Matendo 27
1 Walipokwisha amua tusafiri mpaka Italia, walimweka Paulo pamoja na wafungwa wengine chini ya ulinzi wa Yulio aliyekuwa ofisa wa jeshi katika kikosi kiitwacho “Kikosi cha Augusto.”
Basa ma, hofernor Festus naꞌetuꞌ fo haitua Paulus nisiꞌ mane monaeꞌ Keser sia Roma, fo naꞌetuꞌ dedꞌea na sia naa. Ana fee Paulus, no atahori bui feaꞌ ra, risiꞌ malangga soldꞌadꞌu esa, naran Yulius, fo ro se risiꞌ nusaꞌ Italia. Yulius ia, malangga monaeꞌ esa mia soldꞌadꞌu mana manea kaiser.
2 Tulipanda meli ya Adiramito iliyokuwa inasafiri na kupitia bandari kadhaa za mkoa wa Asia, tukaanza safari. Aristarko, mwenyeji wa Makedonia kutoka Thesalonika, alikuwa pamoja nasi.
Leleꞌ naa, au (Lukas) tungga o Paulus. Ma toronooꞌ esa fai, nara na Aristarkus, o tungga boe. Eni, atahori Makedonia mia kota Tesalonika. Basa hai sae ofaꞌ esa mana nema mia kota Adrimitium. Rafadꞌe rae, ofaꞌ ia neu tuli mamanaꞌ naeꞌ sia nusaꞌ Asia.
3 Kesho yake tulitia nanga katika bandari ya Sidoni. Yulio alimtendea Paulo vizuri kwa kumruhusu awaone rafiki zake na kupata mahitaji yake.
Boe ma, hai lao hela Kaisarea. Mbilaꞌ neu ma, hai losa kota Sidꞌon. Malangga soldꞌadꞌu Yulius tao Paulus no maloleꞌ, ma nafadꞌe e oi, bisa muu seꞌu nonoo mara sia madꞌaꞌ ata. Nae taꞌo naa fo, ara bisa fee Paulus saa-saa fo ana parlu sia tasiꞌ ata.
4 Kutoka huko tuliendelea na safari, lakini kwa kuwa upepo ulikuwa unavuma kwa kasi kutujia kwa mbele, tulipitia upande wa kisiwa cha Kupro ambapo upepo haukuwa mwingi.
Basa de, hai hene seluꞌ ofaꞌ, de lao. Te anin mataꞌ a, monae na seli, de ofaꞌ a naeꞌ a nda laliꞌ sa. Ara rauli ofaꞌ, de lao tungga pulu Siprus no rae Siria taladꞌa na, fo ofaꞌ a nenebambiꞌ.
5 Halafu tulivuka bahari ya Kilikia na Pamfulia, tukatia nanga Mura, mji wa Lukia.
Mia naa, hai lao tungga tasiꞌ sia nusaꞌ Kilikia no Pamfilia mataꞌ. Hai mikindoo misiꞌ kota Mira, sia nusa Likia. Losa naa ma, hai onda lao hela ofaꞌ a.
6 Hapo yule ofisa alikuta meli moja ya Aleksandria iliyokuwa inakwenda Italia, na hivyo akatupandisha ndani.
Malangga soldꞌadꞌu Yulius sangga ofa feaꞌ mana nae lao mia Mira nisiꞌ Italia neu. Ana hambu ofaꞌ esa, nema mia kota Aleksandria, nae lao Italia neu. De ana denu basa hai, hene ofaꞌ ata mi.
7 Kwa muda wa siku nyingi tulisafiri polepole, na kwa shida tulifika karibu na Nido. Kwa sababu upepo ulikuwa bado unatupinga, tuliendelea mbele moja kwa moja tukapitia upande wa Krete karibu na rasi Salmone ambapo upepo haukuwa mwingi.
Hai lao fai hira te, ofaꞌ a naeꞌ a nda laliiꞌ sa, huu ani mataꞌ a, monaen seli. Hai lao no sususa maeꞌ a losa kota Knidus. Te anin feꞌe seli, de hai lao nggero misiꞌ a pulu Kreta, fo nenebambiꞌ mia anin a. Basa de, hai tungga tonggoꞌ esa, nara na Salmone.
8 Tulipita kando yake polepole tukafika mahali paitwapo “Bandari Nzuri”, karibu na mji wa Lasea.
Hai lao no sususaꞌ tungga tonggoꞌ naa, tunggaꞌ a pulu Kreta tasi suu na. Dei de, hai feꞌe losa mamanaꞌ esa, nara na Namo Maloleꞌ. Mamanaꞌ naa, deka no kota Lasea.
9 Muda mrefu ulikuwa umepita, na hata siku ya kufunga ilikuwa imekwisha pita. Sasa ilikuwa hatari sana kusafiri kwa meli. Basi, Paulo aliwapa onyo:
Atahori ofaꞌ ra hahae mbei sia naa, huu hai sae ofaꞌ dooꞌ na seli ena, te nda feꞌe losa Italia sa. Leleꞌ naa, atahori Yahudi ra fai monae na, fo roꞌe rae, Fai Hambu Ambon Mia Sala-Singgoꞌ, seli ena. Sosoa na, fai ree-anin nae losa. Boe ma, atahori ofaꞌ ra ratane rae mae sae ofaꞌ mikindoo, do hokoꞌ. Paulus rena nala ma, ana oi,
10 “Waheshimiwa, nahisi kwamba safari hii itakuwa ya shida na hasara nyingi si kwa shehena na meli tu, bali pia kwa maisha yetu.”
“Toronoo nggare. Au ae olaꞌ mbei. Mete ma hita sae ofaꞌ takandoo, naa, hambu sususaꞌ naeꞌ. Afiꞌ losa ofaꞌ a molo, ma mopo saa-saa ra, ma hita o mate boe.”
11 Lakini yule ofisa alivutiwa zaidi na maoni ya nahodha na ya mwenye meli kuliko yale aliyosema Paulo.
Te malangga soldꞌadꞌu a nda nau rena Paulus sa. Ana namahereꞌ a joragan, no tenu ofaꞌ a, huu ara rae lao hela mamanaꞌ naa.
12 Kwa kuwa bandari hiyo haikuwa mahali pazuri pa kukaa wakati wa baridi, wengi walipendelea kuendelea na safari, ikiwezekana mpaka Foinike. Foinike ni bandari ya Krete inayoelekea kusini-magharibi na kaskazini-magharibi; na huko wangeweza kukaa wakati wa baridi.
Sia Namo Maloleꞌ naa, ofaꞌ ra nafu nda maloleꞌ sa sia fai rii-ree. Dadꞌi sira naeꞌ nauꞌ a lao mikindoo, misiꞌ kota Feniks. Ara ramahena, mete ma bisa, naa, basa hai leo sia naa, losa fai rii-ree ia basa. Feniks naa, namo maloleꞌ sia pulu Kreta, huu nenebambiꞌ mia ani muri-onas no muri-dis, ma nda hambu ree monaeꞌ sa.
13 Basi, upepo mzuri wa kusi ulianza kuvuma, nao wakadhani wamefanikiwa lengo lao; hivyo wakang'oa nanga, wakaiendesha meli karibu sana na pwani ya Krete.
Leleꞌ ani onas koe-koe ma, ara rae neꞌo sira bisa pake anin naa fo lao risiꞌ Feniks. De rafadꞌe rae, “Ia, ani maloleꞌ. Ata lao leo!” Ara botiꞌ naka, ma lea laar, de hai laoꞌ tunggaꞌ a tasi suu na.
14 Lakini haukupita muda, upepo mkali uitwao “Upepo wa Kaskazi” ulianza kuvuma kutoka kisiwani.
Hai lao nda dooꞌ sa ma, aibꞌoiꞌ ma sanggu anin losa. (Atahori oi, ‘ani timu-dis’). Anin naa fuu ofaꞌ a nendi nisiꞌ tasiꞌ a taladꞌa na. Atahori ofaꞌ ra nda rauli rala ofaꞌ sa, de tunggaꞌ a anin a.
15 Upepo uliipiga ile meli, na kwa kuwa hatukuweza kuukabili, tukaiacha ikokotwe na huo upepo.
16 Kisiwa kimoja kiitwacho Kanda kilitukinga kidogo na ule upepo; na tulipopita kusini mwake tulifaulu, ingawa kwa shida, kuusalimisha ule mtumbwi wa meli.
Hai laa-laa tungga ree ra, losa deka mo pulu anaꞌ esa, nara na Kauda. Leleꞌ naa, jukun na feꞌe nenepaꞌaꞌ sia ofa moko a deaꞌ. De hai lea jukun naa mitaꞌ mamate mara ofaꞌ ata neu.
17 Wale wanamaji waliuvuta mtumbwi ndani, kisha wakaizungushia meli kamba na kuifunga kwa nguvu. Waliogopa kwamba wangeweza kukwama kwenye ufuko wa bahari, pwani ya Libya. Kwa hiyo walishusha matanga na kuiacha meli ikokotwe na upepo.
Jukun a losa ofaꞌ ata ma, ara fefeoꞌ taliꞌ ndule ofaꞌ ao na, fo afiꞌ losa papa nara huꞌa, ma ofaꞌ a molo. Ara o ramatau, afiꞌ losa ree ra mbembesiꞌ ofaꞌ a fo ana hara sia saraꞌae Sirtis sia Afrika. De ara raꞌondaꞌ naka mana doko-doko tasiꞌ ralan, raꞌakukuraꞌ ofaꞌ a lalao na.
18 Dhoruba iliendelea kuvuma na kesho yake wakaanza kutupa nje shehena ya meli.
Anin monaeꞌ naa, humbu hai ofa ma dii-ona neu. De mbilaꞌ neu ma, atahori ofaꞌ ra nggari sudꞌi a saa ruma tasiꞌ rala reu.
19 Siku ya tatu, wakaanza pia kutupa majini vifaa vya meli kwa mikono yao wenyewe.
Fini esa na fai, ani monaeꞌ feꞌe seli. De ara boe ramatau. Naa de, ara nggari seluꞌ sudꞌi a saa ra tasiꞌ rala reu, fo ofaꞌ a namanggafa ofaꞌ a. Ofaꞌ saa-saa nara o, atahori ofaꞌ ra nggari se.
20 Kwa muda wa siku nyingi hatukuweza kuona jua wala nyota; dhoruba iliendelea kuvuma sana, hata matumaini yote ya kuokoka yakatuishia.
Hatuꞌ-rerelon ani monaeꞌ naa nda naloeꞌ mbei saꞌ boe losa fai hira. Lume-masu namafau, de hai nda mita relo no nduuꞌ sa. Basa hai masaloe, mae neꞌo nda misodꞌa sa ena.
21 Baada ya kukaa muda mrefu bila kula chakula, Paulo alisimama kati yao, akasema, “Waheshimiwa, ingalikuwa afadhali kama mngalinisikiliza na kuacha kusafiri kutoka Krete. Kama mngalifanya hivyo tungaliiepuka shida hii na hasara hizi zote.
Fai hira ia ra, hai nda mia-minu saa saꞌ boe. De Paulus noꞌe nala basa hai, de ana olaꞌ oi, “Toronoo nggaree! Sobꞌa hei tungga oꞌola ngga fo afiꞌ lao hela Namo Maloleꞌ a, naa, hita nda hambu susa basa ia sa, ma nda runggi saa saꞌ boe.
22 Lakini sasa ninawaombeni muwe na moyo; hakuna hata mmoja wenu atakayepoteza maisha yake; meli tu ndiyo itakayopotea.
Te ia naa, au oꞌe basa hei fo miꞌimamateꞌ rala mara. Dei fo hita ofa na ia nambalutu. Te afiꞌ mimitau, huu atahori esa o, nda mate saꞌ boe.
23 Kwa maana jana usiku malaika wa yule Mungu ambaye mimi ni wake na ambaye mimi ninamwabudu alinitokea,
Naa fo basa hei bubꞌuluꞌ au ia, Lamatualain atahori Na, ma au hambu ue-tataos mia E. Tembaꞌ a, Ana denu ate Na esa mia sorga, nambariiꞌ mia bobꞌoa ngga. Ana nafadꞌe au nae,
24 akaniambia: Paulo usiogope! Ni lazima utasimama mbele ya Kaisari; naye Mungu, kwa wema wake, amekufadhili kwa kuwaokoa wote wanaosafiri nawe wasiangamie.
‘Paulus! Afiꞌ mumutau saaꞌ boe. Dei fo musi muu mundaa mo mane monaeꞌ sia Roma fo ana nggero dedꞌea ma. Lamatualain rala malole Na neu nggo, naa de Ana tao nasodꞌa basa atahori mana sia ofaꞌ ata ia ra.’
25 Hivyo, waheshimiwa, jipeni moyo! Maana ninamwamini Mungu kwamba itakuwa sawa kama nilivyoambiwa.
Dadꞌi toronoo nggare. Hei afiꞌ masaloe. Au umehere tebꞌe saa fo Lamatualain nafadꞌe au tembaꞌ a, dei fo dadꞌi taꞌo naa.
26 Lakini ni lazima tutatupwa ufukoni mwa kisiwa fulani.”
Te dei fo ofaꞌ ia laa-laa nisiꞌ pulu esa.”
27 Usiku wa siku ya kumi na nne, tulikuwa tunakokotwa huku na huku katika bahari ya Adria. Karibu na usiku wa manane wanamaji walijihisi kuwa karibu na nchi kavu.
Leleꞌ naa, ree-anin poꞌa naꞌamiminaꞌ ofaꞌ a, de hai laa-laa fai sanahulu haa ena mia tasi Adria. Te mbei ma fai banggi rua na ma, atahori ofaꞌ ra medꞌa na hai deka mo madꞌaꞌ ata ena.
28 Hivyo walitafuta kina cha bahari kwa kuteremsha kamba iliyokuwa imefungiwa kitu kizito, wakapata kina cha mita arobaini. Baadaye wakapima tena wakapata mita thelathini.
Ara dou oeꞌ a rae rahine oeꞌ a roroma na. Ara uku ma, ree rua nulu. Ofaꞌ a mata neu mbei ma, ara dou seluꞌ oeꞌ a, de hambu oeꞌ a roroma na, ree sana hulu lima.
29 Kwa sababu ya kuogopa kukwama kwenye miamba, waliteremsha nanga nne nyuma ya meli; wakaomba kuche upesi.
Basa se ramatau, afiꞌ losa ofaꞌ a hara neu fatu mbiaꞌ. Dadꞌi raꞌondaꞌ naka deaꞌ ra haaꞌ se. Ma basa hai hule-huleꞌ, fo manggarelo lai-lai.
30 Wanamaji walitaka kutoroka, na walikwisha kuteremsha ule mtumbwi majini, wakijisingizia kwamba wanakwenda kuteremsha nanga upande wa mbele wa meli.
Te atahori ofaꞌ ra rala ralaꞌ sa, fo rae rela hela ofaꞌ a nenee. De raꞌondaꞌ jukun, tao onaꞌ rae raꞌondaꞌ naka mataꞌ ra.
31 Lakini Paulo alimwambia yule ofisa wa jeshi na askari wake, “Kama wanamaji hawa hawabaki ndani ya meli, hamtaokoka.”
Te Paulus nafadꞌe dudꞌuꞌa deꞌulakaꞌ nara neu malangga soldꞌadꞌu no soldꞌadꞌu nara nae, “Mete ma atahori ofaꞌ ra nda rahani ofaꞌ ata sa, naa mate basa hei.”
32 Hapo wale askari walizikata kamba zilizokuwa zimeshikilia ule mtumbwi, wakauacha uchukuliwe na maji.
Ara rena Paulus olaꞌ taꞌo naa ma, soldꞌadꞌu ra edi-etu jukun tali na, de hela e laa-laa. De atahori ofaꞌ ra nda rela rala sa.
33 Karibu na alfajiri, Paulo aliwahimiza wote wale chakula: “Kwa siku kumi na nne sasa mmekuwa katika mashaka na bila kula; hamjala kitu chochote.
Reorendu ma, Paulus kokoe basa atahori ra fo raa-rinu. Ana oi, “Nggarei rua ia, hita endoꞌ a, ma hule-huleꞌ a, no nda taa-tinu saa saꞌ boe.
34 Basi, ninawasihi mle chakula kwa maana mnakihitaji ili mweze kuendelea kuishi. Maana hata unywele mmoja wa vichwa vyenu hautapotea.”
Dadꞌi au oꞌe fo ata taa-tinu mbei dei, naa fo ata maꞌadere baliꞌ. Au umuhere ae, hita esa nda mate saꞌ boe. Basa hita tasodꞌaꞌ.”
35 Baada ya kusema hivyo, Paulo alichukua mkate, akamshukuru Mungu mbele yao wote, akaumega, akaanza kula.
Paulus olaꞌ basa ma, ana haꞌi roti, ma hule-oꞌe mbali Lamatualain sia basa se mata nara. Basa ma, ana haꞌi nala potoꞌ esa, de naa.
36 Hapo wote wakapata moyo, nao pia wakala chakula.
Ara rita taꞌo naa ma, rala nara manggatee baliꞌ, ma ara tungga raa boe. Basa hai mana sia ofaꞌ ata, atahori natun rua hitu nulu nee. Basa hai mia.
37 Jumla tulikuwa watu mia mbili na sabini na sita katika meli.
38 Baada ya kila mmoja kula chakula cha kutosha, walipunguza uzito wa meli kwa kutupa nafaka baharini.
Hai mia miꞌibeta ma, ara nggari hendi karon are-gandum tasiꞌ rala neu, fo ramanggafa seluꞌ ofaꞌ fai.
39 Kulipokucha, wanamaji hawakuweza kuitambua nchi ile, ila waliona ghuba moja yenye ufuko; wakaamua kutia nanga huko kama ikiwezekana.
Manggarelo ma, atahori ofaꞌ ra rita madꞌa ata. Te ara nda ritaꞌ rae, naa, pulu bee saꞌ boe. Ara rita retaan esa, de ramahena rae, mete ma bisa, rendi ofaꞌ tungga fatu mbiaꞌ ra sia tasiꞌ naa, fo risiꞌ retaan naa.
40 Hivyo walikata nanga na kuziacha baharini, na wakati huohuo wakazifungua kamba zilizokuwa zimeufunga usukani, kisha wakatweka tanga moja mbele kushika upepo, wakaelekea ufukoni.
De ara edi-etu tali naka ra sia tasi, ma raꞌondaꞌ uli a, fo neuli ofaꞌ a. Ara lea laa anaꞌ mana sia mataꞌ, fo anin nendi ofaꞌ a retaan neu.
41 Lakini walifika mahali ambapo mikondo miwili ya bahari hukutana, na meli ikakwama. Sehemu ya mbele ilikuwa imezama mchangani bila kutikisika. Sehemu ya nyuma ya meli ilianza kuvunjika vipandevipande kwa mapigo ya nguvu ya mawimbi.
Te ofaꞌ a sara dai mbuku saraꞌaeꞌ sia tasiꞌ a rala, de hara sia naa, nda naꞌaundaꞌ saa. Boe ma, ree monaeꞌ a popoꞌa nambalutu ofaꞌ a deaꞌ.
42 Askari walitaka kuwaua wafungwa wote kwa kuogopa kwamba wangeogelea hadi pwani na kutoroka.
Soldꞌadꞌu ra rita taꞌo naa ma, ara rae tao risa atahori bui ra. Ara ramatau, afiꞌ losa atahori bui ra, nane madꞌaꞌ ata reu, fo rela.
43 Lakini kwa vile yule ofisajeshi alitaka kumwokoa Paulo, aliwazuia wasifanye hivyo. Aliamuru wale waliojua kuogelea waruke kutoka melini na kuogelea hadi pwani,
Te malangga soldꞌadꞌu Yulius ai soldꞌadꞌu nara, huu ana nae fee Paulus nasodꞌa. De ana parenda, basa atahori mana nane rahineꞌ ra, nane madꞌaꞌ ata reu.
44 na wengine wafuate wakijishikilia kwenye mbao au kwenye vipande vya meli iliyovunjika. Ndivyo sisi sote tulivyofika salama pwani.
Ma ana denu atahori nda mana nane ralaꞌ ra sa, toꞌu papaꞌ do sudꞌi a saa, fo tungga ree ra madꞌaꞌ ata reu. No taꞌo naa, basa hai losa madꞌaꞌ ata no masodꞌaꞌ.
