Пәнд-несиһәтләр 19
1 Пәзиләтлик йолда маңған кәмбәғәл, Һейлигәр сөзлүк ахмақтин яхшидур.
Conducting our lives as we should [even though] we are poor is better than being foolish and telling lies.
2 Йәнә, ғәйрити бар киши билимсиз болса болмас; Алдираңғу йолдин чиқар.
Being enthusiastic but not thinking carefully [about what we are about to do] is not good; doing things hastily can cause us a lot of trouble [IDM].
3 Кишиниң ахмақлиғи өз йолини астин-үстин қиливетәр; Шундақ туруқлуқ у көңлидә Пәрвәрдигардин рәнҗип ағринар.
Some people are ruined as a result of their [own] foolish actions, and when that happens, they [SYN] angrily say that it is Yahweh’s fault.
4 Байлиқ достни көп қилар; Мискинләр бар достидинму айрилип қалар.
Those who are rich easily find people who want to be their friends, but when [people become] poor, their friends [often] desert them.
5 Ялған гувалиқ қилған җазаланмай қалмас; Ялған ейтқучиму җазадин қутулалмас.
Those who tell lies in court will surely be punished [LIT]; they will not escape it.
6 Тола адәм сехийдин илтипат көзләр; Соғат берип турғучиға һәммә киши досттур.
Many [people] try to persuade important people to do favors for them; everyone [wants to] be a friend of those who give gifts.
7 Намратлашқандин қериндашлириму зерикәр; Униң достлири техиму жирақ қачар; Ялвуруп қоғлисиму, улар тепилмас.
[Even] the relatives of someone who becomes poor hate him, and his friends certainly stay away from him, too; [even] if he tries to talk with them, they will not be his friends [again].
8 Пәм-парасәткә еришкүчи өзигә көйүнәр; Нурни сақлиған кишиниң бәхити болар.
Those who become wise [IDM] are doing a favor for themselves; those who get good sense will prosper.
9 Ялған гувалиқ қилған җазаланмай қалмас; Ялған ейтқучиму һалак болар.
Those who tell lies in court will certainly be punished [LIT]; they will be ruined.
10 Һәшәмәтлик турмуш ахмаққа ярашмас; Қулниң әмәлдарлар үстидин һөкүм сүрүши техиму қамлашмас.
It is not appropriate for foolish people to live (luxuriously/like rich people), and it is even less appropriate for slaves to rule important officials.
11 Данишмәнлик егисини асанлиқчә аччиқланмайдиған қилар; Хаталиқни йопутуп кәчүрүш униң шөһритидур.
Those who have good sense do not quickly become angry; people respect those who ignore offensive [things that people say to them].
12 Падишаһниң ғәзиви ширниң һувлишиға охшаш дәһшәтлик болар; Униң шәпқити юмран от-чөпкә чүшкән шәбнәмдәк шериндур.
When a king is angry, [that causes people to be afraid of him], like the roar of a lion [causes people to be afraid] [SIM], but if he acts kindly toward people, [they like it just] like [they like] dew on the grass [in the morning].
13 Ахмақ оғул атиси үчүн балайиқазадур; Урушқақ хотунниң зарлашлири тохтимай темип чүшкән тамчә-тамчә йеғинға охшаштур.
Foolish children [can] cause disasters to happen to their parents. A wife who constantly (nags/quarrels with) [her husband is as annoying as] water that continually drips [MET].
14 Өй билән мал-мүлүк ата-бовилардин мирастур; Бирақ пәм-парасәтлик хотун Пәрвәрдигарниң илтипатидиндур.
We [can] inherit a house or money from our parents [when they die], but only Yahweh [can] give someone a sensible wife.
15 Һорунлуқ кишини ғәпләт уйқиға ғәриқ қилар; Бекар тәләп ачарчилиқниң дәрдини тартар.
Those who are lazy sleep soundly, but if they are lazy, they will be hungry [because of not earning money to buy food].
16 [Пәрвәрдигарниң] әмригә әмәл қилған киши өз җенини сақлар; Өз йоллиридин һези болмиған киши өләр.
Those who obey [God’s] commandments will remain alive [for a long time]; those who despise/disobey them (OR, those who do not control their own conduct) will die [while they are still young].
17 Кәмбәғәлләргә рәһимдиллиқ қилған, Пәрвәрдигарға қәриз бәргән билән баравәрдур; Униң шәпқитини [Пәрвәрдигар] қайтурар.
When we give things to poor [people], [it is as though] we are lending to Yahweh, and he will (pay us back/reward us for what we did).
18 Пәрзәнтиңниң тәрбийини қобул қилишиға үмүтвар болуп, Уни җазалап тәрбийә берип турғин; Лекин уни өлгичә хар болсун дегүчи болма.
Discipline your children while [they are young], while you still hope that [they will learn to behave as they should]; [if you do not discipline them], you are helping them to destroy [themselves].
19 Қәһрлик киши җаза тартар; Уни қутқузмақчи болсаң, қайта-қайта қутқузушуң керәк.
Those who (do not control their temper/quickly become very angry) will have to endure what happens as a result; [but] if we rescue them [from those troubles once], we will have to continue rescuing them.
20 Несиһәтни аңлиғин, тәрбийәни қобул қилғин, Ундақ қилғанда кейинки күнлириңдә дана болисән.
Pay attention when [people give you good] advice and learn from them, in order that you will become wise for the rest of your life.
21 Кишиниң көңлидә нурғун нийәтләр бар; Ахирида пәқәт Пәрвәрдигарниң далаләт-һидайитидин чиққан иш ақар.
People plan to do many [kinds of things], but what will happen is what Yahweh has decided will happen.
22 Кишиниң йеқимлиғи униң меһир-муһәббитидиндур; Мискин болуш ялғанчилиқтин яхшидур.
People want others to be loyal to them; it is better to be poor than to tell a lie [to a judge in court in order to get money].
23 Пәрвәрдигардин әйминиш кишини һаятқа ериштүрәр; У киши хатирҗәм, тоқ яшап, балайиқаза чүшүрүлүшидин халий болар.
[Those who have] an awesome respect for Yahweh will live [a long life]; they rest peacefully and are not harmed [during the night].
24 Һорун қолини сунуп қачиға тиққини билән, Ғизани ағзиға селишқиму һорунлуқ қилар.
Some people are extremely lazy; they put their hand in a dish [to take some food] but do not even lift the food up to their mouths.
25 Һакавурға қилинған таяқ җазаси саддиға қилинған ибрәттур; Йорутулған кишигә берилгән тәнбиһ, Униң билимини техиму зиядә қилар.
If you punish someone who makes fun of those who are wise, those who (are naive/need to be instructed) will learn to do what is smart; if you rebuke those who are wise, they will [listen to what you say and] become wiser.
26 Атисиниң мелини булиған, Анисини өйидин һайдап чиқарған, Рәсвалиқ, иза-аһанәт қалдурғучи оғулдур.
Anyone who mistreats/abuses his father or forces his mother to leave the home is a child who is acting shamefully and disgracefully.
27 И оғул, несиһәткә қулиқиңни юпурувалсаң, Әқилниң тәлимлиридин жирақлашқиниңдур.
My son, if you stop learning things, you will [soon] forget what [you already] know.
28 Пәскәш гувачи адаләтни мазақ қилғучидур; Яман адәмниң ағзи рәзилликни жутар.
Worthless witnesses [in court] make fun of [judges who try to] make fair decisions, and wicked people [enjoy] doing evil [like] they enjoy eating [good food] [MET].
29 Һакавурлар үчүн җазалар тәйярдур, Ахмақларниң дүмбисигә уридиған қамча тәйярдур.
[God] is ready to punish those who make fun [of him/religion]; those who do foolish things deserve to be flogged/whipped.
