Пәнд-несиһәтләр 6
1 И оғлум, әгәр достуңға борун болған болсаң, Ят кишиниң қәрзини төләшкә қол беришип вәдә бәргән болсаң,
My son, suppose you have pledged to guarantee your neighbor's debt, or you have shaken hands in agreement with a stranger,
2 Әгәр өз сөзүңдин илинған болсаң, Өз вәдәң билән бағлинип қалсаң,
then you've trapped yourself by what you promised, you've been caught by what you said.
3 У йеқиниңниң қолиға чүшкәнлигиң үчүн, Амал қилип өзүңни униңдин қутқуз — Дәрһал йеқиниңниң йениға берип, өзүңни кәмтәр тутуп [шу иштин] халий қилишини өтүнүп сора.
So this is what you have to do. You need to get out of it, because you've put yourself in that person's power. Go to your neighbor in all humility and ask him to release you from the commitment.
4 Җәрән шикарчиниң қолидин қутулушқа тиришқандәк, Қуш овчиниң қолидин чиқишқа тиришқандәк, Қутулмиғичә ухлап ятма, Һәтта үгдәп арамму алма.
Don't delay, saying that you'll sleep on it. Don't rest until you've done it.
Get out of it like a gazelle escaping from a trap, like a bird from a bird-catcher's net.
6 И һорун, чөмүлиниң йениға берип [униңдин үгән], Униң тирикчилик йоллириға қарап дана бол.
Go and observe the ants, you slacker! Learn from what they do and become wise.
7 Уларниң башлиғи, әмәлдари, һөкүмдари йоқ болсиму,
They don't have a leader, an officer, or a ruler,
8 Лекин улар язда жилниң еһтияҗи үчүн аш топливалиду, Һосул пәслидә озуқ тәйярливалиду.
yet they work hard during the summer getting their food, gathering what they need during the harvest.
9 И һорун, қачанғичә ухлап ятисән? Қачан орнуңдин турисән?
So how long are you going to lie there, you slacker? When are you going to get up from your sleep?
10 Сән: — Бирдәм көз жумувалай, бирдәм ухливалай, Бирдәм қолумни қоштуруп йетивалай, — дәйсән.
You may say, “Please, just a little more sleep, a little longer snooze, a little more folding of the arms to rest”—
11 Лекин ухлап ятқанда, мискинлик қарақчидәк келип сени басиду, Йоқсуллуқ худди қураллиқ булаңчидәк һуҗумға өтиду.
and poverty will attack you like a robber, destitution like an armed warrior.
12 Әрзимәс, пәйли бузуқ адәм һәммила йәрдә ялған ейтип, пәсликни сөзләйду.
Rebellious and wicked people go around telling lies,
13 У көз қисип, Путлири билән ишарә қилип, Бармақлири билән көрситиду;
winking slyly, giving sneaky foot gestures, rudely pointing with their fingers.
14 Көңлидә алдамчилиқла ятиду, У дайим рәзилликниң койида болиду, Һәммила йәрдә җедәл-маҗира терийду.
Their warped minds plot evil schemes; they're always causing trouble.
15 Шуңа униңға бекитилгән балаю-қаза уни туюқсиз басиду, У бирақла давалиғусиз янҗилиду.
As a result, disaster falls suddenly on such people; in just a moment they're destroyed without hope of healing.
16 Пәрвәрдигар нәпрәтлинидиған алтә нәрсә бар, Бәрһәқ, йәттә нәрсә Униңға жиркиничликтур.
There are six things that the Lord hates, seven things that he absolutely detests:
17 Улар болса, Тәкәббурлуқ билән қарайдиған көз, Ялған сөзләйдиған тил, Бигуналарниң қенини төкүзидиған қол,
arrogant eyes, a lying tongue, hands that murder the innocent,
18 Сүйқәст ойлайдиған көңүл, Яманлиқ қилишқа тез жүгүрәйдиған путлар,
a mind that plots evil schemes, feet that hurriedly run to do wrong,
19 Ялған сөзләйдиған сахта гувачи, Бурадәр-қериндашлири арисиға бөлгүнчилик салғучи кишидур.
a false witness that speaks lies, those who caused arguments in families.
20 И оғлум, атаңниң әмригә әмәл қил; Анаңниң көрсәтмисидин чиқма.
My son, pay attention to your father's instruction, and don't reject your mother's teaching.
21 Уларниң сөзини қәлбиңгә теңип, Уларни бойнуңға марҗандәк қилип есивал.
Keep them always in mind. Tie them around your neck.
22 Йолға чиққиниңда улар сени йетәкләйду, Ухлиғиниңда улар сени сақлайду, Уйқидин ойғанғиниңда улар сени хәвәрләндүриду.
They will lead you as you walk along; they will watch over you as you sleep; when you wake up they will talk with you.
23 Чүнки [Худаниң] пәрмани йоруқ чирақ, Униң муқәддәс қануни нурдур; Тәрбийәниң тәнбиһлири болса һаятлиқ йолидур.
For the instruction is a lamp, and the teaching is a light. The correction that comes from discipline is the way to life.
24 Улар сени бузуқ хотундин сақлиғучи, Ят хотунниң шерин сөзлиридин жирақ қилғучидур.
It will protect you from an evil woman and the seductive words of a prostitute.
25 Униң гузәллигигә көңлүңни бағлимиғин, Униң қаш-көз ойнитиши сени әсиргә алмисун.
Don't let your mind lust after her beauty, or let her hypnotize you with her fluttering eyelashes.
26 Чүнки бузуқ аяллар түпәйлидин адәмләр бир парчә нанғиму зар болиду, Ят адәмниң [зинахор] аяли болса кишиниң қиммәтлик җенини өзигә ов қиливалиду.
You can buy a prostitute for the price of a loaf of bread, but adultery with another man's wife can cost you your life.
27 Отни қойнуңға салсаң, Өз кийимиңни көйдүрмәмсән?
Can you put fire in your lap and not burn your clothes?
28 Чоғниң үстидә дәссәп маңсаң путуңни көйдүрмәмсән?
Can you walk on hot coals and not scorch your feet?
29 Башқиларниң аяли билән бир орунда ятидиған киши шундақ болиду; Ким униңға тегип кәтсә ақивитидин қутулалмайду.
It's the same for anyone who sleeps with another man's wife. No one who touches her will remain unpunished.
30 Ач қалғанда қосиғини тойғузуш үчүн оғрилиқ қилған кишини башқилар кәмситмәйду;
People don't condemn a thief if he steals to satisfy himself when he's hungry.
31 Шундақ туруқлуқ у тутулуп қалса, Егисигә йәттини төләшкә тоғра келиду; У өз өйидики һәммә нәрсисини тапшуриду.
But if he's caught, he has to pay back seven times what he stole, even if it means handing over everything he has in his house.
32 Һалбуки, башқиларниң хотуни билән зина қилғучи униңдинму [бәттәр болуп], толиму ғәпләтликтур; Ундақ қилғучи өз-өзини һалак қилиду.
Any man who commits adultery with a woman has no sense; he who does so destroys himself.
33 У зәхмәт йәйду, шәрмәндә болиду, Униң рәсваси һеч өчүрүлмәйду.
He will be wounded and dishonored. His disgrace will never be removed.
34 Чүнки күнләш оти әрни дәрғәзәпкә кәлтүриду, Интиқам алған күнидә у һеч рәһим қилмайду.
For jealousy makes a husband furious, and he won't hold back when he takes revenge.
35 Төләм пули берәй десәңму у қобул қилмайду, Һәр қанчә соға-салам бәрсәңму уни бесиқтурғили болмайду.
He refuses any compensation, and won't be paid off, however big the amount.
