Mithali 24
1 Usiwe na husuda kwa wenye ubaya, wala usitamani kuambatana nao,
Ne aemuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
2 kwa sababu mioyo yao inapanga njama za vurugu na midomo ya huongea juu ya madhara.
quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
3 Kwa hekima nyumba hujengwa na kwa ufahamu huimarishwa.
Sapientia aedificabitur domus, et prudentia roborabitur.
4 Kwa maarifa vyumba hujazwa vitu vyote vya thamani na utajiri wa kupendeza.
In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
5 Shujaa wa hekima ni imara, na mtu wa maarifa huongeza nguvu zake;
Vir sapiens, fortis est: et vir doctus, robustus et validus.
6 maana kwa uongozi wa busara unaweza kufanya vita na kwa washauri wengi kuna ushindi.
Quia cum dispositione initur bellum: et erit salus ubi multa consilia sunt.
7 Hekima ipo juu sana kwa mpumbavu; hafumbui kinywa chake kwenye mlango.
Excelsa stulto sapientia, in porta non aperiet os suum.
8 Kuna yule mwenye kupanga kufanya mabaya- watu wanamwita bwana wa njama.
Qui cogitat mala facere, stultus vocabitur.
9 Mipango ya mpumbavu ni dhambi na watu humchukia mwenye dhihaka.
Cogitatio stulti peccatum est: et abominatio hominum detractor.
10 Kama utakuwa dhaifu na mwenye kuogopa siku ya taabu, basi nguvu zako ni haba.
Si desperaveris lapsus in die angustiae: imminuetur fortitudo tua.
11 Waokoe wanaochukuliwa kwenda kwenye mauti na uwashikilie wale wanaopepesuka kwenda kwa mchinjaji.
Erue eos, qui ducuntur ad mortem: et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.
12 Kama utasema, “Tazama, hatujui chochote juu ya hili,” je yule anayepima mioyo hajui unachosema? Na yule anayelinda maisha yako, je hajui? Je Mungu hatampa kila mmoja kile anachostahili?
Si dixeris: Vires non suppetunt: qui inspector est cordis, ipse intelligit, et servatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini iuxta opera sua.
13 Mwanangu, kula asali kwa kuwa ni nzuri, kwa sababu matone ya sega la asali ni matamu unapoonja.
Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo:
14 Hekima ndiyo ilivyo katika nafsi yako - kama utaitafuta, tumaini lako halitabatilika na kutakuwa na tumaini.
Sic et doctrina sapientiae animae tuae: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
15 Usisubiri kwa kuvizia kama waovu ambao hushambulia nyumba ya mwenye haki. Usiiharibu nyumba yake!
Ne insidieris, et quaeras impietatem in domo iusti, neque vastes requiem eius.
16 Maana mwenye haki huanguka mara saba na kuinuka tena, lakini waovu huangushwa kwa maafa.
Septies enim in die cadit iustus, et resurgit: impii autem corruent in malum.
17 Usisherekee wakati adui yako anapoanguka na wala moyo wako usifurahi anapojikwaa,
Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas, et in ruina eius ne exultet cor tuum:
18 au Yehova ataona na kutoridhika na kuondoa ghadhabu juu yake.
ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
19 Usifadhaike kwa sababu ya watenda mabaya, na wala usiwahusudu watu waovu,
Ne contendas cum pessimis, nec aemuleris impios:
20 maana mtu mbaya hana matumaini na taa ya watu waovu itazimika.
quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
21 Mwanangu; mche Yehova, na umwogope mfalme, usishirikiane na watu wenye kuasi dhidi yao,
Time Dominum, fili mi, et regem: et cum detractoribus non commiscearis:
22 maana kwa ghafula msiba wao utakuja na ni nani ajuaye ukubwa wa uharibifu utakao kuja kutoka kwa hao wote?
quoniam repente consurget perditio eorum: et ruinam utriusque quis novit?
23 Haya ni maneno ya wenye busara pia. Upendeleo katika kuhukumu kesi kwa sheria si vizuri.
Haec quoque sapientibus dico: Cognoscere personam in iudicio non est bonum.
24 Anayemwambia mwenye hatia, “Wewe upo sawa,” atalaaniwa na watu na mataifa yatamchukia.
Qui dicunt impio: Iustus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
25 Bali wenye kuwakemea waovu watakuwa na furaha na zawadi za wema zitakuja kwao.
Qui arguunt eum, laudabuntur: et super ipsos veniet benedictio.
26 Anayetoa jibu la kweli hutoa busu kwenye midomo.
Labia deosculabitur, qui recta verba respondet.
27 Andaa kazi yako ya nje, na tayarisha kila kitu kwa ajili yako mwenyewe shambani; baada ya hapo, jenga nyumba yako.
Praepara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum: et postea aedifices domum tuam.
28 Usitoe ushahidi dhidi ya jirani yako bila sababu na usidanganye kwa midomo yako.
Ne sis testis frustra contra proximum tuum: nec lactes quemquam labiis tuis.
29 Usiseme, “Mimi nitamtendea kile alichonitendea; nitalipiza kwa kile alichofanya.”
Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei: reddam unicuique secundum opus suum.
30 Nilikwenda jirani na shamba la mtu mvivu, nikapita kwenye shamba la mzabibu la mtu asiye na akili.
Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
31 Miiba imeota kila sehemu, ardhi ilikuwa imefunikwa kwa upupu, na ukuta wake wa mawe ulikuwa umebomoka.
et ecce totum repleverant urticae, et operuerant superficiem eius spinae, et maceria lapidum destructa erat.
32 Kisha nikaliona na kufikiria juu yake; nikatazama na kupokea mafundisho.
Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
33 Kulala kidogo, kusinzia kidogo, kupumzika kwa kukunja mikono kidogo-
Usquequo piger dormies? usquequo de somno consurgens? Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis, pauxillum manus conseres, ut quiescas:
34 na umasikini huja kwa kutembea juu yako, na mahitaji yako kama askari mwenye silaha.
et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
