Matendo 7
1 Basi, Kuhani Mkuu akamwuliza, “Je, mambo haya ni kweli?”
NINAU aku la ke kahuna nui, Pela no anei keia mau mea?
2 Naye Stefano akasema, “Ndugu zangu na akina baba, nisikilizeni! Mungu alimtokea baba yetu Abrahamu alipokuwa kule Mesopotamia kabla hajaenda kukaa kule Harani.
I mai la keia, E na kanaka, na hoahanau, a me na makua, e hoolohe mai; Ua ikea mai ke Akua nani e ko kakou kupuna e Aberahama, i kona noho ana ma Mesopotamia, i ka wa mamua aku o kona noho ana ma Harana:
3 Mungu alimwambia: Ondoka katika nchi yako; waache watu wa ukoo wako; nenda katika nchi nitakayokuonyesha!
A i mai la ia ia, E puka aku oe, mai kou aina aku, a mai kou poe hoahanau aku hoi, a e hele i ka aina a'u e kuhikuhi aku ai ia oe.
4 Kwa hivyo, Abrahamu alihama nchi ya Kaldayo, akaenda kukaa Harani. Baada ya kifo cha baba yake, Mungu alimtoa tena Harani akaja kukaa katika nchi hii mnayokaa sasa.
Alaila, hele aku la ia mawaho o ka aina o ko Kaledaio, a noho iho la ma Harana: a make kona makuakane, mai ia wahi mai i lawe mai ai oia ia ia, a i keia aina a oukou e noho nei.
5 Mungu hakumpa hata sehemu moja ya nchi hii iwe mali yake; hata hivyo, alimwahidia kumpa nchi hii iwe yake na ya wazawa wake, ingawaje wakati huu hakuwa na mtoto.
Aole hoi i haawi ia ia ia i hooilina maloko ona, aole no i kahi e ku ai ka wawae: ua olelo mai nae oia e haawi mai ia ia ia i kuleana nona, a no kana poe mamo mahope ona; ia manawa, aole ana keiki.
6 Mungu alimwambia hivi: Wazao wako watapelekwa katika nchi inayotawaliwa na watu wengine, na huko watafanywa watumwa na kutendewa vibaya kwa muda wa miaka mia nne.
I mai la ke Akua penei, E noho malihini ana kana poe mamo ma ka aina e; a e hooluluhi pio ia ilaila, a e hoomainoinoia mai lakou, i na makahiki eha haneri.
7 Lakini mimi nitalihukumu taifa hilo litakalowafanya watumwa. Kisha nitawatoa katika nchi hiyo ili waje kuniabudu mahali hapa.
A o ka lahuikanaka a lakou i hookauwa ai, na'u no ia e hoopai aku, wahi a ke Akua: a mahope iho o keia mau mea, e puka mai lakou iwaho, a e malama mai ia'u ma keia wahi.
8 Halafu Mungu aliifanya tohara iwe ishara ya agano. Hivyo, Abrahamu alimtahiri mtoto wake Isaka, siku ya nane baada ya kuzaliwa. Na Isaka, vivyo hivyo, alimtahiri Yakobo. Naye Yakobo aliwatendea wale mababu kumi na wawili vivyo hivyo.
A haawi mai la ia ia i ka berita o ke okipoepoe ana; a hanau mai nana o Isaaka, a okipoepoe iho la ia ia i ka walu o ka la; a na Isaaka o Iakoba, a na Iakoba o na makualii, he umikumamalua.
9 “Wale mababu walimwonea wivu Yosefu, wakamuuza utumwani Misri. Lakini Mungu alikuwa pamoja naye,
A huahuwa iho la na makualii ia Iosepa, a kuai lilo aku la ia ia i ko Aigupita: aia no me ia ke Akua,
10 akamwokoa katika taabu zake zote. Mungu alimjalia fadhili na hekima mbele ya Farao, mfalme wa Misri, hata Farao akamweka awe mkuu wa ile nchi na nyumba ya kifalme.
A nana no i hoopakele mai ia ia, mailoko mai o kona mau popilikia a pau, a haawi mai ia ia i ka lokomaikaiia, a me ke akamai imua o Parao, o ke alii o Aigupita; a hoolilo iho la ia ia, i luna maluna o Aigupita, a me kona hale a pau.
11 Kisha, kulizuka njaa kubwa katika nchi yote ya Misri na Kanaani, ikasababisha dhiki kubwa. Babu zetu hawakuweza kupata chakula chochote.
Ua hiki mai he wi maluna o ka aina a pau o Aigupita a me Kanaana, a me ka popilikia nui: aole i loaa i ko kakou mau kupuna ka mea ai.
12 Basi, Yakobo alipopata habari kwamba huko Misri kulikuwa na nafaka, aliwatuma watoto wake, yaani babu zetu, waende huko Misri mara ya kwanza.
A lohe ae la o Iakoba he ai ma Aigupita, hoouna mua aku la ia i ko kakou mau kupuna.
13 Katika safari yao ya pili, Yosefu alijitambulisha kwa ndugu zake, na Farao akaifahamu jamaa ya Yosefu.
A i ka lua [o ka hele ana] hoike mai o Iosepa ia ia iho i kona poe hoahanau, a hoikeia'ku la ka ohana o Iosepa ia Parao.
14 Yosefu alituma ujumbe kwa baba yake na jamaa yote, jumla watu sabini na tano, waje Misri.
Alaila, hoouna mai la o Iosepa, a kii mai la i kona makuakane ia Iakoba, a me kona poe hoahanau a pau; he mau uhane kanahikukumamalima lakou.
15 Hivyo, Yakobo alikwenda Misri ambako yeye na babu zetu wengine walikufa.
Iho ae la o Iakoba i Aigupita, a make iho la ia, a me ko kakou poe kupuna.
16 Miili yao ililetwa mpaka Shekemu, ikazikwa katika kaburi Abrahamu alilonunua kutoka kwa kabila la Hamori kwa kiasi fulani cha fedha.
A laweia'ku la lakou i Sukema, a waiho iho la maloko o ka halelua a Aberahama i kuai mai ai i ke kala me na keiki a Hemora, a ka makuakane o Sukema mai.
17 “Wakati ulipotimia Mungu aitimize ahadi aliyompa Abrahamu, idadi ya wale watu kule Misri ilikwisha ongezeka na kuwa kubwa zaidi.
A kokoke hiki mai ka wa i oleloia mai ai, a ke Akua i hoohiki mai ai ia Aberahema, mahuahua na kanaka, a lehulehu ae la ma Aigupita;
18 Mwishowe, mfalme mmoja ambaye hakumtambua Yosefu alianza kutawala huko Misri.
A ku mai la kekahi alii e ae, i ike ole ia Iosepa.
19 Alilifanyia taifa letu ukatili, akawatendea vibaya babu zetu kwa kuwalazimisha waweke nje watoto wao wachanga ili wafe.
Hana maalea mai la ia i ko kakou lahuikanaka, a hana ino mai i na kupuna o kakou, a kiola aku la i ka lakou keiki hou, i ole lakou e ola.
20 Mose alizaliwa wakati huo. Alikuwa mtoto mzuri sana. Alilelewa nyumbani kwa muda wa miezi mitatu,
Ia manawa i hanau ai o Mose, a ua maikai loa ia, a hanaiia oia i ekolu malama maloko o ka hale o kona makuakane.
21 na alipotolewa nje, binti wa Farao alimchukua, akamlea kama mtoto wake.
A i kona wa i hooleiia'i mawaho, lawe ae la ke kaikamahine a Parao ia ia, a malama iho la i keiki nana.
22 Mose alifundishwa mambo yote ya hekima ya Wamisri akawa mashuhuri kwa maneno na matendo.
Ua aoia o Mose i ke akamai a pau o ko Aigupita, a ua mana hoi ma na olelo, a ma na hana ana.
23 “Alipokuwa na umri wa miaka arobaini aliamua kwenda kuwaona ndugu zake Waisraeli.
A hala na makahiki ona he kanaha, kupu iho la ka manao maloko o kona naau, e hele aku e ike i kona poe hoahanau, i ka poe mamo a Iseraela.
24 Huko alimwona mmoja wao akitendewa vibaya, akaenda kumwokoa, na kulipiza kisasi, akamuua yule Mmisri.
A ike aku la ia i kekahi mea e hana ino ia'ua, kokua aku la oia ia ia, a hooponopono mamuli o ka mea i hooluhi hewa ia mai, a pepehi aku la i ke kanaka o Aigupita.
25 (Alidhani kwamba Waisraeli wenzake wangeelewa kwamba Mungu angemtumia yeye kuwakomboa, lakini hawakuelewa hivyo.)
Manao iho la ia e hoomaopopo auanei kona poe hoahanau e haawi mai ana ke Akua i ola no lakou, ma kona lima; aka, aole lakou i ike.
26 Kesho yake, aliwaona Waisraeli wawili wakipigana, akajaribu kuwapatanisha, akisema: Ninyi ni ndugu; kwa nini basi, kutendeana vibaya ninyi kwa ninyi?
A ia la ae, ikea oia ia lakou e paio ana, a koi aku la oia ia laua e kuikahi, i ae la, E na kanaka, he mau hoahanau olua, no ke aha la olua e hana ino nei kekahi i kekahi?
27 Yule aliyekuwa anampiga mwenzake alimsukuma Mose kando akisema: Ni nani aliyekuweka wewe kuwa kiongozi na mwamuzi wa watu?
Aka, o ka mea hana ino i ka hoa, kipaku aku la oia ia ia, i aku la, Nawai la oe i hoonoho ai i alii, a i lunakanawai maluna o makou?
28 Je, unataka kuniua kama ulivyomuua yule Mmisri jana?
Ke manao nei anei oe e pepehi mai ia'u, e like me kou pepehi ana i ke kanaka o Aigupita inehinei?
29 Baada ya kusikia hayo Mose alikimbia, akaenda kukaa katika nchi ya Midiani na huko akapata watoto wawili.
Holo aku la o Mose no keia olelo, a lilo i malihini ma ka aina Midiana, malaila i hanau ai nana, na keikikane elua.
30 “Miaka arobaini ilipotimia, malaika wa Bwana alimtokea Mose katika kichaka kilichokuwa kinawaka moto kule jangwani karibu na mlima Sinai.
A pau na makahiki hookahi kanaha, ikeia mai la he anela o ka Haku ia ia, ma ka waonahele, ma ka mauna Sinai, maloko o ka lapalapa ahi o ka laau ooi.
31 Mose alistaajabu sana kuona jambo hilo hata akasogea karibu ili achungulie; lakini alisikia sauti ya Bwana:
A ike aku la o Mose, kahaha aku la i keia mea i ikeia; a hookokoke aku la no hoi ia e makaikai, a hiki mai ka leo o ka Haku io na la,
32 Mimi ni Mungu wa baba zako, Mungu wa Abrahamu, Isaka na Yakobo! Mose akatetemeka kwa hofu na wala hakuthubutu kutazama zaidi.
Owau no ke Akua o kou mau makua, ke Akua o Aberahama, ke Akua o Isaaka, ke Akua a Iakoba. Haalulu iho la o Mose, a makau ke makaikai aku.
33 Bwana akamwambia: Vua viatu vyako maana hapa unaposimama ni mahali patakatifu.
Olelo mai la ka Haku ia ia, E wehe oe i kou mau kamaa, mai kou mau kapuwai aku; no ka mea, o kahi au e ku nei, he aina hoano ia.
34 Nimeyaona mabaya wanayotendewa watu wangu kule Misri. Nimesikia kilio chao, nami nimekuja kuwaokoa. Basi sasa, nitakutuma Misri.
I ka nana ana, ua ike au i ka poino ana o ko'u poe kanaka ma Aigupita, a ua lohe no au i ko lakou kaniuhu ana, a ua iho mai nei au e hoopakele ia lakou: e hele mai hoi oe, a e hoouna aku au ia oe i Aigupita.
35 “Huyu Mose ndiye yule watu wa Israeli waliyemkataa waliposema: Ni nani aliyekuweka wewe kuwa kiongozi na mwamuzi wetu? Kwa njia ya yule malaika aliyemtokea katika kichaka kilichokuwa kinawaka moto, Mungu alimtuma Mose huyo awe kiongozi na mkombozi.
O ua Mose la, ka mea a lakou i hoole ai, me ka i ana'e, Owai ka mea i hoonoho ia oe, i alii, a i lunakanawai? oia no ka ke Akua i hoouna aku ai i alii, a i ola, ma ka lima o ka anela ana i ike aku ai iwaena o ka laau ooi.
36 Ndiye aliyewaongoza wale watu watoke Misri kwa kufanya miujiza na maajabu katika nchi ya Misri, katika bahari ya Shamu na jangwani kwa muda wa miaka arobaini.
Nana no lakou i alakai iwaho, e hana ana i na mea kupanaha, a me na hoailona ma ka aina o Aigupita, a me ke Kaiula, a ma ka waonahele i na makahiki hookahi kanaha.
37 Mose ndiye aliyewaambia watu wa Israeli: Mungu atawateulieni nabii kama mimi kutoka katika ndugu zenu ninyi wenyewe.
O ua Mose la keia, ka mea nana i olelo mai i na mamo a Iseraela, E hoala mai ana ka Haku, ko oukou Akua, i kekahi Kaula, mailoko mai o ko oukou poe hoahanau, e like me au nei; oia no ka oukou e hoolohe aku ai.
38 Wakati watu wa Israeli walipokutana pamoja kule jangwani, Mose ndiye aliyekuwako huko pamoja nao. Alikuwa huko pamoja na babu zetu na yule malaika aliyeongea naye mlimani Sinai; ndiye aliyekabidhiwa yale maneno yaletayo uzima atupe sisi.
Oia no ka mea maloko o ka ekalesia ma ka waonahele me ka anela nana i olelo mai ia ia, ma ka mauna ma Sinai, a me ko kakou poe kupuna hoi; a loaa no ia ia na olelo hoola, e haawi mai ia kakou.
39 “Lakini yeye ndiye babu zetu waliyemkataa kumsikiliza; walimsukuma kando, wakatamani kurudi Misri.
Aole i makemake ai ko kakou poe kupuna e hoolohe ia ia, aka, kipaku aku la, a ma ka naau, huli hou no lakou i Aigupita,
40 Walimwambia Aroni: Tutengenezee miungu itakayotuongoza njiani, maana hatujui yaliyompata Mose huyu aliyetuongoza kutoka Misri!
I ae la ia Aarona, E hana oe i mau akua no kakou, e hele aku mamua o kakou; no ka mea, o ua Mose la, ka mea i alakai mai ia kakou nei, mai ka aina o Aigupita mai, aole kakou i ike i kona wahi i lilo aku ai.
41 Hapo ndipo walipojitengenezea sanamu ya ndama, wakaitambikia na kukifanyia sherehe kitu ambacho ni kazi ya mikono yao wenyewe.
A ia mau la, hana iho la lakou i bipi keiki, a haawi aku la i mohai na ua kii akua la, a olioli iho la lakou i ka mea a ko lakou mau lima iho i hana'i.
42 Lakini Mungu aliondoka kati yao, akawaacha waabudu nyota za anga, kama ilivyoandikwa katika kitabu cha manabii: Enyi watu wa Israeli! Si mimi mliyenitolea dhabihu na sadaka kwa muda wa miaka arobaini kule jangwani!
Alaila huli aku la ke Akua, a kuu mai la ia lakou e hoomana aku i ka puali o ka lani; e like me ka mea i palapalaia maloko o ka buke a ka poe kaula, E ka ohana a Iseraela e, ua lawe mai anei oukou na'u i na mea i pepehiia, a me na mohai, i na makahiki hookahi kanaha ma ka waonahele?
43 Ninyi mlikibeba kibanda cha mungu Moloki, na sanamu ya nyota ya mungu wenu Refani. Sanamu mlizozifanya ndizo mlizoabudu. Kwa sababu hiyo nitakupeleka mateka mbali kupita Babuloni!
A ua kaikai oukou i ka halelewa o Moloka, a me ka hoku o ko oukou akua o Remepana, i na kii a oukou i hana'i, i mea e hoomana aku ai ia lakou; a na'u no oukou e lawe aku ma o aku o Babulona.
44 Kule jangwani babu zetu walikuwa na lile hema lililoshuhudia kuweko kwa Mungu. Lilitengenezwa kama Mungu alivyomwambia Mose alifanye; nakala kamili ya kile alichoonyeshwa.
Ua loaa no i ko kakou poe kupuna ma ka waonahele, ka halelewahoike, e like me ka olelo ana i olelo mai ai ia Mose, e hana ia mea me ke kumu ana i ike ai.
45 Kisha babu zetu walilipokezana wao kwa wao mpaka wakati wa Yoshua, walipoinyakua ile nchi kutoka kwa mataifa ambayo Mungu aliyafukuza mbele yao. Hapo lilikaa mpaka nyakati za Daudi.
O ka mea hoi a ko kakou poe kupuna i lawe a kai mai ai me Iosua, i ke kuleana o ka lahuikanaka e a ke Akua i kipaku aku ai, mai ka maka aku o ko kakou poe kupuna, a hiki wale mai i na la o Davida.
46 Daudi alipata upendeleo kwa Mungu, akamwomba Mungu ruhusa ya kumjengea makao yeye aliye Mungu wa Yakobo.
Loaa no hoi ia ia ka lokomaikaiia mai imua i ke alo o ke Akua, noi aku la ia e hoomakaukau i wahi e noho ai, no ke Akua o Iakoba.
47 Lakini Solomoni ndiye aliyemjengea Mungu nyumba.
Na Solomona nae i kukulu i hale nona.
48 “Hata hivyo, Mungu Mkuu haishi katika nyumba zilizojengwa na binadamu; kama nabii asemavyo:
Aka, aole e noho ka Mea Kiekie maloko o na luakini i hanaia e na lima; e like me ka mea i oleloia mai ai e ke kaula,
49 Bwana asema: Mbingu ni kiti changu cha enzi na dunia ni kiti changu cha kuwekea miguu.
O ka lani ko'u nohoalii, a o ka honua hoi ko'u keehana wawae. Heaha ka hale a oukou e kukulu ai no'u? wahi a ka Haku; heaha hoi ko'u wahi e maha ai?
50 Ni nyumba ya namna gani basi mnayoweza kunijengea, na ni mahali gani nitakapopumzika? Vitu hivi vyote ni mimi nimevifanya, au sivyo?
Aole anei na ko'u lima i hana keia mau mea a pau?
51 “Enyi wakaidi wakuu! Mioyo na masikio yenu ni kama ya watu wa mataifa. Ninyi ni kama baba zenu. Siku zote mnampinga Roho Mtakatifu.
E ka poe ai oolea, ka poe i okipoepoe ole ia ma ka naau, a ma ka pepeiao, ua mau loa ko oukou pale ana i ka Uhane Hemolele; e like me ko oukou kupuna, pela no hoi oukou nei.
52 Je, yuko nabii yeyote ambaye baba zenu hawakumtesa? Waliwaua hao Mungu aliowatuma watangaze kuja kwake yule Mwenye Haki. Na sasa, ninyi mmemsaliti, mkamuua.
Owai kekahi mea o ka poe kaula i hoomaau ole ia e ko oukou poe kupuna? Ua pepehi hoi lakou i ka poe nana i hai mua mai i ka hiki ana mai o ka Mea Hemolele, ka mea a oukou i kumakaia iho nei a pepehi iho la.
53 Ninyi mliipokea ile Sheria iliyoletwa kwenu na Malaika, lakini hamkuitii.”
Ua loaa no hoi ia oukou ke kanawai, na ka poe anela i hoolaha mai, aole nae oukou i malama.
54 Wale wazee wa Baraza waliposikia hayo, walighadhibika sana, wakamsagia meno kwa hasira.
A lohe lakou i keia mau mea, walania iho la ko lakou naau, nau iho la ko lakou mau kui ia ia.
55 Lakini Stefano akiwa amejawa na Roho Mtakatifu, akatazama juu mbinguni, akauona utukufu wa Mungu na Yesu amekaa upande wa kulia wa Mungu.
Aka, ua piha no ia i ka Uhane Hemolele, a haka pono aku la ia i ka lani, a ike aku la i ka nani o ke Akua, a me Iesu e ku ana ma ka lima akau o ke Akua;
56 Akasema, “Tazameni! Ninaona mbingu zimefunuliwa na Mwana wa Mtu amesimama upande wa kulia wa Mungu.”
I mai la ia, Aia hoi, ke ike aku nei au i na lani e hamama ana, a me ke Keiki a ke kanaka e ku ana ma ka lima akau e ke Akua.
57 Hapo, watu wote katika kile kikao cha Baraza, wakapiga kelele na kuziba masikio yao kwa mikono yao. Kisha wakamrukia wote kwa pamoja,
Uwa aku la lakou me ka leo nui, papani iho la i ko lakou mau pepeiao, a lele lokahi mai la maluna ona;
58 wakamtoa nje ya mji, wakampiga mawe. Wale mashahidi wakayaweka makoti yao chini ya ulinzi wa kijana mmoja jina lake Saulo.
Kiola aku la ia ia mawaho o ke kulanakauhale, a hailuku aku la; a waiho iho la na mea hoike i ko lakou aahu ma ka wawae o kekahi kanaka ui, i kapaia o Saulo.
59 Waliendelea kumpiga mawe Stefano, huku akiwa anasali: “Bwana Yesu, ipokee roho yangu!”
Hailuku aku la lakou ia Setepano, kahea ana me ka olelo aku, E ka Haku, e Iesu, e hookipa aku oe i kuu uhane.
60 Akapiga magoti, akalia kwa sauti kubwa: “Bwana, usiwalaumu kwa sababu ya dhambi hii.” Baada ya kusema hivyo, akafa.
Kukuli iho la ia a hea aku la me ka leo nui, E ka Haku, mai kau oe i keia hewa maluna o lakou. A pau kana olelo ana pela, hiamoe iho la ia.
