Deuteronomio 4

1 At ngayon, Oh Israel, dinggin mo ang mga palatuntunan at ang mga kahatulan, na aking itinuturo sa inyo, upang sundin ninyo; upang kayo'y mabuhay, at pumasok, at inyong ariin ang lupain na ibinibigay sa inyo ng Panginoon, ng Dios ng inyong mga magulang.

Now, Israel [God prevails], sh'ma ·hear obey· the statutes and to the judgments, which I teach you, to do them; that you may live, and go in and possess the land which Adonai, the God of your fathers, gives you.

2 Huwag ninyong daragdagan ni babawasan ang salita na aking iniuutos sa inyo, upang inyong maingatan ang mga utos ng Panginoon ninyong Dios na aking iniuutos sa inyo.

You shall not add to the word which I enjoin you, neither shall you take away from it, that you may keep the mitzvot ·instructions· of Adonai your God which I enjoin you.

3 Nakita ng inyong mga mata ang ginawa ng Panginoon tungkol kay Baal-peor, sapagka't lahat ng mga tao na sumunod kay Baal-peor, ay nilipol ng Panginoon mong Dios sa gitna mo.

Your eyes have seen what Adonai did because of Baal Peor; for all the men who followed Baal Peor, Adonai your God has destroyed them from among you.

4 Nguni't kayong umayon sa Panginoon ninyong Dios ay nangabubuhay pa ang bawa't isa sa inyo sa araw na ito.

But you who were faithful to Adonai your God are all alive today.

5 Narito, aking tinuruan kayo ng mga palatuntunan at ng mga kahatulan, na gaya ng iniutos sa akin ng Panginoon kong Dios upang inyong gawing gayon sa gitna ng lupain na inyong paroroonan upang ariin.

Behold, I have taught you statutes and judgments, even as Adonai my God enjoined me, that you should do so in the middle of the land where you go in to possess it.

6 Ingatan nga ninyo at inyong isagawa; sapagka't ito ang inyong karunungan at ang inyong kaalaman sa paningin ng mga tao, na makakarinig ng mga palatuntunang ito, at magsasabi, Tunay na ang dakilang bansang ito ay isang pantas at maalam na bayan.

Keep therefore and do them; for this is your wisdom and your understanding in the sight of the peoples, who shall sh'ma ·hear obey· all these statutes, and say, “Surely this great nation is a wise and understanding people.”

7 Sapagka't anong dakilang bansa nga ang may dios na napakalapit sa kanila, na gaya ng Panginoon nating Dios kailan man tayo'y tumawag sa kaniya?

For what great nation is there, that has a deity so near to them, as Yahweh Eloheikhem [Yahweh our God] is whenever we call on him?

8 At anong dakilang bansa nga, ang may mga palatuntunan at mga kahatulang napaka-tuwid na gaya ng buong kautusang ito, na aking inilalagda sa harap ninyo sa araw na ito?

What great nation is there, that has statutes and judgement so upright as all this Torah ·Teaching·, which I set before you today?

9 Magingat ka lamang sa iyong sarili, at ingatan mo ang iyong kaluluwa ng buong sikap, baka iyong malimutan ang mga bagay na nakita ng iyong mga mata, at baka mangahiwalay sa iyong puso ang lahat ng araw ng iyong buhay; kundi iyong ipakilala sa iyong mga anak at sa mga anak ng iyong mga anak;

Only be careful, and keep your soul diligently, lest you forget the things which your eyes saw, and lest they depart from your heart all the days of your life; but make them known to your children and your children’s children;

10 Yaong araw na ikaw ay tumayo sa harap ng Panginoon mong Dios sa Horeb, nang sabihin sa akin ng Panginoon, Papagpisanin mo sa akin ang bayan, at aking iparirinig sa kanila ang aking mga salita, upang sila'y magaral na matakot sa akin sa lahat ng araw na kanilang ikabubuhay sa ibabaw ng lupa, at upang kanilang maituro sa kanilang mga anak.

the day that you stood before Adonai your God in Horeb [Desert], when Adonai said to me, “Assemble the people to me, and I will make them sh'ma ·hear obey· my words, that they may learn to fear me all the days that they live on the earth, and that they may teach their children.”

11 At kayo'y lumapit at tumayo sa ibaba ng bundok; at ang bundok ay nagningas sa apoy hanggang sa kaibuturan ng langit, sangpu ng kadiliman, ulap, at salisalimuot na kadiliman.

You came near and stood under the mountain. The mountain burned with fire to the heart of the sky, with darkness, cloud, and thick darkness.

12 At ang Panginoo'y nagsalita sa inyo mula sa gitna ng apoy; inyong narinig ang tinig ng mga salita, nguni't wala kayong anyong nakita; ang inyo lamang narinig ay isang tinig.

Adonai spoke to you out of the middle of the fire: you sh'ma ·hear obey· the voice of words, but you saw no form; you only heard a voice.

13 At kaniyang ipinahayag sa inyo ang kaniyang tipan, na kaniyang iniutos sa inyong ganapin, sa makatuwid baga'y ang sangpung utos; at kaniyang isinulat sa dalawang tapyas na bato.

He declared to you his covenant ·binding contract between two or more parties·, which he enjoined you to perform, even the Ten Words. He wrote them on two stone tablets.

14 At iniutos sa akin ng Panginoon nang panahong yaon, na turuan ko kayo ng mga palatuntunan at mga kahatulan, upang inyong mangagawa sa lupaing inyong paroroonan upang ariin.

Adonai enjoined me at that time to teach you statutes and judgments, that you might do them in the land where you go over to possess it.

15 Ingatan nga ninyong mabuti ang inyong sarili; sapagka't wala kayong nakitang anomang anyo nang araw na magsalita ang Panginoon sa inyo sa Horeb mula sa gitna ng apoy:

Be very careful, for you saw no kind of form on the day that Adonai spoke to you in Horeb [Desert] out of the middle of the fire,

16 Baka kayo'y mangagpakasama, at kayo'y gumawa sa inyo ng isang larawang inanyuan na kawangis ng alin mang larawan, na kahawig ng lalake o babae,

lest you corrupt yourselves, and make yourself an engraved image in the form of any figure, the likeness of male or female,

17 Na kahawig ng anomang hayop na nasa lupa, na kahawig ng anomang ibong may pakpak na lumilipad sa himpapawid,

the likeness of any animal that is on the earth, the likeness of any winged bird that flies in the sky,

18 Na kahawig ng anomang bagay na umuusad sa lupa, na kahawig ng anomang isda na nasa tubig sa ilalim ng lupa:

the likeness of anything that creeps on the ground, the likeness of any fish that is in the water under the earth;

19 At baka iyong itingin ang iyong mga mata sa langit, at kung iyong makita ang araw at ang buwan, at ang mga bituin, sangpu ng buong natatanaw sa langit, ay mabuyo ka at iyong sambahin, at paglingkuran, na binahagi ng Panginoon ninyong Dios sa lahat ng mga bayan na nasa silong ng buong langit.

and lest you lift up your eyes to the sky, and when you see the sun and the moon and the stars, even all the army of the sky, you are drawn away and worship them, and abad ·serve· them, which Adonai your God has allotted to all the peoples under the whole sky.

20 Nguni't kinuha kayo ng Panginoon, at hinango kayo sa hurnong bakal, sa Egipto, upang kayo'y maging sa kaniya'y isang bayang mana, gaya sa araw na ito.

But Adonai has taken you, and brought you out of the iron furnace, out of Egypt [Abode of slavery], to be to him a people of inheritance, as it is today.

21 Bukod dito'y nagalit sa akin ang Panginoon dahil sa inyo, at sumumpa na ako'y hindi tatawid sa Jordan, at hindi ako papasok sa mabuting lupaing yaon, na ibinigay ng Panginoon mong Dios sa iyo na pinakamana:

Furthermore Adonai was angry with me for your sakes, and swore that I should not go over the Jordan [Descender], and that I should not go in to that good land, which Adonai your God gives you for an inheritance;

22 Kundi ako'y nararapat mamatay sa lupaing ito, ako'y hindi nararapat tumawid sa Jordan: nguni't kayo'y tatawid, at inyong aariin ang mabuting lupaing yaon.

but I must die in this land. I must not go over the Jordan [Descender]; but you shall go over, and possess that good land.

23 Mangagingat nga kayo, baka inyong malimutan ang tipan ng Panginoon ninyong Dios, na kaniyang pinagtibay sa inyo, at kayo'y gumawa ng larawang inanyuan na kahawig ng anomang bagay na ipinagbawal sa iyo ng Panginoon mong Dios.

Be careful, lest you forget the covenant ·binding contract between two or more parties· of Adonai your God, which he made with you, and make yourselves an engraved image in the form of anything which Adonai your God has enjoined forbidden for you.

24 Sapagka't ang Panginoon mong Dios ay isang apoy na mamumugnaw, mapanibughuing Dios nga.

For Yahweh [He sustains breathing] your God is 'Akal 'Esh [Consuming Fire], El Kana' [Jealous God].

25 Pagka ikaw ay nagkaanak at nagkaanak ang inyong mga anak, at nagluwat kayo ng malaon sa lupaing yaon, at nagpakasama kayo, at gumawa kayo ng larawang inanyuan na kahawig ng anomang bagay, at gumawa kayo ng masama sa paningin ng Panginoon mong Dios, upang mungkahiin ninyo siya sa kagalitan:

When you shall father children, and children’s children, and you shall have been long in the land, and shall corrupt yourselves, and make an engraved image in the form of anything, and shall do that which is evil in Adonai your God’s sight, to provoke him to anger;

26 Ay aking tinatawag ang langit at ang lupa upang sumaksi laban sa inyo sa araw na ito, na kayo'y malilipol na madali na walang pagsala sa lupain na inyong tinutungo ng pagdadaan sa Jordan, upang ariin: hindi ninyo mapatatagal doon ang inyong mga araw, kundi kayo'y lubos na malilipol.

I call heaven and earth to witness against you today, that you will soon utterly perish from off the land which you go over the Jordan [Descender] to possess it. You will not prolong your days on it, but will utterly be destroyed.

27 At pangangalatin kayo ng Panginoon sa mga bayan, at kayo'y malalabing kaunti sa bilang sa gitna ng mga bansa, na pagdadalhan sa inyo ng Panginoon.

Adonai will scatter you among the peoples, and you will be left few in number among the nations, where Adonai will lead you away.

28 At doo'y maglilingkod kayo sa mga dios, na yari ng mga kamay ng mga tao, kahoy at bato na hindi nangakakakita, ni nangakakarinig, ni nangakakakain, ni nangakakaamoy.

There you shall abad ·serve· deities, the work of men’s hands, wood and stone, which neither see, nor sh'ma ·hear obey·, nor eat, nor smell.

29 Nguni't mula roon ay iyong hahanapin ang Panginoon mong Dios, at iyong masusumpungan, kung iyong hahanapin siya ng buo mong puso at ng buo mong kaluluwa.

But from there you shall seek Adonai your God, and you shall find him, when you search after him with all your heart and with all your soul.

30 Pagka ikaw ay nasa kapighatian, at ang lahat ng mga bagay na ito ay dumating sa iyo sa mga huling araw, ay magbabalik loob ka sa Panginoon mong Dios, at iyong didinggin ang kaniyang tinig.

When you are in oppression, and all these things have come on you, in the latter days you shall teshuvah ·completely return· to Adonai your God, and sh'ma ·hear obey· to his voice.

31 Sapagka't ang Panginoon mong Dios ay maawaing Dios; hindi ka niya pababayaan, ni lilipulin ka niya ni kalilimutan ang tipan sa iyong mga magulang na kaniyang isinumpa sa kanila.

For Adonai your God is a merciful God. He will not fail you, neither destroy you, nor forget the covenant ·binding contract between two or more parties· of your fathers which he swore to them.

32 Sapagka't ipagtanong mo nga sa mga araw na nagdaan, na nangauna sa iyo, mula nang araw na lalangin ng Dios ang tao sa ibabaw ng lupa, at mula sa isang hangganan ng langit hanggang sa kabila, kung nagkaroon ng gaya ng dakilang bagay na ito, o may narinig na gaya nito?

For ask now of the days that are past, which were before you, since the day that God created man on the earth, and from the one end of the sky to the other, whether there has been anything as this great thing is, or has been sh'ma ·heard obeyed· like it?

33 Narinig ba kaya kailan man ng mga tao ang tinig ng Dios na nagsalita sa gitna ng apoy, gaya ng narinig mo, at nabuhay?

Did a people ever sh'ma ·hear obey· the voice of God speaking out of the middle of the fire, as you have sh'ma ·heard obeyed·, and live?

34 O may Dios kaya na nagsikap na yumaon at sumakop ng isang bansa sa gitna ng ibang bansa, sa pamamagitan ng mga tukso, ng mga tanda, at ng mga kababalaghan, at ng pagbabaka, at ng makapangyarihang kamay, at ng unat na bisig, at ng mga malaking kakilabutan ayon sa lahat na ginawa ng Panginoon mong Dios sa iyo sa Egipto, sa harap ng iyong mga mata?

Or has God tried to go and take a nation for himself from among another nation, by trials, by signs, by wonders, by war, by a mighty hand, by an outstretched arm, and by great terrors, according to all that Adonai your God did for you in Egypt [Abode of slavery] before your eyes?

35 Sa iyo ipinakita ito, upang iyong makilala na ang Panginoon ay siyang Dios; wala nang iba liban sa kaniya.

It was shown to you so that you might know that Yahweh [He sustains breathing] is God. There is no one else besides him,

36 Mula sa langit ay ipinarinig niya sa iyo ang kaniyang tinig, upang kaniyang turuan ka; at sa ibabaw ng lupa ay kaniyang ipinakita sa iyo ang kaniyang dakilang apoy, at iyong narinig ang kaniyang mga salita sa gitna ng apoy.

Out of heaven he made you to sh'ma ·hear obey· his voice, that he might instruct you. On earth he made you to see his great fire; and you sh'ma ·heard obeyed· his words out of the middle of the fire.

37 At sapagka't kaniyang inibig ang iyong mga magulang, kaya kaniyang pinili ang kaniyang binhi pagkatapos nila, at inilabas ka niya sa Egipto ng kaniyang pagharap, ng kaniyang dakilang kapangyarihan;

Because he 'ahav ·affectionately loved· your fathers, therefore he chose their offspring after them, and brought you out with his presence, with his great power, out of Egypt [Abode of slavery];

38 Upang palayasin sa harap mo ang mga bansang lalong malalaki at lalong makapangyarihan kay sa iyo, upang ikaw ay kaniyang papasukin, na ibigay sa iyo na pinakamana ang kanilang lupain, gaya sa araw na ito.

to drive out nations from before you greater and mightier than you, to bring you in, to give you their land for an inheritance, as it is today.

39 Talastasin mo nga sa araw na ito at isapuso mo, na ang Panginoon ay siyang Dios sa itaas sa langit at sa ibaba sa lupa; wala nang iba pa.

Know therefore today, and take it to heart, that Yahweh [He sustains breathing] himself is God in heaven above and on the earth beneath. There is no one else.

40 At iyong iingatan ang kaniyang mga palatuntunan at ang kaniyang mga utos, na aking iniuutos sa iyo sa araw na ito, upang ikabuti mo, at ng iyong mga anak pagkamatay mo, at upang iyong mapalaon ang iyong mga araw sa ibabaw ng lupaing yaon, na ibinigay sa iyo magpakailan man ng Panginoon mong Dios.

You shall keep his statutes, and his mitzvot ·instructions·, which I enjoin you today, that it may go well with you, and with your children after you, and that you may prolong your days in the land, which Adonai your God gives you, forever.

41 Nang magkagayo'y inihiwalay ni Moises ang tatlong bayan sa dako roon ng Jordan sa dakong sinisikatan ng araw;

Then Moses [Drawn out] set apart three cities beyond the Jordan [Descender] toward the sunrise;

42 Upang ang nakamatay ng tao ay tumakas doon, na nakamatay sa kaniyang kapuwa na hindi sinasadya, at hindi niya kinapopootan nang panahong nakaraan; at sa pagtakas sa isa sa mga bayang ito ay mabuhay siya:

that the man slayer might flee there, who kills his neighbor unawares, and didn’t hate him in time past; and that fleeing to one of these cities he might live:

43 Sa makatuwid baga'y sa Beser, sa ilang, sa kapatagang lupa, na ukol sa mga Rubenita; at sa Ramoth sa Galaad, na ukol sa mga Gadita; at sa Golan sa Basan, na ukol sa mga Manasita.

Bezer in the wilderness, in the plain country, for the Reubenites; and Ramoth in Gilead, for the Gadites; and Golan in Bashan, for the Manassites.

44 At ito ang kautusang sinalaysay ni Moises sa harap ng mga anak ni Israel:

This is the Torah ·Teaching· which Moses [Drawn out] set before the children of Israel [God prevails].

45 Ito ang mga patotoo, at ang mga palatuntunan, at ang mga kahatulan, na sinalita ni Moises sa mga anak ni Israel, nang sila'y lumabas sa Egipto;

These are the testimonies, and the statutes, and the judgments, which Moses [Drawn out] spoke to the children of Israel [God prevails], when they came out of Egypt [Abode of slavery],

46 Sa dako pa roon ng Jordan, sa libis na nasa tapat ng Beth-peor, sa lupain ni Sehon na hari ng mga Amorrheo na tumatahan sa Hesbon, na siyang sinaktan ni Moises at ng mga anak ni Israel, nang sila'y umalis sa Egipto;

beyond the Jordan [Descender], in the valley over against Beth Peor, in the land of Sihon king of the Amorites [Descendants of Talkers], who lived at Heshbon, whom Moses [Drawn out] and the children of Israel [God prevails] struck, when they came out of Egypt [Abode of slavery].

47 At kanilang sinakop ang kaniyang lupain na pinakaari, at ang lupain ni Og na hari sa Basan, ang dalawang hari ng mga Amorrheo, na nangasa dako pa roon ng Jordan sa dakong sinisikatan ng araw;

They took his land in possession, and the land of Og king of Bashan, the two kings of the Amorites [Descendants of Talkers], who were beyond the Jordan [Descender] toward the sunrise;

48 Mula sa Aroer na nasa hangganan ng libis ng Arnon, hanggang sa bundok ng Sion (na siya ring Hermon),

from Aroer, which is on the edge of the valley of the Arnon, even to Mount Sion (also called Hermon [Devoted to destruction]),

49 At ang buong Araba sa dako roon ng Jordan sa dakong silanganan, hanggang sa dagat ng Araba sa ibaba ng gulod ng Pisga.

and all the Arabah beyond the Jordan [Descender] eastward, even to the sea of the Arabah, under the slopes of Pisgah.