Mga Kawikaan 1
1 Ang mga kawikaan ni Salomon na anak ni David na hari sa Israel:
The proverbs of Solomon son of David, the king of Israel.
2 Upang umalam ng karunungan at turo; upang bulayin ang mga salita ng pagkaunawa;
These proverbs are to teach wisdom and instruction, to teach words of insight,
3 Upang tumanggap ng turo sa pantas na paguugali, sa katuwiran, at kahatulan, at karampatan;
that you may receive instruction in order to live by doing what is right, just, and fair.
4 Upang magbigay ng katalinuhan sa musmos. Kaalaman at pagbubulay sa kabataan:
These proverbs are also to give wisdom to the naive, and to give knowledge and discretion to young people.
5 Upang marinig ng pantas, at lumago sa ikatututo: at upang tamuhin ng taong may unawa ang magagaling na payo:
Let wise people listen and increase their learning, and let discerning people get guidance,
6 Upang umunawa ng kawikaan at ng kahulugan; ng mga salita ng pantas, at ng kanilang malalabong sabi.
to understand proverbs, sayings, and words of wise people and their riddles.
7 Ang takot sa Panginoon ay pasimula ng kaalaman: nguni't ang mangmang ay humahamak sa karunungan at turo.
The fear of Yahweh is the beginning of knowledge— fools despise wisdom and instruction.
8 Anak ko, dinggin mo ang turo ng iyong ama, at huwag mong pabayaan ang kautusan ng iyong ina:
My son, hear the instruction of your father and do not lay aside the rules of your mother;
9 Sapagka't sila'y magiging tali ng biyaya sa iyong ulo, at mga kuwintas sa ligid ng iyong leeg.
they will be a graceful wreath for your head and pendants hanging from your neck.
10 Anak ko, kung ikaw ay hikayatin ng mga makasalanan, huwag mong tulutan.
My son, if sinners try to entice you into their sin, refuse to follow them.
11 Kung kanilang sabihin, sumama ka sa amin, tayo'y magsibakay sa pagbububo ng dugo, tayo'y mangagkubli ng silo na walang anomang kadahilanan sa walang sala;
If they say, “Come with us, let us lie in wait for blood, let us hide and attack innocent people for no reason.
12 Sila'y lamunin nating buhay na gaya ng Sheol. At buo, na gaya ng nagsibaba sa lungaw; (Sheol h7585)
Let us swallow them up alive, like Sheol takes away those who are healthy, and make them like those who fall into the pit. (Sheol h7585)
13 Tayo'y makakasumpong ng lahat na mahalagang pag-aari, ating pupunuin ang ating mga bahay ng samsam;
We shall find all kinds of valuable things; we will fill our houses with what we steal from others.
14 Ikaw ay makikipagsapalaran sa gitna namin; magkakaroon tayong lahat ng isang supot:
Throw in your lot with us; we will all have one purse together.”
15 Anak ko, huwag kang lumakad sa daan na kasama nila; pigilin mo ang iyong paa sa kanilang landas:
My son, do not walk down that road with them; do not let your foot touch where they walk;
16 Sapagka't ang kanilang mga paa ay nagsisitakbo sa kasamaan, at sila'y nangagmamadali sa pagbububo ng dugo.
their feet run to evil and they hurry to shed blood.
17 Sapagka't walang kabuluhang naladlad ang silo, sa paningin ng alin mang ibon:
For it is useless to spread the net in the sight of any bird.
18 At binabakayan ng mga ito ang kanilang sariling dugo, kanilang ipinagkukubli ng silo ang kanilang sariling mga buhay.
These men lie in wait for their own blood— they set an ambush for their own lives.
19 Ganyan ang mga lakad ng bawa't sakim sa pakinabang; na nagaalis ng buhay ng mga may-ari niyaon.
So are the ways of everyone who gains riches by injustice; unjust gain takes away the lives of those who hold on to it.
20 Karunungan ay humihiyaw na malakas sa lansangan; kaniyang inilalakas ang kaniyang tinig sa mga luwal na dako;
Wisdom cries aloud in the street, she raises her voice in the open places;
21 Siya'y humihiyaw sa mga pangulong dako na pinaglilipunan; sa pasukan ng mga pintuang-bayan, sa bayan, kaniyang binibigkas ang kaniyang mga salita:
at the head of the noisy streets she cries out, at the entrance of the city gates she speaks,
22 Hanggang kailan kayong mga musmos, magsisiibig sa inyong kamusmusan? At ang mga nanunuya ay maliligaya sa panunuya, at ang mga mangmang ay mangagtatanim sa kaalaman?
“How long, you naive people, will you love being naive? How long, you mockers, will you delight in mockery, and how long, you fools, will you hate knowledge?
23 Magsibalik kayo sa aking saway: narito, aking ibubuhos ang aking espiritu sa inyo.
Pay attention to my correction; I will pour out my thoughts to you; I will make my words known to you.
24 Sapagka't ako'y tumawag, at kayo'y tumanggi: aking iniunat ang aking kamay, at walang makinig;
I have called, and you have refused to listen; I reached out with my hand, but there was no one who paid attention.
25 Kundi inyong iniuwi sa wala ang buo kong payo, at hindi ninyo inibig ang aking saway:
But you have ignored all my instruction and paid no attention to my correction.
26 Ako naman ay tatawa sa kaarawan ng inyong kasakunaan: ako'y manunuya pagka ang inyong takot ay dumarating;
I will laugh at your calamity, I will mock you when the terror comes—
27 Pagka ang iyong takot ay dumarating na parang bagyo. At ang inyong kasakunaan ay dumarating na parang ipoipo; pagka ang hirap at hapis ay dumating sa inyo.
when your fearful dread comes like a storm and disaster sweeps over you like a whirlwind, when distress and anguish come upon you.
28 Kung magkagayo'y tatawag sila sa akin, nguni't hindi ako sasagot; hahanapin nila akong masikap, nguni't hindi nila ako masusumpungan:
Then they will call upon me, and I will not answer; they will desperately call for me, but they will not find me.
29 Sapagka't kanilang ipinagtanim ang kaalaman, at hindi pinili ang takot sa Panginoon.
Because they hate knowledge and did not choose the fear of Yahweh,
30 Ayaw sila ng aking payo; kanilang hinamak ang buo kong pagsaway:
they would not follow my instruction, and they despised all my correction.
31 Kaya't sila'y magsisikain ng bunga ng kanilang sariling lakad, at mabubusog ng kanilang sariling mga kagagawan.
They will eat the fruit of their ways, and with the fruit of their schemes they will be filled.
32 Sapagka't papatayin sila ng pagtalikod ng musmos, at ang pagkawalang balisa ng mga mangmang ay ang sisira sa kanila.
For the naive are killed when they turn away, and the indifference of fools will destroy them.
33 Nguni't ang nakikinig sa akin ay tatahang tiwasay. At tatahimik na walang takot sa kasamaan.
But whoever listens to me will live in safety and will rest secure with no fear of disaster.”
