Mga Kawikaan 1
1 Ang kawikaan ni Solomon na anak na lalaki ni David, ang hari ng Israel.
The proverbs of Solomon [Peaceable, Recompense], the son of David [Beloved], king of Israel [God prevails]:
2 Ang mga kawikaan na ito ay para magturo ng karunungan at tagubilin, para magturo ng mga salita ng kaalaman,
to know wisdom and instruction; to discern the words of understanding;
3 upang kayo ay makatanggap nang pagtutuwid para mamuhay kayo sa paggawa ng kung ano ang tama, makatarungan at patas.
to receive instruction in wisdom, in righteousness, mishpat ·justice·, and equity;
4 Ang mga kawikaan ay para din magbigay ng karunungan sa mga hindi pa naituro at para magbigay kaalaman at mabuting pagpapasya sa mga kabataan.
to give prudence to the simple, knowledge and discretion to the young man:
5 Hayaan ang mga matatalinong tao na makinig at dagdagan ang kanilang nalalaman, at hayaan ang mga nakakaintinding tao na makakuha ng patnubay,
that the wise man may sh'ma ·hear obey·, and increase in learning; that the man of understanding may attain to sound counsel:
6 para maunawaan ang mga kawikaan, mga kasabihan, at mga salita ng matatalinong tao at kanilang mga palaisipan.
to understand a proverb, and parables, the words and riddles of the wise.
7 Ang pagkatakot kay Yahweh ay ang simula ng kaalaman - ang mga hangal ay kinamumuhian ang karunungan at disiplina.
The fear of Adonai is the beginning of knowledge; but the foolish despise wisdom and instruction.
8 Aking anak, pakinggan ang tagubilin ng iyong ama at huwag isang tabi ang mga utos ng iyong ina;
My son, sh'ma ·hear obey· your father’s instruction, and don’t forsake your mother’s teaching:
9 ito ay magiging kaaya-ayang korona sa iyong ulo at mga palawit sa iyong leeg.
for they will be a garland to chen ·grace· your head, and chains around your neck.
10 Aking anak, kung sinusubukan kang udyukan ng mga makasalanan sa kanilang mga pagkakasala, tumangging sumunod sa kanila.
My son, if people who sin ·intentionally miss the mark goal· entice you, don’t consent.
11 Kung kanilang sasabihin na, “Sumama ka sa amin, tayo ay mag-abang upang makagawa ng pagpatay, tayo ay magtago at sugurin ang mga walang malay na mga tao ng walang kadahilanan.
If they say, “Come with us, Let’s lay in wait for blood; let’s lurk secretly for the innocent without cause;
12 Lunukin natin sila ng buhay, katulad ng paglayo ng sheol sa mga malulusog at gawin silang katulad ng mga nahulog sa hukay. (Sheol h7585)
let’s swallow them up alive like Sheol ·Place of the dead·, and whole, like those who go down into the pit (of Abbadon, the unrighteous side of Sheol). (Sheol h7585)
13 Dapat nating hanapin ang lahat ng klaseng mga mahahalagang bagay; pupunuin natin ang ating tahanan ng mga bagay na ating ninakaw sa iba,
We’ll find all valuable wealth. We’ll fill our houses with plunder.
14 Makipagsapalaran ka sa amin, tayo ay magkakaroon ng iisang lalagyanan.”
You shall cast your lot among us. We’ll all have one purse.”
15 Aking anak, huwag kang maglalakad sa daanang iyon kasama nila; huwag mong hayaang dumampi ang iyong paa kung saan sila naglalakad;
My son, don’t walk on the path with them. Keep your foot from their path,
16 ang kanilang mga paa ay tumatakbo sa kasamaan at sila ay nagmamadali para sa pagdanak ng dugo.
for their feet run to evil. They hurry to shed blood.
17 Sapagkat walang saysay na ikalat ang lambat upang bumitag ng isang ibon habang nanonood ang ibon.
For in vain is the net spread in the sight of any bird:
18 Ang mga lalaking ito ay nag-aabang para patayin ang kanilang mga sarili - sila ay naglagay ng bitag para sa kanilang mga sarili.
but these lay wait for their own blood. They lurk secretly for their own lives.
19 Ganoon din ang mga paraan ng lahat na nagtamo ng kayaman sa pamamagitan ng hindi makatarungan; ang hindi makatuwirang pagtamo ay nag-aalis ng buhay sa mga kumakapit dito.
So are the ways of everyone who is greedy for gain. It takes away the life of its owners.
20 Umiiyak ng malakas sa lansangan ang karunungan, kaniyang nilalakasan ang kaniyang boses sa isang liwasang-bayan,
Wisdom calls aloud in the street. She utters her voice in the public squares.
21 sa gitna ng maingay na lansangan siya ay umiyak, sa pasukan ng lungsod ng tarangkahan siya ay nagsalita.
She calls at the head of noisy places. At the entrance of the city gates, she utters her words:
22 “Kayong mga walang karunungan, Gaano katagal ninyo mamahalin ang inyong hindi naiintindihan? Kayong mga nangungutya, gaano kayo katagal magalak sa pangungutya at kayong mga hangal, gaano kayo katagal mamumuhi sa kaalaman?
“How long, you simple ones, will you 'ahav ·affectionately love· thoughtless living? How long will mockers delight themselves in mockery, and fools hate knowledge?
23 Bigyang pansin ang aking paninita; ibubuhos ko ang aking saloobin sa inyo, ipapaalam ko ang salita ko sa inyo.
Turn at my reproof. Behold, I will pour out my spirit on you. I will make known my words to you.
24 Ako ay tumawag, at kayo ay tumangging makinig; inaabot ko sila ng aking kamay, ngunit walang nagbigay pansin.
Because I have called, and you have refused; I have stretched out my hand, and no one has paid attention;
25 Ngunit isinawalang bahala ninyo ang aking mga bilin at hindi ninyo binigyan ng pansin ang aking pagsasaway.
but you have ignored all my counsel, and wanted none of my reproof;
26 Tatawanan ko kayo sa inyong kapamahakan, kukutyain ko kayo kapag dumating ang malaking takot —
I also will laugh at your disaster. I will mock when calamity overtakes you;
27 kapag dumating ang inyong kinakatakutang pangamba tulad ng bagyo at tinangay kayo ng sakuna na parang buhawi, kapag ang kabalisahan at dalamhati ay dumating sa inyo.
when calamity overtakes you like a storm, when your disaster comes on like a whirlwind; when distress and anguish come on you.
28 Pagkatapos sila ay tatawag sa akin at hindi ako sasagot; desperado silang tatawag sa akin, ngunit hindi nila ako mahahanap.
Then will they call on me, but I will not answer. They will seek me diligently, but they will not find me;
29 Dahil kanilang kinapopootan ang karunungan at hindi pinili ang pagkatakot kay Yahweh,
because they hated knowledge, and didn’t choose the fear of Adonai.
30 hindi nila susundin ang aking tagubilin, at kanilang kinamuhian ang aking mga pagtatama.
They wanted none of my counsel. They despised all my reproof.
31 Kakainin nila ang bunga sa kanilang pamamaraan, at sa bunga ng kanilang mga balak sila ay maaaring mabusog.
Therefore they will eat of the fruit of their own way, and be filled with their own schemes.
32 Ang mga hindi naturuan ay pinapatay kapag sila ay umalis, at ang kakulangan ng mga hangal ang sisira sa kanila.
For the backsliding apostasy and willful rejection of the simple will kill them. The careless ease of fools will destroy them.
33 Pero ang sinumang makikinig sa akin ay mamumuhay nang ligtas at magtatamo ng walang pagkatakot sa mga sakuna.”
But whoever sh'ma ·hears obeys· me will dwell securely, and will be at ease, without fear of harm.”
