< Mga Kawikaan 6 >

1 Anak ko, kung ikaw ay naging mananagot sa iyong kapuwa, kung iyong ikinamay ang iyong kamay sa di kilala,
My son, if someone has borrowed money from a friend or a stranger, and if you have promised that you will pay the money back if that person is unable to pay back the money he borrowed,
2 Ikaw ay nasilo ng mga salita ng iyong bibig, ikaw ay nahuli ng mga salita ng iyong bibig.
you may be trapped by what you have agreed to do, [because if the one who borrowed the money is not able to pay it back, you will have to pay it]. What you have said that you will do will be like a snare to you.
3 Gawin mo ito ngayon, anak ko, at lumigtas ka, yamang ikaw ay nahulog sa kamay ng iyong kapuwa: yumaon ka, magpakababa ka, at mangayupapa ka sa iyong kapuwa.
So, my son, I will tell you what you should do to escape from your difficulty, so that the moneylender does not get control over your [wealth: ] Humbly go to your friend and plead with him [to cancel the agreement]!
4 Huwag mong bigyan ng tulog ang iyong mga mata. O magpaidlip man sa iyong mga talukap-mata.
Do not wait until tomorrow; [go immediately]! Do not rest until you [go and talk with him].
5 Lumigtas ka na parang usa sa kamay ng mangangaso, at parang ibon sa kamay ng mamimitag.
Save yourself, like a deer that escapes from a deer hunter [or] like a bird that flees from a bird hunter.
6 Pumaroon ka sa langgam, ikaw na tamad; masdan mo ang kaniyang mga lakad at magpakapantas ka:
You lazy individual, learn something from [watching] the ants. Become wise from observing what they do.
7 Na bagaman walang pangulo, tagapamahala, o pinuno,
They do not have a king or a governor or any [other] person who rules them [and forces them to work],
8 Naghahanda ng kaniyang pagkain sa taginit, at pinipisan ang kaniyang pagkain sa pagaani.
[but] they work hard [all] during the summer, gathering and storing food to eat during the winter.
9 Hanggang kailan matutulog ka, Oh tamad? Kailan ka babangon sa iyong pagkakatulog?
[But], you lazy loafer, how long will you [continue to] sleep [RHQ]? Are you never going to get up from sleeping [and go to work]?
10 Kaunti pang pagkakatulog, kaunti pang pagkaidlip, kaunti pang paghahalukipkip ng mga kamay upang matulog:
You sleep a for a little time; [you say, “I will take] just a short nap.” You lie down and fold/lay your hands [across your chest] and rest;
11 Sa gayo'y ang iyong karalitaan ay darating na parang magnanakaw, at ang iyong kasalatan na parang lalaking may sandata.
and suddenly you will become poor. It will be as though a bandit suddenly comes and takes all that you have.
12 Taong walang kabuluhan, taong masama, ay siya na lumalakad na may masamang bibig;
[I will describe for you what] worthless and evil people [are like]. They constantly lie;
13 Na kumikindat ng kaniyang mga mata, na nagsasalita ng kaniyang mga paa, na nagsasalita ng kaniyang mga daliri;
by winking their eyes and moving their feet and making signs with their fingers, they signal [to their friends what they are intending/planning to do].
14 Pagdaraya ay nasa kaniyang puso, siya'y laging kumakatha ng kasamaan; siya'y naghahasik ng pagtatalo.
They plan to do evil things. They constantly cause strife/trouble.
15 Kaya't darating na bigla ang kaniyang kasakunaan; sa kabiglaanan ay mababasag siya, at walang kagamutan.
But disasters will hit them suddenly; they will be crushed/ruined and nothing will be able to heal them.
16 May anim na bagay na ipinagtatanim ng Panginoon; Oo, pito na mga kasuklamsuklam sa kaniya:
There are six, [maybe] seven, kinds of people that Yahweh hates. [They are]:
17 Mga palalong mata, sinungaling na dila, at mga kamay na nagbububo ng walang salang dugo;
People who show by their eyes that they are very proud; people who lie [MTY]; people [SYN] who kill others [SYN] who have done nothing wrong;
18 Puso na kumakatha ng mga masamang akala, mga paa na matulin sa pagtakbo sa kasamaan;
people who plan to do evil deeds; people [SYN] who run quickly to do wrong things;
19 Sinungaling na saksi na nagsasalita ng kabulaanan, at ang naghahasik ng pagtatalo sa gitna ng magkakapatid.
people who easily tell lies in court; and people who cause strife between family members.
20 Anak ko, ingatan mo ang utos ng iyong ama, at huwag mong kalimutan ang kautusan ng iyong ina:
My son, obey my commands, and do not ignore what your mother has taught you.
21 Ikintal mong lagi sa iyong puso, itali mo sa iyong leeg.
Remember the things that we have said. Those things should be [like a beautiful necklace] around your neck.
22 Pagka ikaw ay lumalakad, papatnubay sa iyo; pagka ikaw ay natutulog, babantay sa iyo; at pagka ikaw ay gumigising, makikipagusap sa iyo.
[If you follow our advice, it will be as though] what we have taught you [PRS] will lead you, wherever you go. When you sleep, they will protect you. And when you wake up in the morning, they will teach/instruct you.
23 Sapagka't ang utos ay tanglaw; at ang kautusan ay liwanag; at ang mga saway na turo ay daan ng buhay:
These commands and what we teach you [will be like] a lamp to light your path [MET]. When we rebuke you and correct/punish you, we will be showing you the road to having [a good] life.
24 Upang ingatan ka sa masamang babae, Sa tabil ng dila ng di kilala.
Heeding [PRS] these commands and things that we have taught you will enable you to keep away from immoral women and from [listening to] the enticing words of an adulterous woman.
25 Huwag mong pitahin ang kaniyang kagandahan sa iyong puso; at huwag ka mang hulihin niya ng kaniyang mga talukap-mata.
[Even] if such a woman is beautiful and has lovely eyes, do not desire to go with her. Do not let her persuade you to go with her (with her eyes/by the way she looks at you).
26 Sapagka't dahil sa isang masamang babae ay walang naiiwan sa lalake kundi isang putol na tinapay: at hinuhuli ng mangangalunya ang mahalagang buhay.
[Do not forget that] you can hire a prostitute for only a loaf of bread, but [if you sleep with] another man’s wife, (it may cost you/you may lose) your life.
27 Makakukuha ba ng apoy ang tao sa kaniyang sinapupunan, at hindi masusunog ang kaniyang mga suot?
Can you carry hot coals in your pocket and not be burned [RHQ]?
28 O makalalakad ba ang sinoman sa mga mainit na baga, at ang kaniyang mga paa ay hindi mapapaso?
Can you walk on burning coals and not scorch/burn your feet?
29 Gayon ang sumisiping sa asawa ng kaniyang kapuwa; sinomang humipo ay hindi maaaring di parusahan.
[No]! And in the same way, anyone who (sleeps with/has sex with) another man’s wife will [suffer for doing that]. [He will certainly] [LIT] be punished severely.
30 Hindi hinahamak ng mga tao ang magnanakaw kung siya'y nagnanakaw, upang busugin siya pagka siya'y gutom:
We do not despise a thief if he steals some food because he is very hungry.
31 Nguni't kung siya'y masumpungan, isasauli niyang makapito; kaniyang ibibigay ang lahat na laman ng kaniyang bahay.
But [if he steals something and then] is caught [by the police], he will have to pay back (seven times as much as/much more than) he stole. He may need to sell everything that is in his house [to get enough money to pay it back].
32 Siyang nagkakamit ng pangangalunya sa isang babae ay walang bait: ang gumagawa niyaon ay nagpapahamak sa kaniyang sariling kaluluwa.
[But] a man who commits adultery with some woman is very foolish, [because] he is destroying his own self/soul [by what he is doing].
33 Mga sugat at kasiraang puri ang tatamuhin niya; at ang kaniyang kapintasan ay hindi mapapawi.
[That woman’s husband] will wound him badly, and [other people] will despise him. His shame will never end.
34 Sapagka't ang paninibugho ay pagiinit ng tao; at hindi siya magpapatawad sa kaarawan ng panghihiganti.
Because that woman’s husband will (be jealous/not want anyone else to sleep with her), he will become furious, and when he gets revenge, he will not act mercifully [toward the man who slept with his wife].
35 Hindi niya pakukundanganan ang anomang tubos; ni magpapahinga man siyang tuwa, bagaman ikaw ay magbigay ng maraming suhol.
And he will not accept any bribe/money, even if it is a big bribe, to (appease him/cause him to stop being angry).

< Mga Kawikaan 6 >