Пәнд-несиһәтләр 23
1 Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
When you sit down for a meal with a ruler, look carefully at what is placed before you,
2 Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
and cut down if you have a big appetite.
3 Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
Don't be greedy for his fancy food, for it's offered with deceptive motives.
4 Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
Don't wear yourself out trying to get rich—be wise enough not to bother!
5 [Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
It disappears in the blink of an eye, suddenly growing wings and flying off into the sky like an eagle.
6 Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
Don't accept meal invitations from miserly people; don't be greedy for their fancy food,
7 Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
for what they're thinking inside is what they really are. They say, “Come on, eat and drink!”—but in their minds they don't really care about you.
8 Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
You'll vomit up the little pieces you've eaten, and your kind words of appreciation will be wasted.
9 Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
Don't talk to stupid people because they'll ridicule your wise words.
10 Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
Don't move ancient boundary markers, and don't encroach on fields belonging to orphans,
11 Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
for their Protector is powerful and he will plead their case against you.
12 Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
Focus your mind on instruction; listen intently to words of knowledge.
13 Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Don't keep from disciplining your children—a beating won't kill them.
If you use physical correction you can save them from death. (Sheol h7585)
15 И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
My son, if you think wisely then I'll be happy;
16 Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
I'll be delighted when you say what's right.
17 Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
Don't think enviously of sinners, but always remember to honor the Lord,
18 Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
for there's definitely a future for you, and your hope will not be crushed.
19 И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
Pay attention, my son, and be wise; make sure your mind concentrates on following the right way.
20 Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
Don't join in with people who drink too much wine or who stuff themselves with meat.
21 Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
For people who get drunk and overeat lose all they've got, and they spend so much time dozing that all they have left to wear is rags.
22 Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
Pay attention to your father, and don't disregard your mother when she's old.
23 Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
Invest in truth—and don't sell it! Invest in wisdom, instruction, and understanding.
24 Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
Children who do right make their fathers very happy; a wise son brings joy to his father.
25 Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
Make your father and mother happy; bring joy to her who gave birth to you.
26 И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
My son, give me your undivided attention, and cheerfully follow my example.
27 Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
A prostitute is like being trapped in a pit; an immoral woman is like getting stuck a narrow well,
28 Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
Like a robber, she lies in wait ready to ambush men and make more of them unfaithful to their wives.
29 Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
Who's in trouble? Who's in pain? Who's arguing? Who's complaining? Who's injured for no reason? Who's got bloodshot eyes?
30 Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
—those who spend a long time drinking wine, those who are always trying some new cocktail.
31 Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
Don't let the look of wine tempt you—how red it is, how it sparkles in the cup, how smooth it feels as it goes down.
32 Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
In the end it bites like a serpent, it stings like a snake.
33 Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
You'll hallucinate, seeing strange things, and your confused mind will make you say all kinds of craziness.
34 Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
You'll stumble around like you're on the rolling ocean, you'll be tossed about like someone lying down at the top of a ship's mast, saying,
35 Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
“People punched me, but it didn't hurt me; they beat me, but I didn't feel a thing. I've got to get up because I need another drink.”
