Mga Kawikaan 8
1 Hindi ba nananawagan ang Karunungan? Hindi ba itinataas ng Pang-unawa ang kaniyang tinig?
It is as if wisdom, with great understanding [of many things], is calling [PRS] out [to people].
2 Sa mga taluktok ng bundok sa tabi ng daan, sa mga daang nagsasalubong, ang Karunungan ay naninindigan.
Wisdom stands on hilltops and at crossroads.
3 Sa tabi ng mga pasukan sa lungsod, malapit sa tarangkahan ng mga lungsod, siya ay nananawagan.
[Wisdom also stands] at the city gates and shouts loudly,
4 Mga mamamayan, tinatawag ko kayo at itinataas ko ang aking tinig sa mga anak ng sangkatauhan.
“I am calling to everyone! I am shouting loudly to all people!
5 Kayong mga hindi naturuan, dapat ninyong maintindihan ang katalinuhan at kayong kinasusuklaman ang kaalaman, kayo ay dapat magkaroon ng isang maunawaing puso.
You people who do not know how to do things that are smart to do, get sound judgment; you foolish people, get good understanding!
6 Makinig kayo at magsasalita ako ng mga mararangal na bagay at kapag bumuka ang aking mga bibig ay sasabihin ko kung ano ang tama—
Listen to me, because I have some excellent/important things to say. What I say is what is fair/right.
7 dahil ang aking bibig ay nagsasalita kung ano ang mapagkakatiwalan, at ang aking mga labi ay napopoot sa kasamaan.
I speak what is true; I detest speaking [MTY] what is false/deceptive.
8 Lahat ng mga salita sa aking bibig ay makatarungan; walang baluktot at nakaliligaw sa kanila.
Everything that I say is honest; there is nothing that I say that deceives [people].
9 Ang lahat ng aking mga salita ay matuwid para sa nakakaunawa; ang mga salita ko ay matuwid sa mga nakatatagpo ng kaalaman.
My words are clear to those who have good sense; those who are wise know that what I say is right.
10 Piliin ninyo ang aking katuruan kaysa sa pilak at kaalaman kaysa purong ginto.
[If someone offers you the kind of teaching I give] or offers you silver, choose my teaching. [If he offers to show you how to be wise] or offers you gold, choose to know how to be wise,
11 Dahil ako, ang Karunungan, ay mas mabuti kaysa sa mga hiyas; wala sa inyong ninanais ang maaaring maihalintulad sa akin.
because wisdom is more valuable than jewels. Nothing that you desire [is as valuable] as being wise.
12 Ako, ang Karunungan, ay namumuhay nang may Kabaitan, at aking taglay ang kaalaman at kahinahunan.
I, wisdom, and understanding of what is smart to do, cannot be separated. We are like two people who live in the same house. I know how to be wise and how to make smart decisions.
13 Ang pagkatakot kay Yahweh ay para kapootan ang kasamaan — kinapopootan ko ang pagmamataas at kayabangan, ang masamang paraan, at malaswang pananalita — kinapopootan ko sila.
[All the people] who revere Yahweh hate evil. I, wisdom, hate [people who are] proud and [people] who think they are more important [than others]. I hate [people who] behave in an evil way and those who say things to deceive [others].
14 Mayroon akong mabuting payo at maayos na karunungan; mayroon akong mahusay na pananaw, at taglay ko ang kalakasan.
I give [people] good advice and I enable them to do things that are wise. I understand how things really are, and I am strong.
15 Sa pamamagitan ko, ang mga hari ay naghahari—pati na taong mararangal, at lahat ng mga namumuno ng makatarungan.
When kings are wise, they rule [well]; and when rulers are wise, they make laws that are just/fair.
16 Sa pamamagitan ko, ang mga prinsipe ay naghahari at ang mga mararangal at lahat ng namamahala nang may katarungan.
Rulers govern their people with the help of me, wisdom, and those who have authority decide things fairly/just with my help.
17 Mahal ko silang mga nagmamahal sa akin, at silang mga masisipag na humahanap sa akin ay matatagpuan ako.
I, [wisdom], love [all] those who love me, and [all] those who truly seek me [will] find me.
18 Nasa akin ang mga kasaganaan at karangalan, walang maliw na kayamanan at katuwiran.
I enable [people] to become rich and to be honored; [I enable them to have] wealth that will last and to be successful.
19 Ang aking bunga ay mas mabuti pa kaysa ginto, mas mabuti pa kahit sa pinong ginto; ang aking ibinibigay ay mas mabuti pa sa purong pilak.
What I can give people is more valuable than fine/pure gold and the best silver.
20 Lumalakad ako sa daan na matuwid, sa mga landas na patungo sa katarungan,
I always do what is righteous and just/fair.
21 para makapagbigay ako ng pamana sa mga nagmamahal sa akin at punuin ang kanilang mga imbakan ng yaman.
I give wealth to those who love me; I fill their houses with valuable things.
22 Nilikha ako ni Yahweh mula pa noong pasimula — ang una sa kaniyang mga ginawa noong unang panahon.
Yahweh created me, [wisdom], when he began [to create the world]; he created me [to do my work] before he created anything else.
23 Mula pa noong unang panahon, inilagay na ako sa pagkalalagyan—mula ng una, mula pa sa pasimula ng mundo.
He appointed me long ago, before he created the earth.
24 Bago pa magkaroon ng mga karagatan, ako ay isinilang na—bago pa magkaroon ng mga bukal na may masaganang tubig, bago pa ilagay ang mga bundok,
I was born before the oceans were [created], when there were no springs from which water flowed.
25 at bago pa ang mga burol, ako ay ipinanganak na.
I was born before the hills and mountains were formed;
26 Ipinanganak na ako bago pa likhain ni Yahweh ang lupa o mga bukirin, o kahit ang unang alikabok sa mundo.
[I, wisdom], was born before Yahweh made the earth, before he made the fields and the soil on the earth.
27 Naroon na ako nang naitatag niya ang kalangitan, nang kaniyang ginuhit ang hangganan sa ibabaw ng kailaliman.
I was there when Yahweh put the sky in place, when he marked the place [in the distance] where the sky and the oceans [seem to] come together.
28 Naroon na ako nang naitatag niya ang mga kalangitan sa itaas at nang ginawa niya ang mga bukal sa kalaliman.
I was there when Yahweh put the clouds above [the earth] and when he caused the water that is inside the earth to be secure.
29 Naroon na ako nang ginawa niya ang hangganan para sa dagat, kaya ang katubigan ay hindi kumalat lagpas kung saan niya iniutos, at kung saan niya inutos ilagay ang mga pundasyon ng lupa.
I was there when he fixed a boundary for the seas, so that the water in the seas would not go past those boundaries, and when he put down the foundations which support the earth.
30 Ako ay nasa tabi niya, bilang isang dalubhasang manggagawa, at ako ang kanyang kasiyahan sa araw araw, laging nagagalak sa harap niya.
I was at the side of Yahweh, the master worker (OR, as though I was his child). I caused him to be happy every day, and I was always rejoicing when I was with him.
31 Nagagalak ako sa kanyang buong daigdig, at ang kasiyahan ko ay nasa sangkatauhan.
I was delighted with the world that he created; I was happy with the people whom he created, too.
32 At ngayon, aking mga anak na lalaki, makinig kayo sa akin, dahil silang mga nananatili sa aking mga pamamaraan ay magiging masaya.
So, [you people who are like] my sons, listen to me. [I am] pleased with [all] those who obey my teachings.
33 Makinig kayo sa aking katuruan at maging marunong; huwag kaligtaan ito.
Listen [carefully] to what I teach you and become wise. Do not reject my teaching!
34 Ang siyang nakikinig sa akin ay magiging masaya — nagmamasid bawat araw sa aking mga tarangkahan, naghihintay sa akin sa tabi ng mga pintuan ng aking tahanan.
[I am] pleased with those who listen to me, those who are outside my house every day, waiting [for me to come out].
35 Dahil ang sinumang nakakatagpo sa akin ay nakakatagpo ng buhay, at matatagpuan niya ang kagandahang loob ni Yahweh.
Those who find me will have [a long] life, and Yahweh [will] be pleased with them.
36 Pero siya na nabibigong matagpuan ako ay pinapahamak ang kaniyang sarili; ang lahat ng namumuhi sa akin ay umiibig sa kamatayan.”
But those who stray away from me [just] harm themselves. All those who hate me, [it is as though] [IRO] they are loving death.”
