Mithali 1
1 Mithali za Sulemani mwana wa Daudi, mfalme wa Israeli.
Ngeche mag Solomon wuod Daudi, ruodh Israel:
2 Mithali hizi zinafundisha hekima na maarifa, kufundisha maneno ya busara,
mamiyo iyudo rieko kod ritruok makare, kendo winjo tiend weche matut;
3 ili mpate maarifa kwa ajili ya kuishi kwa kutenda wema, haki na adili.
kendo miyo idak e ngima moritore kendo mobidhore kitimo gima adiera kendo gima kare kendo mowinjore,
4 Mithali hizi zinatoa hekima kwa wale ambao hawakufunzwa, na kuwapa vijana maarifa na hadhari.
gimiyo joma ngʼeyogi tin bedo mariek, kendo gimiyo jomatindo ngʼeyo tiend weche kendo pogo tiend wach.
5 Watu wenye busara wasikie na kuongeza elimu yao na watu wenye ufahamu wapate mwongozo,
Mad jomariek chik itgi mondo owinji kendo gimedgi e puonjruokgi, to jogo mongʼeyo pogo tiend wach mad oyud gino ma chikogi,
6 kwa kuelewa mithali, misemo, vitendawili na maneno ya wenye busara.
mondo gingʼe ngeche, sigendini, kod weche ma tiendgi tek mag jorieko.
7 Hofu ya Yehova ni chanzo cha maarifa- wapumbavu hudharau hekima na nidhamu.
Luoro Jehova Nyasaye e chakruok mar ngʼeyo to joma ofuwo chayo rieko gi ritruok makare.
8 Mwanangu, sikia fundisho la baba yako na wala usiziache kanuni za mama yako;
Wuoda, chik iti ni puonj wuonu, kendo kik ijwangʼ puonj mar minu.
9 zitakuwa kilemba cha neema katika kichwa chako na jebu zinazoning'inia kwenye shingo yako.
Ginibedni kaka kondo michwowo e wiyi, kendo kaka thiwni miketo e ngʼuti mondo ineri maber.
10 Mwanangu wenye dhambi wakikushawishi katika dhambi zao, kataa kuwafuata.
Wuoda, ka joricho hoyoi mondo itim marach, kik iyienegi.
11 Kama watasema, “haya tufuatae, tuvizie ili kufanya mauaji, tujifiche ili tuwashambulie watu wasio na hatia, pasipo sababu.
Kagiwachoni niya, “Bi idhi kodwa; mondo wabuti ni ngʼato wanegi, kendo wamonj kayiem nono joma onge ketho;
12 Haya tuwameza wakiwa hai, kama kuzimu inavyowachukua wenye afya, na kuwa kama wale waangukao kwenye shimoni. (Sheol h7585)
mondo wamuonygi ngili ka bur liel mana ka joma omwony mangima gi bur; (Sheol h7585)
13 Tutapata vitu vyote vya thamani; tutazijaza nyumba zetu vile tunavyoiba kwa wengine.
wabiro yudo gik moko duto mabeyo ma nengogi tek, mi wapongʼ utewa gi gik moyaki.
14 Weka vitu vyako kwetu; tutakuwa na mfuko moja kwa pamoja.”
In bende riwri kodwa e wachni, kendo wanapog gigo duto mwayako.”
15 Mwanangu, usitembee katika njia moja pamoja nao; usiruhusu mguu wako kugusa katika mapito yao;
Wuoda, kik idhi kodgi ngangʼ kendo kik iwuoth e yoregigo,
16 miguu ya hukimbilia mabaya na huharakisha kumwaga damu.
nikech tiendgi reto piyo piyo mar timo richo kendo gimwomore mondo gichwer remo.
17 Kwa kuwa haina maana kumtegea ndege mtego wakati ndege anaona.
Mano kaka en gima nono chiko obadho ka winy duto neno.
18 Watu hawa huvizia kujiua wenyewe—wanatega mtego kwa ajili yao wenyewe.
Jogi ochiko obadho ne gin giwegi, kendo gin ema ginimokie!
19 Ndivyo zilivyo njia za kila ambaye hupata utajiri kwa udhalimu; mapato ya udhalimu huondoa uhai wa wenye utajiri.
Mano e giko jogo duto mohero yudo gimoro moyud e yo marach; gino kawo ngima jogo moyude.
20 Hekima inalia kwa sauti mtaani, inapaza sauti katika viwanja;
Rieko goyo koko matek e yore mag dala, ogoyo koko bende e kuonde chokruok;
21 katika mitaa inalia kwa sauti kuu, kwenye maingilio ya milango ya mji inasema “
oywak kogoyo koko e akerkeke mag yore motimo koko, owuoyo e dhorangeye mag mier madongo kopenjo niya,
22 Mpaka lini enyi wajinga mtapenda kuwa wajinga? Mpaka lini enyi wenye dhihaka mtapenda dhihaka, na hadi lini enyi wapumbavu, mtachukia maarifa?
“Nyaka karangʼo ma un joma ngʼeyogi tin nusik kuhero yoreu mag ngʼeyo matin?” Nyaka karangʼo ma jojaro pod nosik kamor, e jaro kendo joma ofuwo nosiki kochayo puonj?
23 Zingatia karipio langu; nitatoa mawazo yangu kwa ajili yenu; nitawafahamisha maneno yangu.
Ka dine uwinj siem mara, dine abedo kodu thuolo, kendo damiyo ungʼeyo pacha.
24 Nimeita, nanyi mkakataa kusikiliza; nimeunyosha mkono wangu, wala hakuna aliyezingatia.
To nikech ne udaga kane aluongo kendo onge ngʼama nodewa kane adwaro konyou,
25 Lakini mumedharau mafundisho yangu yote na wala hamkuzingatia maelekezo yangu.
nimar ne udagi puonj maga duto kendo ne ok uwinjo siem mara.
26 Nitacheka katika taabu yenu, nitawadhihaki wakati wa kupatwa taabu-
An to ananyieru bangʼe ka un e chandruok; Anajaru ajara ka masira oloyou,
27 hofu ya kutisha itawapata kama tufani na maafa yatawakumba kama upepo wa kisulisuli, taabu na uchungu vitawapata.
ka masira machalo yamb ahiti obiro kuomu, kendo ka chandruok oyweyou ka yamb kalausi. Ka lit kod thagruok ohingou.
28 Halafu wataniita, nami sitawajibu; wataniita katika hali ya kukata tamaa lakini hawataniona.
Giniluonga, to ok anadwokgi; ginimanya to ok giniyuda.
29 Kwa sababu wamechukia maarifa na hawakuchagua kuwa na hofu ya Yehova,
Kaka ne ok gidwar puonj kendo ok negiyiero luoro Jehova Nyasaye,
30 hawakufuata mafundisho yangu na wakayadharau masahihisho yangu yote.
Kaka ne ok giyie gi puonjna kendo gidagi siem mara,
31 Watakula matunda ya njia zao, na watashibishwa kwa matunda ya hila zao wenyewe.
kuom mano ginicham olemo mag yoregi kendo giniyiengʼ gi olemo mar riekogi maricho.
32 kwa maana wajinga hufa wanaporudi nyuma, na kutojali kwa wapumbavu kutawaangamiza.
Nikech yore mobam mag bayo mag jogo mangʼeyogi tin noneg-gi, kendo bedo ma ok odewo gimoro mar joma ofuwo notiekgi.
33 Bali kila anisikilizaye ataishi kwa usalama na atapumzika salama pasipo hofu ya maafa.
To ngʼato angʼata mawinjo wachna nodag gi kwe kendo mayom, maonge luoro mar hinyruok.
