Mga Kawikaan 23
1 Kapag ikaw ay umupo para kumain kasama ang isang pinuno, magmasid ng mabuti kung ano ang nasa harap mo,
When thou sittest to eat with a ruler, consider diligently what is before thee:
2 at maglagay ng isang kutsilyo sa iyong lalamunan kung ikaw ay isang tao na gustong kumain ng maraming mga pagkain.
For thou puttest a knife to thy throat, if thou be a man of a craving desire.
3 Huwag naisin ang kaniyang napakasarap na pagkain, dahil ito ay pagkain nang kasinungalingan.
Do not long for his savory meats; they are deceitful food.
4 Huwag magtrabaho ng sobrang hirap para lang ikaw ay maging mayaman; maging marunong para malaman kung kailan titigil.
Fatigue thyself not to become rich; because thou hast understanding, forbear.
5 Kapag ang iyong mga mata ay nagliliwanag sa pera, nawala na ito, at bigla itong nagkakaroon ng mga pakpak at lumilipad sa himpapawid tulad ng isang agila.
When thou lettest merely thy eyes fly over it, it is no more: for it will ever make itself wings: like an eagle will it fly toward heaven.
6 Huwag kakainin ang pagkain ng isang masamang tao- isang tao na nakatingin nang napakatagal sa iyong pagkain- at huwag naisin ang kaniyang masarap na mga pagkain,
Eat not the bread of a man with an evil eye, and do not long for his savory meats;
7 sapagkat siya ang uri ng tao na inaalam ang halaga ng pagkain. “Kumain at uminom!” sabi niya sa iyo, pero ang kaniyang puso ay wala sa iyo.
For as though there were a division in his soul, so doth he act: Eat and drink, saith he to thee; but his heart is not with thee.
8 Iyong isusuka ang kakaunting kinain mo, at sasayangin mo ang iyong mga mabubuting sasabihin.
Thy morsel which thou hast eaten must thou spit out, and thou hast wasted thy pleasant words.
9 Huwag magsasalita na naririnig ng isang mangmang, sapagkat kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
Speak not before the ears of a fool; for he will despise the intelligence of thy words.
10 Huwag mong aalisin ang sinaunang hangganang bato o angkinin ang mga bukirin ng mga ulila,
Remove not the ancient landmark, and into the fields of the fatherless must thou not enter;
11 sapagkat ang kanilang Tagapagligtas ay malakas, at ipangangatuwiran niya ang kanilang kapakanan laban sa iyo.
For their redeemer is strong; he will indeed plead their cause with thee.
12 Ilagay ang iyong puso sa pagtuturo at buksan ang iyong mga tainga sa mga salita ng karunungan.
Apply thy heart unto instruction, and thy ears to the sayings of knowledge.
13 Huwag pigilin ang disiplina sa isang bata,
Withhold not from a lad correction; for if thou beat him with the rod, he will not die.
14 dahil kung siya ay iyong papaluin, siya ay hindi mamamatay. Kung siya ay iyong papaluin, iyong ililigtas ang kaniyang kaluluwa mula sa sheol. (Sheol h7585)
Thou wilt indeed beat him with the rod; but thou wilt deliver his soul from perdition. (Sheol h7585)
15 Aking anak, kung ang iyong puso ay marunong, sa gayon ang aking puso ay magiging masaya rin;
My son, If thy heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.
16 ang aking kaloob-looban ay magagalak kapag ang iyong labi ay magsasalita ng nang matuwid.
And my reins shall exult when thy lips speak what is equitable.
17 Huwag mong hayaang mainggit ang iyong puso sa mga makasalanan, pero magpatuloy sa takot kay Yahweh sa buong araw.
Let not thy heart be envious against sinners; but [remain] in the fear of the lord all the time.
18 Siguradong may kinabukasan at ang iyong pag-asa ay hindi mapuputol.
For surely there is a future, and thy hope will not be cut off.
19 Makinig, aking anak, at maging matalino at patnubayan ang iyong puso sa daan.
Hear thou, my son, and become wise, and guide thy heart on the right way.
20 Huwag makikisama sa mga lasenggero, o sa mga matatakaw na kumakain ng karne,
Be not among those that drink wine immoderately, among those that over-indulge in eating flesh:
21 dahil ang lasenggero at ang matakaw ay nagiging mahirap, at ang naiidlip ay madadamitan ng mga basahan.
For the drunkard and the glutton will come to poverty; and drowsiness clotheth a man in rags.
22 Makinig sa iyong ama na nag-alaga sa iyo at huwag hamakin ang iyong ina kung matanda na siya.
Hearken unto thy father that hath begotten thee, and despise not thy mother although she be old.
23 Bilhin ang katotohanan, ngunit huwag itong ipagbili; bilhin ang karunungan, disiplina at pang-unawa.
Buy the truth and sell it not; [also] wisdom, and instruction, and understanding.
24 Ang ama ng isang gumagawa ng matuwid ay labis na magagalak at siya na nag-alaga sa isang matalinong bata ay matutuwa sa kaniya.
The father of the righteous will be greatly glad, and he that begetteth a wise child will have joy through him.
25 Hayaang matuwa ang iyong ama at ang iyong ina at hayaang magsaya ang siyang nagsilang sa iyo.
Let [then] thy father and thy mother rejoice, and let her that hath born thee be glad.
26 Aking anak, ituon mo sa akin ang iyong puso, at hayaan mong mamasdan ng iyong mga mata ang aking mga paraan.
Give, my son, thy heart unto me, and let thy eyes watch my ways.
27 Dahil ang isang bayarang babae ay isang malalim na hukay at ang asawa ng ibang lalaki ay isang makitid na hukay.
For a harlot is a deep ditch, and a strange woman is a narrow well.
28 Siya ay nag-aabang katulad ng isang magnanakaw at siya ay nagdadagdag ng bilang ng mga traydor sa sangkatauhan.
She also lieth in wait like a robber, and she increaseth the treacherous among men.
29 Sino ang may kasawian? Sino ang may kalungkutan? Sino ang may mga laban? Sino ang nagrereklamo? Sino ang may mga sugat na walang dahilan? Sino ang may matang namumula?
Who hath woe? who hath sorrow? who hath quarrels? who hath complaints? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?
30 Silang sugapa sa alak, sila na sinusubukan ang pinaghalong alak.
They that tarry late over the wine: they that come to seek for mixed drink.
31 Huwag tumingin sa alak kung ito ay mapula, kung ito ay kumikinang sa tasa at bumaba nang tuloy-tuloy.
Do not look on the wine when it looketh red, when it giveth its color in the cup, when it glideth down so readily.
32 Sa bandang huli ito ay tumutuklaw katulad ng isang ulupong at ito ay kumakagat tulad ng isang ahas.
At the last it will bite like a serpent, and like a basilisk will it sting.
33 Ang iyong mga mata ay makakakita ng kakaibang mga bagay at ang iyong puso ay magsasabi ng napakasamang mga bagay.
Thy eyes will see strange forms, and thy heart will speak perverse things.
34 Ikaw ay magiging gaya ng isang natutulog sa mataas na karagatan o humihiga sa ibabaw ng isang duyan.
And thou wilt be like one that lieth down in the heart of the sea, or as he that lieth on the top of a mast.
35 “Tinamaan nila ako!” iyong sasabihin, “pero ako ay hindi nasaktan. Binugbog nila ako, pero hindi ko ito naramdaman. Kailan ako magigising? Maghahanap ako ng isa pang maiinom.”
“They smote me, [but] I suffered no pain; they struck me hard, [but] I felt it not: when shall I awake? I will continue to seek it again.”
