Công Vụ Các Sứ đồ 15
1 Phao-lô và Ba-na-ba đang ở An-ti-ốt, một nhóm người từ xứ Giu-đê xuống, dạy các tín hữu: “Nếu không chịu cắt bì theo luật Môi-se, anh em không được cứu rỗi.”
[Then] some [Jewish] believers went down from Judea [province] to Antioch. They started teaching the [non-Jewish] believers [there, and said], “[You] ([must] be circumcised/must have God’s mark put on you) [to indicate you belong to God], as Moses [commanded] in the laws that [he received from God]. If you do not do that, you will not be saved {[God] will not save you}.”
2 Sau cuộc tranh luận sôi nổi, mọi người quyết định cử Phao-lô và Ba-na-ba cùng đi với mấy người trong nhóm ấy lên Giê-ru-sa-lem trình bày vấn đề cho các sứ đồ và trưởng lão.
Paul and Barnabas strongly disagreed with those Jews and started arguing [with them. So the believers at Antioch] appointed Paul and Barnabas and some of the other believers to go to Jerusalem, in order that they would/could discuss this matter with the apostles and [other spiritual] leaders.
3 Hội Thánh tiễn họ lên Giê-ru-sa-lem, và họ ghé qua xứ Phê-ni-xi và xứ Sa-ma-ri, họ tường thuật việc các dân ngoại trở về với Chúa, nên anh em tín hữu rất vui mừng.
After Paul, Barnabas, and the others were given things for their trip by the congregation [at Antioch] {After the congregation [at Antioch] gave Paul, Barnabas, and the others things for their trip}, they traveled through Phoenicia and Samaria [provinces. When they stopped at different places in those provinces], they reported [to the believers] that [many] non-Jews [in Antioch] had become believers. As a result, all the believers [in those places] rejoiced greatly.
4 Tới Giê-ru-sa-lem, họ được Hội Thánh, các sứ đồ, và trưởng lão tiếp đón. Phao-lô và Ba-na-ba trình báo mọi việc Chúa đã cùng làm với mình.
And when Paul, Barnabas, and the others arrived in Jerusalem, they were welcomed by the apostles, the [other] elders, and the [other members of the] congregation [there] {the apostles, the [other] elders, and the [other members of the] congregation [there] welcomed them}. Then Paul and Barnabas reported the things that God had enabled them to do [among non-Jewish people].
5 Tuy nhiên, có mấy thầy Pha-ri-si đã tin Chúa, đứng lên yêu cầu: “Phải làm lễ cắt bì cho các tín hữu dân ngoại và buộc họ phải giữ luật pháp Môi-se.”
But some of the [Jewish] believers who belonged to the Pharisee sect stood up [among the other believers and] said to them, “The non-Jews [who have believed in Jesus] must be circumcised, and they must be told to obey the laws [that God gave to] Moses.”
6 Các sứ đồ và trưởng lão họp lại để cứu xét việc ấy.
Then the apostles and [the other] elders met together in order to talk about this matter.
7 Sau khi thảo luận khá lâu, Phi-e-rơ đứng lên phát biểu: “Thưa anh em, trước đây Đức Chúa Trời đã chọn tôi giữa vòng anh em, sai đi truyền giảng Phúc Âm cho dân ngoại để họ tin Chúa, như anh em đã biết.
After they had discussed it for a long time, Peter stood up and spoke to them. He said, “Fellow believers, you [all] know that a long time ago God chose me from among you [other apostles, in order that] the non-Jewish people might [also] hear me [SYN] tell [them] the good message [about the Lord Jesus], so that they could hear [it] and believe [in him. So Paul and Barnabas are not the first ones to tell non-Jews about Jesus].
8 Đức Chúa Trời là Đấng biết rõ lòng người, đã minh xác việc Ngài tiếp nhận dân ngoại bằng cách ban Chúa Thánh Linh cho họ cũng như cho chúng ta.
God knows [and judges] people according to what they think, [not according to who their ancestors were]. By sending the Holy Spirit to [the non-Jews], just like [he had] also done for us [(inc)] Jews, he showed [me and others] that he had accepted them [also to be his people].
9 Chúa không phân biệt họ với chúng ta vì Ngài cũng tẩy sạch lòng họ một khi họ tin nhận Chúa.
[God] saved us [Jews] and those [non-Jews] similarly, making them clean spiritually simply as a result of their believing [in the Lord Jesus. That was exactly how he has forgiven us].
10 Như thế, tại sao anh em dám thách thức Chúa và quàng vào cổ tín hữu dân ngoại cái ách mà tổ phụ chúng ta và chính chúng ta chẳng từng mang nổi?
[You are wanting to force the non-Jewish believers to obey our Jewish rituals and laws]—laws that God has shown that he does not require them to obey [MET]. [Your doing that is like] putting a heavy burden on them! So then, (stop making God angry by doing that!/why are you making God angry by doing that?) [RHQ] Our ancestors and we [(inc) Jews] have never been able to bear [the burden of obeying those laws]!
11 Anh em không tin chúng ta được cứu chỉ nhờ ân sủng của Chúa Giê-xu cũng như họ sao?”
But we [(inc) know that it is not because] we [(inc) try to obey those laws that God saves us(inc) Jews. On the contrary], we [(inc)] know that it is because of what the Lord Jesus did for us [(inc)] that we did not deserve that we [(inc)] are saved {that [God] saves us} [from the guilt of our sins. God saves non-Jews who believe in the Lord Jesus] exactly like [he saves] us Jews.”
12 Cả hội nghị yên lặng nghe Phao-lô và Ba-na-ba kể lại những phép lạ và việc diệu kỳ Chúa đã dùng họ thực hiện giữa các dân ngoại.
All the people [there] became silent [after Peter had spoken]. Then they [all] listened to Barnabas and Paul, [as the two of] them told about the many great miracles that God had enabled them to do among the non-Jewish people, [miracles that showed that God had accepted the non-Jews].
13 Nghe tường trình xong, Gia-cơ tuyên bố: “Xin anh em lưu ý.
When Barnabas and Paul had finished speaking, James, [the leader of the group of believers there in Jerusalem], spoke to all of them. [He said], “Fellow believers, listen to me.
14 Phi-e-rơ vừa kể lại lúc Chúa mới thăm viếng các dân ngoại lần đầu, Ngài đã cứu vớt một số người để làm rạng Danh Ngài.
Simon [Peter] has told you how God previously blessed the non-Jews. God did that by choosing from among them a people who would belong to him [MTY].
15 Việc ấy phù hợp với lời Chúa trong sách tiên tri:
[These] words that [God spoke], words that were written by [one of] the prophets {that one of the prophets wrote} [long ago], agree with that:
16 ‘Sau đó, Ta sẽ quay lại, dựng trại Đa-vít đã sụp đổ. Ta sẽ tu bổ những chỗ đổ nát và xây dựng lại,
Later on I will return and I will re-establish the kingdom [MET] that David [ruled] and that has been {that [people] have} destroyed. My [doing that will be like] rebuilding [a house] that has been {that [people] have} torn down.
17 hầu những người còn lại trong nhân loại, có thể tìm kiếm Chúa Hằng Hữu, kể cả dân ngoại— là những người mang Danh Ta. Chúa Hằng Hữu đã phán vậy—
I will do that in order that all other people might seek [me], the Lord [God. I will do that in order that] all the non-Jews whom I have called [to belong] to me [MTY] might seek me. [You can be certain that this will happen because I] the Lord [God], who will do those things, have spoken [these words].
I [caused my people to know about them] long ago.” (aiōn g165)
19 Theo ý kiến tôi, không nên tạo khó khăn cho dân ngoại mới trở lại với Đức Chúa Trời.
[James continued by saying], “Therefore I have decided [that we(inc)] should stop bothering the non-Jewish people who are turning [away from their sins and turning] to God. [That is, we should stop demanding that they obey] all [our laws] and rituals.
20 Chỉ nên viết thư căn dặn họ đừng ăn của cúng thần tượng, đừng gian dâm, đừng ăn máu, và thịt thú vật chết ngạt.
Instead, we should write [a letter] to them [requiring only four things: They should] not eat [meat/food that people] have offered to idols, they should not have sex with someone to whom they are not married, they should not [eat meat from animals that have been killed by] being strangled {[people have strangled]}, and [they should not eat] the blood [of animals].
21 Vì khắp các đô thị đều có người giảng giải các luật lệ đó trong luật pháp Môi-se vào mỗi ngày Sa-bát, trong các hội đường Do Thái qua nhiều thế hệ rồi.”
In many cities, for a very long time people have been proclaiming [the laws that] Moses [wrote] [MTY], [laws prohibiting those things]. And every (Sabbath/Jewish day of rest) [those laws] are read {someone reads [those laws]} in the Jewish meeting places. [So if the non-Jews want to know more about those laws, they can find out in our meeting houses].”
22 Các sứ đồ, trưởng lão, và cả Hội Thánh đồng ý cử hai người trong giới lãnh đạo Hội Thánh là Giu-đa (còn gọi là Ba-sa-ba) và Si-la cùng đi An-ti-ốt với Phao-lô và Ba-na-ba.
The apostles and the [other] elders, along with all the [other] members of the congregation, accepted [what James had said]. Then they decided that they should choose men from among themselves and that they should send them, along with Paul and Barnabas, to Antioch, to [let the believers there know what the leaders] at Jerusalem had decided. So they chose Judas, who was also called Barsabbas, and Silas, who were leaders among the believers [at Jerusalem].
23 Họ mang theo bức thư nội dung như sau: “Các sứ đồ, trưởng lão và anh em tín hữu tại Giê-ru-sa-lem. Thân gửi anh em tín hữu dân ngoại tại An-ti-ốt, Sy-ri và Si-li-si.
Then they wrote the following letter [that they asked Judas and Silas to take to the believers at Antioch]: “[We(exc)] apostles and [other] leaders who are your fellow believers [send our greetings to you as we write this to you] non-Jewish believers [who live] in Antioch and [other places in] Syria and Cilicia [provinces].
24 Chúng tôi nghe có mấy người từ đây đi ra, đã gây hoang mang và làm rối loạn tinh thần anh em. Chúng tôi không hề sai họ làm việc ấy.
People have told us that some men from among us went [to you], although we had not told [them to do that]. They troubled/distressed you [SYN] [by telling you things] that confused your thinking.
25 Vì thế chúng tôi đồng tâm hiệp ý lựa chọn hai đại biểu đi theo hai anh em thân yêu của chúng tôi là Ba-na-ba và Phao-lô,
So [while we(exc) met together here], we decided to choose some men and ask them to go to you, along with Barnabas and Paul, whom we [(exc)] love very much.
26 hai người đã liều chết truyền giảng Danh Chúa Cứu Thế Giê-xu.
Those two have put their lives in danger because of their [serving] our Lord [MTY] Jesus Christ.
27 Chúng tôi cử Giu-đa và Si-la đến trình bày trực tiếp cho anh em vấn đề này.
We [(exc) have also chosen] Judas and Silas to go to you. They will tell you the same things [that we are writing].
28 Chúa Thánh Linh và chúng tôi đều không đặt thêm gánh nặng gì cho anh em ngoài mấy điều cần thiết:
The Holy Spirit and [also] we decided that you should not be required {that we should not require you} to obey a lot of burdensome [Jewish] laws. Instead, [we] only [require you to obey] the following instructions,
29 Anh em đừng ăn của cúng thần tượng, máu, thịt thú vật chết ngạt, và đừng gian dâm. Anh em nên tránh những điều ấy. Thân ái.”
You should not eat food that people have sacrificed to idols. You should not eat blood from animals, and you should not eat meat from animals that people have killed by strangling them. Also, you should not have sex with someone to whom you are not married. Those things [especially offend Jewish believers. So if] you avoid doing them, you will be doing what is right. That is all.”
30 Phái đoàn lên đường đến thành An-ti-ốt, triệu tập Hội Thánh và trao bức thư.
The [four] men whom [they] had chosen went [from Jerusalem] to Antioch [city. When] all the believers [there] had assembled together, [Judas and Silas] gave the letter to them.
31 Đọc thư xong, các tín hữu dân ngoại đều vui mừng vì được khích lệ.
When the believers there read the letter, they rejoiced, [because its message] encouraged them.
32 Giu-đa và Si-la, cả hai tiên tri vốn có ân tứ giảng dạy, giãi bày lời Chúa để khích lệ và củng cố đức tin các tín hữu.
[Just like Paul and Barnabas were] ([prophets/men who spoke messages from God]), Judas and Silas were also prophets. They spoke for a long time and encouraged the believers [there], and helped them to trust more strongly [in the Lord Jesus].
33 Hai người ở tại An-ti-ốt ít lâu rồi anh em tiễn họ về Hội Thánh Giê-ru-sa-lem.
After [Judas and Silas] had stayed in Antioch for some time [and were ready to return to Jerusalem], the believers [there] wished them well, and the believers [prayed that God] would protect [them as they traveled. So the two men] started to go back to the leaders [in Jerusalem] who had asked them to go [to Antioch].
34 Nhưng Si-la quyết định ở lại.
35 Phao-lô và Ba-na-ba cũng ở lại An-ti-ốt hợp tác với nhiều anh em, tiếp tục giảng dạy Đạo Chúa.
However, Paul and Barnabas continued to stay in Antioch. [While they were there], they, along with many others, were teaching [people] and preaching to them the message about the Lord [Jesus].
36 Sau một thời gian, Phao-lô đề nghị với Ba-na-ba: “Chúng ta nên trở lại thăm viếng anh em tín hữu tại các thành phố chúng ta đã truyền bá Đạo Chúa!”
After some time Paul said to Barnabas, “Let’s go back and visit the fellow believers in every city where we [previously] proclaimed the message about the Lord [Jesus. In that way, we will know] how [well] they are continuing [to believe in the Lord Jesus].”
37 Ba-na-ba đồng ý và muốn đem Mác đi theo.
Barnabas [agreed with Paul, and said that he] wanted to take John, whose other name was Mark, along with them [again].
38 Nhưng Phao-lô không đồng ý, vì trong chuyến trước, khi đến Bam-phi-ly, Mác đã bỏ cuộc về quê.
However, Paul [told Barnabas that he] thought that it would not be good to take Mark [with them, because] Mark had deserted them when they were previously in Pamphylia [region], and had not continued to work with them.
39 Vì bất đồng ý kiến, nên hai người chia tay. Ba-na-ba đem Mác xuống tàu qua đảo Síp.
Paul and Barnabas strongly disagreed [with each other about that], so they separated. Barnabas took Mark [along with him and they got] on a ship and went to Cyprus.
40 Còn Phao-lô chọn Si-la rồi lên đường, sau khi được anh em giao thác mình cho ân sủng của Chúa.
Paul chose Silas, [who had returned to Antioch, to work with him]. The believers [there] asked the Lord [God] to graciously help [Paul and Silas. Then] the two of them departed [from Antioch].
41 Ông thăm viếng xứ Sy-ri và Si-li-si, giúp các Hội thánh thêm vững mạnh.
Paul continued traveling [with Silas] through Syria and Cilicia [provinces]. In those places he was helping the congregations to trust strongly [in the Lord Jesus].
