Mga Kawikaan 22
1 Ang mabuting pangalan ay maiging piliin, kay sa malaking kayamanan, at ang magandang kalooban, kay sa pilak at ginto.
A good reputation is a much better choice than plenty of money; respect is better than silver and gold.
2 Ang mayaman at ang dukha ay nagkakasalubong kapuwa: ang Panginoon ang May-lalang sa kanilang lahat.
The rich and the poor have this in common: the Lord created them all.
3 Ang mabait na tao ay nakakakita ng kasamaan at nagkukubli: nguni't dinadaanan ng musmos at nagtitiis.
If you're sensible you see danger coming and get out of the way; but stupid people just keep going and pay for it.
4 Ang kagantihan sa kapakumbabaan at ang pagkatakot sa Panginoon ay kayamanan, at karangalan, at buhay.
The reward you receive for being humble and respecting the Lord is wealth, honor, and life.
5 Mga tinik at mga silo ay nangasa daan ng magdaraya: ang nagiingat ng kaniyang kaluluwa ay lalayo sa mga yaon.
Thorns and traps lie in the path of crooked people; those who value their lives will stay away from them.
6 Turuan mo ang bata sa daan na dapat niyang lakaran, at pagka tumanda man siya ay hindi niya hihiwalayan.
Teach children the right way to live, and when they grow up they'll go on doing so.
7 Ang mayaman ay magpupuno sa dukha, at ang manghihiram ay alipin ng nagpapahiram.
The rich rule the poor, and borrowers are slaves to their lenders.
8 Siyang naghahasik ng kasamaan ay aani ng kapahamakan; at ang pamalo ng kaniyang poot ay maglilikat.
Those who sow injustice will reap disaster, and the angry beatings they inflict on others will be stopped.
9 Ang may magandang-loob na mata ay pagpapalain: sapagka't nagbibigay ng kaniyang tinapay sa dukha.
If you're generous, you'll be blessed, for you share your food with those in need.
10 Itaboy mo ang manglilibak, at ang pagtatalo ay maalis; Oo, ang pagkakaalit at pagduwahagi ay matitigil.
Get rid of the scornful, and you'll get rid of conflict too—no more arguments or insults!
11 Siyang umiibig ng kalinisan ng puso, dahil sa biyaya ng kaniyang mga labi ay magiging kaniyang kaibigan ang hari.
Anyone who loves sincerity and a gracious way of speaking will have the king as their friend.
12 Ang mga mata ng Panginoon ay nagiingat sa maalam: nguni't kaniyang ibinabagsak ang mga salita ng taksil.
The Lord watches over true knowledge, but counteracts the words of liars.
13 Sinasabi ng tamad, may leon sa labas: mapapatay ako sa mga lansangan.
Lazy people make claims like, “There's a lion outside! I might be killed if I go out there!”
14 Ang bibig ng masasamang babae ay isang malalim na lungaw: siyang nayayamot sa Panginoon ay mabubuwal doon.
The seductive words of an immoral woman are a dangerous trap—if the Lord's angry with you, then you'll fall right in.
15 Ang kamangmangan ay nababalot sa puso ng bata; nguni't ilalayo sa kaniya ng pamalong pangsaway.
Children are naturally foolish; physical correction helps them to see sense.
16 Ang pumipighati sa dukha upang magpalago ng kaniyang pakinabang, at ang nagbibigay sa mayaman, ay humahangga sa pangangailangan lamang.
If you oppress the poor to make yourself rich, or if you're generous to the rich, you'll end up poor yourself.
17 Ikiling mo ang iyong pakinig, at iyong dinggin ang mga salita ng pantas, at ihilig mo ang iyong puso sa aking kaalaman.
Pay attention and listen to the words of the wise, and think carefully about my teachings—
18 Sapagka't maligayang bagay kung iyong ingatan sa loob mo, kung mangatatatag na magkakasama sa iyong mga labi.
for it's good to keep them in mind so you can be ready to share them.
19 Upang ang iyong tiwala ay malagak sa Panginoon, aking ipinakilala sa iyo sa kaarawang ito, oo, sa iyo.
I'm explaining this to you today so you can trust in the Lord—yes, you!
20 Hindi ba ako sumulat sa iyo ng mga marilag na bagay na mga payo at kaalaman;
Haven't I written down for you thirty sayings of advice and wisdom?
21 Upang ipakilala sa iyo ang katunayan ng mga salitang katotohanan, upang iyong maibalik ang mga salita ng katotohanan sa kanila na nagsusugo sa iyo?
They are to make it clear to you what's right and true, so you can give a truthful explanation to those who sent you.
22 Huwag kang magnakaw sa dukha, sapagka't siya'y dukha, ni pumighati man sa nagdadalamhati sa pintuang-bayan:
For you shouldn't steal from the poor just because they're poor; and you shouldn't crush those with limited means in court,
23 Sapagka't ipakikipaglaban ng Panginoon ang kanilang usap, at sasamsaman ng buhay yaong nagsisisamsam sa kanila.
for the Lord will plead their case, and he will take back whatever was stolen from them.
24 Huwag kang makipagkaibigan sa taong magagalitin; at sa mainiting tao ay huwag kang sasama:
Don't make friends with someone who gets upset easily; don't associate with angry people,
25 Baka ka matuto ng kaniyang mga lakad, at magtamo ng silo sa iyong kaluluwa.
in case you learn to be like them and make a mess of your life.
26 Huwag kang maging isa sa kanila na nakikikamay, o sa kanila na mangananagot sa mga utang:
Don't shake hands and guarantee someone's debt,
27 Kung wala kang ikabayad, bakit kaniyang kukunin sa iyo ang iyong higaan?
for if you can't pay, why should your bed be taken away from beneath you?
28 Huwag mong baguhin ang dating muhon ng lupa, na inilagay ng iyong mga magulang.
Don't move ancient boundary markers that your forefathers put in place.
29 Nakikita mo ba ang taong masipag sa kaniyang gawain? siya'y tatayo sa harap ng mga hari: hindi siya tatayo sa harap ng mga taong hamak.
If you see someone skilled in what they do, they'll work for kings and not for ordinary people.
