di amo simasi ea bai amola dia asigi dawa: su ea bai noga: le dawa: mu, Gode da hanai galebe.
31 Vua thấy một pho tượng vĩ đại. Pho tượng ấy đứng trước mặt vua, rực rỡ hào quang, nhưng hình thù thật dễ sợ.
Hina bagade! Dia simasi amo ganodini di da dia midadi dununa hamoi bagadedafa babagala: lebe ba: i. Di da amo liligi ba: beba: le, bagade beda: i.
32 Đầu tượng bằng vàng ròng, ngực và cánh tay bằng bạc, bụng và đùi bằng đồng,
Amo dununa hamoi bagadedafa ea busa: gi da gouliga hamoi. Ea bidegi amola ea lobo da silifa amoga hamoi. Amola ea bulu ga: su amola masele da balase amoga hamoi.
33 ống chân bằng sắt, bàn chân bằng sắt trộn đất sét.
Ea emo aduna amo da gasa bagade ouli amoga hamoi. Amola emo osa: su da ouli amola laga osobo amo gilisili amoga hamoi.
34 Vua nhìn chăm pho tượng ấy cho đến khi một Tảng Đá siêu nhiên đập vào bàn chân tượng bằng sắt trộn đất sét, làm cho tượng đổ nát tan tành.
Di amo dununa hamoi bagadedafa sosodolaloba, igi bagadedafa afae goumi da: iya ganodini agele dalebe ba: i. Amola amo igi da bebesola misini, amo dununa hamoi amo ea emo osa: su, (ouli amola laga osobo gilisili amoga hamoi), amo fai. Fabeba: le, ea emo da gagoudane fofonoboi.
35 Sắt, đất sét, đồng, bạc, và vàng đều bị nghiền nát cả và biến thành như trấu trong sân đạp lúa mùa hè, bị trận gió đùa đi mất tăm. Tảng Đá đã đập vỡ pho tượng biến thành một ngọn núi lớn, đầy dẫy khắp địa cầu.
Amalalu, hedolodafa, dununa hamoi liligi amo ouli, laga osobo, balase, silifa amola gouli amoga hamoi, amo liligi huluane goudane gulu agoai ba: i. Amola fo misini, amo gulu liligi amo huluane mini asili hamedafa ba: i. Be igi bagade amo da dununa hamoi liligi fai, amo da bagade alelalu, goumi bagade agoane ba: i. Amola amo goumi da osobo bagade huluane dedeboi dagoi.”
36 Đó là giấc mộng vua đã thấy. Đây, tôi xin trình bày ý nghĩa:
Da: niele da hina bagadema amane sia: i, “Goe da dia simasi hou. Defea na da amo bai dima olelemu!”
37 Vua là vua của các vua! Chúa trên trời đã ban cho vua đế quốc, uy quyền, lực lượng, và danh dự.
“Hina bagade! Di da bisilua, hina bagade oda huluane baligi dagoi. Gode da Hebene diasuga esala, amola Hi fawane da di hina bagade hamoi. Hi hamobeba: le, di da gasa bagade lela amola dunu huluane ilia dia dio gaguia gadosa.
38 Chúa đã cho vua quyền cai trị loài người, cả đến các loài điểu, thú, côn trùng. Vậy, vua là cái đầu bằng vàng.
E da di, fifi asi gala dunu amola uda huluane amola ohe fi amola sio fi ilima hina bagade hamoi dagoi. Dia simasia ba: i amo ganodini dununa hamoi liligi amo ea busa: gi ba: i, amo da di fawane.
39 Một đế quốc sẽ nổi lên thay thế vua, nhưng kém hơn vua; nhưng rồi đến lúc sẽ nhường chỗ cho đế quốc thứ ba cai trị thế giới, đó là đế quốc bằng đồng.
Be dia ouligisu hou da dagolalu, hina bagade eno da dia sogebi lamu. Ea fi da gasa bagade ba: mu be amo dunu ilia da dia gasa agoai hame ganumu. Amola bu fa: no da hina bagade eno da misini, ea da osobo bagade huluane ouligimu. Goe hina bagade da balase agoane, gasa bagade ba: mu.
40 Đế quốc thứ tư mạnh như sắt. Như sắt thường đập vỡ, nghiền nát các vật khác, nước này sẽ đánh tan và nghiền nát các nước lân bang.
Fa: no da hina bagade biyadu misunu. Ea fi da gasa bagadeba: le, ilia da ouli agoai, liligi huluane fananu amo liligi da gagoudana ahoa. Amomane, ouli da liligi huluane gagoudasa, amo defele amo fi da musa: fi huluane goudane wadela: lesimu.
41 Như vua đã thấy rằng bàn chân và ngón chân nửa làm bằng đất sét thợ gốm, nửa bằng sắt, đế quốc này vì thế sẽ bị phân chia làm nhiều nước, nhưng vẫn còn sức mạnh của sắt như vua đã thấy sắt trộn đất sét.
Amola dia simasia ba: i ea bai eno da agoane. Dununa hamoi ea emo osa: su amola emo sasafo da laga osobo amola ouli amoga gilisili hamoi. Amo bai da agoane. Fi misunu da afafae fi agoane ba: mu. Ouli da laga osobo amoma gilisibiba: le, ilia da fonobahadi ouli ea gasa defele ba: mu.
42 Các ngón chân bằng sắt trộn đất sét thế nào, thì các nước này cũng nửa mạnh nửa dòn như thế ấy, nên dễ bị sụp đổ.
Be emo sasafo da ouli amola laga osobo amoga gilisili hamoi, amo ea dawa: loma: ne da amo fi la: idi afae da gasa bagade ba: mu be la: idi eno da gasa hame ba: mu.
43 Sự kiện sắt trộn với đất sét còn có nghĩa là các nước ấy sẽ cố gắng tăng cường liên minh bằng cách cưới gả với nhau, nhưng rồi cũng thất bại vì sắt không bao giờ trộn với đất sét được.
Amola ouli amola laga osobo da gilisi, amo di da ba: i dagoi. Amo bai da agoane. Amo fi dunu ilia hina bagade ilia da uda lasu hou amoga ilia sosogo fi huluane gilisili madelagimusa: dawa: mu. Be ouli amola laga osobo amo gilisili madelagimu da hamedei. Amo defele, amo fi ea sosogo fi gilisili madelagimu da hamedeiwane ba: mu.
44 Trong đời các vua và lãnh tụ sau cùng đó, Đức Chúa Trời trên trời sẽ thiết lập vương quốc là nước đời đời không bao giờ sụp đổ, hoặc bại trận. Vương quốc Chúa sẽ đánh tan và tiêu diệt các đế quốc và quốc gia trên thế giới. Vương quốc ấy sẽ trường tồn bất diệt.
Amola goe hina bagade dunu esasulubi eso amoga Hebene esalebe Gode da Hinadafa Hou amo da eso huluane dialoma: ne hahamomu. Eno fi amola eno hou da amo Hinadafa Hou amo hasalasimu hamedeiwane ba: mu. Be Gode Ea Hinadafa Hou da amo gasa bagade fi huluane amo wadela: lesilalu, eso huluane dialumu.
45 Đó là ý nghĩa của Tảng Đá siêu nhiên không do bàn tay người đục ra. Tảng Đá vô địch đã nghiền nát sắt, đồng, đất sét, bạc, và vàng. Đức Chúa Trời Vĩ Đại đã tiết lộ cho vua biết tương lai. Tôi thuật giấc mộng này đúng y sự thật thế nào thì lời giải thích cũng hoàn toàn chính xác thể ấy!”
Di sosodolaloba, goumi gadodili igi agele dalebe ba: i. Amo igi enoga hame digili ba: iwane da sa: ili dununa hamoi amo ouli, balase, laga osobo, silifa amola gouli amoga hamoi, amo fai dagoi. Amola Gode Ea Dio da gadodafa, amo hou fa: no misunu hou dima olelei dagoi. Amola liligi huluane dia simasi ganodini sodoi amo bai huluane, na dima molole olelei dagoi!”
46 Vua Nê-bu-cát-nết-sa nghe xong sấp mặt xuống đất, lạy Đa-ni-ên. Vua ra lệnh dâng lễ vật và đốt trầm trước mặt Đa-ni-ên.
Nebiuga: denese da Da: niele ea sia: i nababeba: le, e da osoboga begudui, amola ea fidisu dunuma ilia da Da: nielema nodonomusa: hahawane iasu amola gobele salasu hamoma: ne sia: i.
47 Vua nói với Đa-ni-ên: “Thần của ngươi thật là Thần của các thần, Chúa Tể của các vua, Đấng có thẩm quyền tiết lộ những huyền nhiệm! Chỉ nhờ Thần ấy, ngươi mới biết và trình bày được huyền nhiệm này.”
Amalalu hina bagade da Da: nielema amane sia: i, “Dia Gode da ‘gode’ huluane baligi dagoi. E da hina bagade eno huluane baligisa. E da liligi wamolegei huludafa bai olelemusa: dawa: Na da wali amo hou dawa: i dagoi. Bai di da Gode ea gasaga amo wamolegei liligi nama olelei dagoi.
48 Vua thăng chức cho Đa-ni-ên và ban tặng nhiều phẩm vật rất giá trị. Vua cử Đa-ni-ên cai trị toàn Ba-by-lôn và thủ lãnh hội đoàn các học giả.
Nebiuga: denese da Da: niele amo Ba: bilone sogega ouligisu dunu bagade hamoi dagoi. E da ema liligi noga: idafa bagohame udigili i. Amola Da: niele da ea fada: i sia: ne iasu dunu ilima hina esaloma: ne sia: i.
49 Hơn thế nữa, theo lời thỉnh cầu của Đa-ni-ên, vua bổ nhiệm Sa-đơ-rắc, Mê-sác, và A-bết-nê-gô cùng cai quản trong tỉnh Ba-by-lôn; còn Đa-ni-ên phục vụ tại triều đình.
Amola Da: niele da Nebiuga: denesema adole ba: beba: le, e da Sia: dala: ge, Misia: ge amola Abedenigou ilima Ba: bilone soge ganodini eagene hawa: hamosu i. Be Da: niele hifawane da hina bagade ea diasu ganodini esalumu sia: i dagoi.
