Mga Kawikaan 24

1 Huwag kang mainggit sa mga masasama, ni hangarin na makisama sa kanila,

Be not thou envious against evil men, nor desire to be with them.

2 dahil ang kanilang mga puso ay nagbabalak ng karahasan, at ang kanilang mga labi ay nag-uusap tungkol sa kaguluhan.

For their heart meditates oppression, and their lips talk of mischief.

3 Sa pamamagitan ng karunungan ang isang bahay ay naitatayo at sa kaunawaan ito ay naitatatag.

Through wisdom a house is built, and by understanding it is established,

4 Sa kaalaman ang mga silid ay puno ng lahat ng mga mamahalin at kaaya-ayang kayamanan.

and by knowledge the chambers are filled with all precious and pleasant riches.

5 Ang isang matalinong tao ay nagpapatunay na malakas, at ang isang taong mayroong kaalaman ay mas maigi kaysa sa isang malakas,

A wise man is strong, yea, a man of knowledge increases might.

6 sapagkat sa matalinong mga utos kaya mong itaguyod ang iyong digmaan, at kasama ang maraming mga tagapangaral mayroong tagumpay.

For by wise guidance thou shall make thy war, and in the multitude of counselors there is safety.

7 Ang karunungan ay masyadong mataas para sa isang mangmang; sa tarangkahan hindi niya binubuksan ang kaniyang bibig.

Wisdom is too high for a fool. He opens not his mouth in the gate.

8 Mayroong isang nagbabalak na gumawa ng masama— tinatawag siya ng mga tao na bihasa sa mga masamang balakin.

He who devises to do evil, men shall call him a mischief-maker.

9 Ang isang hangal na hangarin ay kasalanan, at ang mga tao ay hinahamak ang nangungutya.

The thought of folly is sin. And the scoffer is an abomination to men.

10 Kung ipinapakita mo ang iyong kaduwagan sa araw ng kaguluhan, kung gayon ang iyong lakas ay hindi sapat.

If thou faint in the day of adversity, thy strength is small.

11 Sagipin mo silang mga inilalayo papunta sa kamatayan, at pigilan mo silang mga nalilito papunta sa pagpatay.

Deliver those who are carried away to death, and hold thou back those who are ready to be slain.

12 Kung sinabi mo, “Diyan! Wala kaming alam tungkol dito.” Hindi ba't ang Siyang nagtitimbang ng puso ay naiintindihan kung ano ang sinasabi mo? At Siyang nagbabantay ng iyong buhay, hindi ba niya alam ito? At hindi ba ibibigay ng Diyos sa bawat isa kung ano ang karapat-dapat sa kaniya?

If thou say, Behold, we did not know this, Does not he who weighs the hearts consider it? And he who keeps thy soul, does he not know it? And shall not he render to every man according to his work?

13 Aking anak, kumain ng pulot dahil ito ay mabuti, dahil ang mga katas ng pulut-pukyutan ay matamis sa iyong panlasa.

My son, eat thou honey, for it is good, and the droppings of the honeycomb, which are sweet to thy taste,

14 Katulad nito ang karunungan para sa iyong kaluluwa— kung nahanap mo ito, magkakaroon ng kinabukasan at ang iyong pag-asa ay hindi mapuputol.

so the knowledge of wisdom is to thy soul. If thou have found it, then there shall be a reward, and thy hope shall not be cut off.

15 Huwag kang mag-abang tulad ng mga masasamang tao na lumulusob sa bahay ng mga gumagawa ng mabuti. Huwag mong wasakin ang bahay niya!

Lay not in wait, O wicked man, against the habitation of the righteous. Do not destroy his resting place.

16 Sapagkat kung ang isang taong gumagawa ng tama ay bumagsak ng pitong beses, siya ay tatayo muli, ngunit ang mga masasama ay ibabagsak ng kalamidad.

For a righteous man falls seven times, and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.

17 Huwag magdiwang kapag ang iyong kaaway ay bumagsak at huwag hayaan ang iyong puso ay magalak kapag siya ay nadapa,

Rejoice not when thine enemy falls, and let not thy heart be glad when he is overthrown,

18 o si Yahweh ay makikita at tututulan at tatalikuran ang kaniyang galit mula sa kaniya.

lest Jehovah see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.

19 Huwag kang mag-alala dahil sa kanila na gumagawa ng mga masasamang bagay, at huwag kang mainggit sa mga masasamang tao,

Fret not thyself because of evildoers, nor be thou envious at the wicked.

20 sapagkat ang masamang tao ay walang kinabukasan, at ang ilawan ng masama ay mamamatay.

For there shall be no reward to the evil man. The lamp of the wicked shall be put out.

21 Matakot kay Yahweh, at matakot sa hari, aking anak; huwag makisama sa mga naghihimagsik laban sa kanila,

My son, fear thou Jehovah and the king, and do not associate with those who are given to change.

22 sapagkat darating nang biglaan ang kanilang kapamahakan at sino ang nakakaalam nang lawak ng pagkawasak na parehong darating mula sa kanila?

For their calamity shall rise suddenly, and the destruction from them both, who knows it?

23 Ito rin ang mga kasabihan ng matalino. Ang pagkiling sa paghahatol ng isang kaso sa batas ay hindi mabuti.

These also are from the wise: To have respect of persons in judgment is not good.

24 Sinuman ang nagsasabi sa may kasalanan, “Ikaw ay nasa tama,” ay susumpain ng mga tao at kapopootan ng mga bansa.

He who says to a wicked man, Thou are righteous, peoples shall curse him, nations shall abhor him.

25 Pero sila na pinagsasabihan ang masama ay magkakaroon ng galak, at ang mga kaloob nang kabutihan ay darating sa kanila.

But to those who rebuke him shall be delight, and a good blessing shall come upon them.

26 Ang isang nagbibigay ng tapat na sagot ay nagbibigay ng halik sa mga labi.

He who gives a right answer kisses the lips.

27 Ihanda mo ang iyong panlabas na gawain, at gawin mong handa ang lahat para sa iyong sarili sa bukirin; pagkatapos noon, itayo mo ang iyong bahay.

Prepare thy work outside, and make it ready for thee in the field, and afterwards build thy house.

28 Huwag kang sumaksi laban sa iyong kapwa nang walang dahilan at huwag kang manlinlang gamit ang iyong mga labi.

Be not a witness against thy neighbor without cause, and deceive not with thy lips.

29 Huwag mong sabihing, “Gagawin ko sa kaniya kung ano ang ginawa niya sa akin; babalikan ko siya dahil sa kaniyang ginawa.”

Say not, I will do so to him as he has done to me; I will render to the man according to his work.

30 Dumaan ako sa bukirin ng isang tamad na tao, lagpas sa ubasan ng taong walang isip.

I went by the field of the sluggard, and by the vineyard of the man void of understanding.

31 Ang mga tinik ay tumubo sa lahat ng dako, ang lupa ay nababalot ng halamang matinik at ang batong pader nito ay sira.

And, lo, it was all grown over with thorns. The face of it was covered with nettles, and the stone wall of it was broken down.

32 Pagkatapos ay nakita ko at pinag-isipan ito; tumingin ako at nakatanggap ng katuruan.

Then I beheld, and considered well. I saw, and received instruction:

33 Kaunting tulog, kaunting idlip, kaunting pagtitiklop ng mga kamay para magpahinga—

Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,

34 at ang kahirapan ay pupunta sa iyo tulad ng isang magnanakaw at ang iyong mga pangangailangan ay pupunta sa iyo tulad ng isang armadong sundalo.

so thy poverty shall come as a robber, and thy want as an armed man.