Mithali 1
1 Mithali za Sulemani mwana wa Daudi, mfalme wa Israeli.
以色列王達味之子撒羅滿的箴言：
2 Mithali hizi zinafundisha hekima na maarifa, kufundisha maneno ya busara,
是為教人學習智慧和規律，叫人明瞭哲言，
3 ili mpate maarifa kwa ajili ya kuishi kwa kutenda wema, haki na adili.
接受明智的教訓－－仁義、公平和正直，
4 Mithali hizi zinatoa hekima kwa wale ambao hawakufunzwa, na kuwapa vijana maarifa na hadhari.
使無知者獲得聰明，使年少者獲得知識和慎重，
5 Watu wenye busara wasikie na kuongeza elimu yao na watu wenye ufahamu wapate mwongozo,
使智慧者聽了，增加學識；使明達人聽了，汲取智謀，
6 kwa kuelewa mithali, misemo, vitendawili na maneno ya wenye busara.
好能明瞭箴言和譬喻，明瞭智者的言論和他們的隱語。
7 Hofu ya Yehova ni chanzo cha maarifa- wapumbavu hudharau hekima na nidhamu.
敬畏上主是智慧的肇基；只有愚昧人蔑視智慧和規律。
8 Mwanangu, sikia fundisho la baba yako na wala usiziache kanuni za mama yako;
我兒，你應聽你父親的教訓，不要拒絕你母親的指教，
9 zitakuwa kilemba cha neema katika kichwa chako na jebu zinazoning'inia kwenye shingo yako.
因為這就是你頭上的冠冕，你頸上的珠鏈。
10 Mwanangu wenye dhambi wakikushawishi katika dhambi zao, kataa kuwafuata.
我兒，如果惡人勾引你，你不要聽從；
11 Kama watasema, “haya tufuatae, tuvizie ili kufanya mauaji, tujifiche ili tuwashambulie watu wasio na hatia, pasipo sababu.
如果他們說：「來跟我們去暗算某人，無故地陷害無辜。
12 Haya tuwameza wakiwa hai, kama kuzimu inavyowachukua wenye afya, na kuwa kama wale waangukao kwenye shimoni. (Sheol h7585)
我們要像陰府一樣活活地吞下他們，把他們整個吞下去，有如墮入深坑裏的人； (Sheol h7585)
13 Tutapata vitu vyote vya thamani; tutazijaza nyumba zetu vile tunavyoiba kwa wengine.
這樣，我們必獲得各種珍寶，以贓物充滿我們的房屋。
14 Weka vitu vyako kwetu; tutakuwa na mfuko moja kwa pamoja.”
你將與我們平分秋色，我們將共有同一錢囊。」
15 Mwanangu, usitembee katika njia moja pamoja nao; usiruhusu mguu wako kugusa katika mapito yao;
我兒，你不要與他們同流合污，該使你的腳遠離他們的道路，
16 miguu ya hukimbilia mabaya na huharakisha kumwaga damu.
因為他們雙腳趨向兇惡，急於傾流人血。
17 Kwa kuwa haina maana kumtegea ndege mtego wakati ndege anaona.
在一切飛鳥眼前，張設羅網，盡屬徒然。
18 Watu hawa huvizia kujiua wenyewe—wanatega mtego kwa ajili yao wenyewe.
其實，他們不外是自流己血，自害己命。
19 Ndivyo zilivyo njia za kila ambaye hupata utajiri kwa udhalimu; mapato ya udhalimu huondoa uhai wa wenye utajiri.
這就是謀財害命者的末路：他必要送掉自己的性命。
20 Hekima inalia kwa sauti mtaani, inapaza sauti katika viwanja;
智慧在街上吶喊，在通衢發出呼聲；
21 katika mitaa inalia kwa sauti kuu, kwenye maingilio ya milango ya mji inasema “
在熱鬧的街頭呼喚，在城門和市區發表言論：「
22 Mpaka lini enyi wajinga mtapenda kuwa wajinga? Mpaka lini enyi wenye dhihaka mtapenda dhihaka, na hadi lini enyi wapumbavu, mtachukia maarifa?
無知的人，你們喜愛無知；輕狂的人，你們樂意輕狂；愚昧的人，你們憎恨知識，要到何時呢﹖
23 Zingatia karipio langu; nitatoa mawazo yangu kwa ajili yenu; nitawafahamisha maneno yangu.
你們應回心聽我的勸告。看，我要向你們傾吐我的心意，使你們瞭解我的言詞。
24 Nimeita, nanyi mkakataa kusikiliza; nimeunyosha mkono wangu, wala hakuna aliyezingatia.
但是，我呼喚了，你們竟予以拒絕；我伸出了手，誰也沒有理會。
25 Lakini mumedharau mafundisho yangu yote na wala hamkuzingatia maelekezo yangu.
你們既蔑視了我的勸告，沒有接受我的忠言；
26 Nitacheka katika taabu yenu, nitawadhihaki wakati wa kupatwa taabu-
因此，你們遭遇不幸時，我也付之一笑；災難臨到你們身上時，我也一笑置之。
27 hofu ya kutisha itawapata kama tufani na maafa yatawakumba kama upepo wa kisulisuli, taabu na uchungu vitawapata.
當災難如暴風似的襲擊你們，禍害如旋風似的捲去你們，困苦憂患來侵襲你們時，我也置之不顧。
28 Halafu wataniita, nami sitawajibu; wataniita katika hali ya kukata tamaa lakini hawataniona.
那時，他們呼求我，我必不答應：他們尋找我，必尋不著我；
29 Kwa sababu wamechukia maarifa na hawakuchagua kuwa na hofu ya Yehova,
因為他們憎恨知識，沒有揀選敬畏上主，
30 hawakufuata mafundisho yangu na wakayadharau masahihisho yangu yote.
沒有接受我的勸告，且輕視了我的一切規諫。
31 Watakula matunda ya njia zao, na watashibishwa kwa matunda ya hila zao wenyewe.
所以他們必要自食其果，飽嘗獨斷獨行的滋味。
32 kwa maana wajinga hufa wanaporudi nyuma, na kutojali kwa wapumbavu kutawaangamiza.
的確，無知者的執迷不悟殺害了自己；愚昧人的漠不關心斷送了自己。
33 Bali kila anisikilizaye ataishi kwa usalama na atapumzika salama pasipo hofu ya maafa.
但是，那聽從我的，必得安居，不怕災禍，安享太平。
