Матта 5
1 Мошу топ-топ адәмләрни көрүп у бир таққа чиқти; у у йәрдә олтарғинида, мухлислири униң йениға кәлди.
On seeing the crowds of people, Jesus went up the hill; and, when he had taken his seat, his disciples came up to him;
2 У ағзини ечип уларға тәлим беришкә башлиди: —
and he began to teach them, saying:
3 Мубарәк, роһта намрат болғанлар! Чүнки әрш падишалиғи уларға тәвәдур.
“Blessed are the poor in spirit, for theirs is the kingdom of heaven.
4 Мубарәк, пиған чәккәнләр! Чүнки улар тәсәлли тапиду.
Blessed are the mourners, for they will be comforted.
5 Мубарәк, мулайим-мөминләр! Чүнки улар йәр йүзигә мирасхордур.
Blessed are the gentle, for they will inherit the earth.
6 Мубарәк, һәққанийлиққа ач вә тәшналар! Чүнки улар толуқ тоюниду.
Blessed are those who hunger and thirst for righteousness, for they will be satisfied.
7 Мубарәк, рәһимдиллар! Чүнки улар рәһим көриду.
Blessed are the merciful, for they will find mercy.
8 Мубарәк, қәлби пак болғанлар! Чүнки улар Худани көриду.
Blessed are the pure in heart, for they will see God.
9 Мубарәк, течлиқ тәрәпдарлири! Чүнки улар Худаниң пәрзәнтлири дәп атилиду.
Blessed are the peacemakers, for they will be called children of God.
10 Мубарәк, һәққанийлиқ йолида зиянкәшликкә учриғанлар! Чүнки әрш падишалиғи уларға тәвәдур.
Blessed are those who have been persecuted in the cause of righteousness, for theirs is the kingdom of heaven.
11 Мубарәк, мән үчүн башқиларниң һақарәт, зиянкәшлик вә һәртүрлүк төһмитигә учрисаңлар;
“Blessed are you when people insult you, and persecute you, and say all kinds of evil lies about you because of me.
12 шат-хурам болуп яйраңлар! Чүнки әршләрдә катта инъам силәр үчүн сақланмақта; чүнки силәрдин илгәрки пәйғәмбәрләргиму улар мошундақ зиянкәшликләрни қилған.
Be glad and rejoice, because your reward in heaven will be great; this is the way they persecuted the prophets who lived before you.
13 Силәр йәр йүзидики туздурсиләр. Һалбуки, әгәр туз өз тәмини йоқатса, униңға қайтидин туз тәмини қандақму киргүзгили болиду? У чағда, у һеч немигә яримас болуп, ташлинип кишиләрниң айиғи астида дәссилиштин башқа һеч ишқа яримайду.
“You are salt for the world. But if salt becomes tasteless, how can it be made salty again? It is no longer good for anything, but is thrown away, and trampled underfoot.
14 Силәр дунияниң нуридурсиләр. Тағ үстигә селинған шәһәр йошуруналмайду.
It is you who are the light of the world. A town that stands on a hill cannot be hidden.
15 Һеч ким чирақни йеқип қоюп, үстигә севәтни көмтүрүп қоймас, бәлки чирақданниң үстигә қойиду; буниң билән, у өй ичидики һәммә адәмләргә йоруқлуқ бериду.
People do not light a lamp and put it under a basket, but on the lamp-stand, where it gives light to everyone in the house.
16 Шу тәриқидә, силәр нуруңларни инсанлар алдида шундақ чақнитиңларки, улар яхши әмәллириңларни көрүп, әрштики атаңларни улуқлисун.
Let your light so shine before the eyes of others so that, seeing your good actions, they will praise your Father who is in heaven.
17 Мени Тәврат қанунини яки пәйғәмбәрләрниң язғанлирини бекар қилғили кәлди, дәп ойлап қалмаңлар. Мән уларни бекар қилғили әмәс, бәлки әмәлгә ашурғили кәлдим.
“Do not think that I have come to do away with the Law or the prophets; I have not come to do away with them, but to complete them.
18 Чүнки мән силәргә шуни бәрһәқ ейтип қояйки, асман-зимин йоқимиғичә, униңда пүтүлгәнләр әмәлгә ашурулмиғичә Тәвраттики «йод» бир һәрип, һәтта бирәр чекитму бекар қилинмайду.
For I tell you, until the heavens and the earth disappear, not even the smallest letter, nor one stroke of a letter, will disappear from the Law until all is done.
19 Шу сәвәптин, Тәврат қануниниң әқидилиригә, һәтта униң әң кичиклиридин бирини бекар қилип, вә башқиларға шундақ қилишни үгитидиған һәр ким әрш падишалиғида әң кичик һесаплиниду. Амма әксичә, Тәврат қануни әқидилиригә әмәл қилғанлар вә башқиларға шундақ қилишни үгәткүчиләр болса әрш падишалиғида улуқ һесаплиниду.
Whoever, therefore, breaks one of these commandments, even the least of them, and teaches others to do so, will be the least esteemed in the kingdom of heaven; but whoever keeps them, and teaches others to do so, will be esteemed great in the kingdom of heaven.
20 Чүнки мән силәргә шуни ейтип қояйки, һәққанийлиғиңлар Тәврат устазлири вә Пәрисийләрниңкидин ашмиса, әрш падишалиғиға һеч қачан кирәлмәйсиләр.
Indeed I tell you that, unless you obey God’s commands better than of the teachers of the Law, and Pharisees, you will never enter the kingdom of heaven.
21 Бурунқиларға «Қатиллиқ қилма, қатиллиқ қилған һәр қандақ адәм сораққа тартилиду» дәп буйрулғанлиғини аңлиғансиләр.
“You have heard that to our ancestors it was said – ‘You must not commit murder,’ and ‘Whoever commits murder will be brought to trial.’
22 Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, өз қериндишиға бекардин-бекар аччиқланғанларниң һәр бириму сораққа тартилиду. Өз қериндишини «ахмақ» дәп тиллиған һәр ким алий кеңәшмидә сораққа тартилиду; амма қериндашлирини «тәлвә» дәп һақарәтлигән һәр ким дозақниң отиға лайиқ болиду. (Geenna g1067)
But I say to you that anyone who is angry at their brother or sister will be brought to trial; and whoever insults their brother or sister will be brought before the High Council, while whoever calls them a fool will be in danger of the fires of Gehenna. (Geenna g1067)
23 Шуниң үчүн, сән қурбангаһ алдиға келип [Худаға] һәдийә атимақчи болғиниңда, қериндишиңниң сениңдин ағринған йери барлиғи ядиңға кәлсә,
Therefore, when presenting your gift at the altar, if even there you remember that your brother or sister has something against you,
24 һәдийәңни қурбангаһ алдиға қоюп туруп, авал қериндишиң билән яришивал, андин келип һәдийәңни ата.
leave your gift there, before the altar, go and be reconciled to them, first, then come and present your gift.
25 Әгәр үстүңдин дәва қилмақчи болған бириси болса, униң билән биргә йолда болғиниңда униң билән тездин яришип, дост болғин. Болмиса, у сени сорақчиға, сорақчи болса гундипайға тапшуриду, сән зинданға солитиветилисән.
Be ready to make friends with your opponent, even when you meet them on your way to the court; otherwise they might hand you over to the judge, and the judge to the judicial officer, and you will be thrown into prison.
26 Мән саңа шуни бәрһәқ ейтип қояйки, [қәрзиңниң] әң ахирқи бир тийининиму қоймай төлимигичә, шу йәрдин чиқалмайсән.
I tell you, you will not come out until you have paid the last cent.
27 Силәр «Зина қилмаңлар» дәп буйрулғанлиғини аңлиғансиләр.
“You have heard that it was said – ‘You must not commit adultery.’
28 Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, бирәр аялға шәһваний нийәт билән қариған киши көңлидә у аял билән аллиқачан зина қилған болиду.
But I say to you that anyone who looks at a woman and desires her has already committed adultery with her in his heart.
29 Әгәр әнди оң көзүң сени гунаға аздурса, уни оюп ташливәт. Чүнки пүтүн бәдиниңниң дозаққа ташланғинидин көрә, бәдиниңдики бир әзайиң йоқ қилинғини көп әвзәл. (Geenna g1067)
If your right eye causes you to sin, take it out and throw it away. It would be best for you to lose one part of your body, and not to have the whole of it thrown into Gehenna. (Geenna g1067)
30 Әгәр оң қолуң сени гунаға аздурса, уни кесип ташливәт. Чүнки пүтүн бәдиниңниң дозаққа ташланғинидин көрә, бәдиниңдики бир әзайиң йоқ қилинғини көп әвзәл. (Geenna g1067)
And, if your right hand causes you to sin, cut it off and throw it away. It would be best for you to lose one part of your body, and not to have the whole of it go down to Gehenna. (Geenna g1067)
31 Йәнә: — «Кимдиким аялини талақ қилса, униңға талақ хетини бәрсун» дәпму буйрулған.
“It was also said – ‘Let anyone who divorces his wife serve her with a notice of separation.’
32 Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, кимдиким өз аялиниң бузуқлуқ қилмишидин башқа [һәр қандақ ишни банә қилип] уни талақ қилса, әнди уни зинаға тутуп бәргән болиду; талақ қилинған аялни әмригә алған кишиму зина қилған болиду.
But I say to you that anyone who divorces his wife, except on the ground of some serious sexual sin, leads to her committing adultery; while anyone who marries her after her divorce is guilty of adultery.
33 Силәр йәнә бурунқиларға «Қәсимиңдин янма, Пәрвәрдигарға қилған қәсимиңгә әмәл қил» дәп буйрулғанлиғини аңлиғансиләр.
Again, you have heard that our ancestors were told – ‘Do not break your oaths, keep your vows to the Lord.’
34 Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, қәтъий қәсәм қилмаңлар; әршни тилға елип қәсәм қилмаңлар, чүнки әрш Худаниң тәхтидур;
But I say to you that you must not swear at all, either by heaven, since that is God’s throne,
35 яки йәрни тилға елип қәсәм қилмаңлар, чүнки йәр йүзи Худаниң тәхтипәридур. Йерусалимни тилға елипму қәсәм қилмаңлар, чүнки у йәр улуқ падишаниң шәһиридур.
or by the earth, since that is his footstool, or by Jerusalem, since that is the city of the Great King.
36 Һәтта өз бешиңларни тилға елипму қәсәм қилмаңлар, чүнки силәрниң чечиңларниң бир телиниму ақ яки қара рәңгә өзгәртиш қолуңлардин кәлмәйду.
Nor should you swear by your head, since you cannot make a single hair either white or black.
37 Пәқәт дегиниңлар «Болиду», «болиду», яки «Яқ, яқ, болмайду» болсун. Буниңдин зиядиси рәзил болғучидин келиду.
Let your words be simply ‘Yes’ or ‘No’; anything beyond this comes from what is evil.
38 Силәр «Көзгә көз, чишқа чиш» дәп буйрулғинини аңлиғансиләр.
“You have heard that it was said – ‘An eye for an eye and a tooth for a tooth.’
39 Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, әски билән тәң болмаңлар. Кимдәким оң мәңзиңгә урса, сол мәңзиңниму тутуп бәр;
But I say to you that you must not resist those who wrong you; but, if anyone strikes you on the right cheek, turn the other to them also.
40 вә бириси үстүңдин дәва қилип, көйнигиңни алмақчи болса, чапиниңниму бәр.
If someone sues you for your shirt, let them have your cloak as well.
41 Бириси саңа [йүк-тақини йүдкүзүп] миң қәдәм йол жүрүшкә зорлиса, униң билән икки миң қәдәм маң.
If you are forced to carry a soldier’s pack for one mile, carry it two.
42 Бириси сәндин тилисә, униңға бәр. Бириси сәндин өтнә-йерим қилмақчи болса, униңға бойнуңни толғима.
Give to anyone who asks and, if someone wants to borrow from you, do not turn them away.
43 Силәр «Хошнаңни сөйгин, дүшминиңгә нәпрәтлән» дәп ейтилғанни аңлиған.
You have heard that it was said – ‘You must love your neighbor and hate your enemy.’
44 Бирақ мән өзүм шуни силәргә ейтип қояйки, силәргә дүшмәнлик болғанларға меһир-муһәббәт көрситиңлар, силәрдин нәпрәтләнгәнләргә яхшилиқ қилиңлар, силәргә зиянкәшлик қилғанларға дуа қилиңлар.
But what I tell you is this: love your enemies, and pray for those who persecute you,
45 Шундақ қилғанда, әрштики Атаңларниң пәрзәнтлиридин болисиләр. Чүнки У қуяшиниң нурини яхшиларғиму вә яманларғиму чүшүриду, ямғурниму һәққанийларғиму, һәққанийәтсизләргиму яғдуриду.
so that you may become children of your Father who is in heaven; for he causes his sun to rise on bad and good alike, and sends rain on the righteous and on the unrighteous.
46 Әгәр силәр өзүңларға муһәббәт көрсәткәнләргила меһир-муһәббәт көрсәтсәңлар, буниң қандақму инъамға еришкичилиги болсун? Һәтта баҗгирларму шундақ қиливатмамду?
For, if you love only those who love you, what reward will you have? Even the tax collectors do this!
47 Әгәр силәр пәқәт қериндашлириңлар биләнла салам-сәһәт қилишсаңлар, буниң немә пәзилити бар? Һәтта ят әлликләрму шундақ қилидиғу!
And, if you only welcome your brothers and sisters, what are you doing more than others? Even the Gentiles do this!
48 Шуңа, әрштики Атаңлар мукәммәл болғинидәк, силәрму мукәммәл болуңлар.
You, then, must become perfect – as your heavenly Father is perfect.
