Пәнд-несиһәтләр 24
1 Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
Do not imitate evil men, nor desire to be among them.
2 Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
For their mind meditates on robberies, and their lips speak deceptions.
3 Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
By wisdom shall a house be built, and by prudence shall it be strengthened.
4 Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
By doctrine, the storerooms shall be filled with every substance that is precious and most beautiful.
5 Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
A wise man is strong, and a well-taught man is robust and valiant.
6 Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
For war is undertaken in an orderly manner, and safety shall be where there are many counsels.
7 Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
Wisdom is beyond the foolish; at the gate he will not open his mouth.
8 Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
Whoever intends to do evil shall be called foolish.
9 Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
The intention of the foolish is sin. And the detractor is an abomination among men.
10 Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
If you despair, being weary in the day of anguish, your strength will be diminished.
11 [Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
Rescue those who are led away to death. And do not cease from delivering those who are dragged away to a violent death.
12 Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
If you would say: “I do not have sufficient strength.” He who inspects the heart, the same one understands, and nothing slips past the one who preserves your soul. And he shall repay a man according to his works.
13 И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
My son, eat honey, because it is good, and the honeycomb, because it is so sweet to your throat.
14 Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
So, too, is the doctrine of wisdom to your soul. When you have found it, you will have hope in the end, and your hope shall not perish.
15 И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
Do not lie in wait, and do not seek impiety in the house of the just, nor spoil his rest.
16 Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
For the just one will fall seven times, and he shall rise again. But the impious will fall into evil.
17 Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
When your enemy will fall, do not be glad, and do not let your heart exult in his ruin,
18 Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
lest perhaps the Lord see, and it displease him, and he may take away his wrath from him.
19 Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
Do not contend with the most wicked, and do not be a rival to the impious.
20 Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
For the evil hold no hope in the future, and the lamp of the impious will be extinguished.
21 И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
My son, fear the Lord, as well as the king. And do not mingle with detractors.
22 Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
For their perdition shall rise up suddenly. And who knows what ruin will be for each of them?
23 Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
Likewise, these things are for the wise. It is not good to base judgment on knowledge of character.
24 Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
Those who say to the impious, “You are just,” shall be cursed by the people, and the tribes shall detest them.
25 Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
Those who argue against the impious shall be praised, and a blessing shall come upon them.
26 Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
He shall kiss the lips, who responds with upright words.
27 Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
Prepare your outdoor work, and diligently cultivate your field, so that afterward, you may build your house.
28 Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
Do not be a witness without cause against your neighbor. And do not mislead anyone with your lips.
29 «У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
Do not say, “I will do to him as he has done to me.” I will repay each one according to his work.
30 Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
I passed by the field of a lazy man, and by the vineyard of a foolish man,
31 Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
and behold, it was entirely filled with nettles, and thorns had covered its surface, and the stonewall was destroyed.
32 Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
When I had seen this, I laid it up in my heart, and by this example, I received discipline.
33 Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
You will sleep a little,” I said. “You will slumber briefly. You will fold your hands a little, so as to rest.
34 Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
And destitution will overtake you like a runner, and begging will overtake you like an armed man.”
