Mithali 23
1 Unapoketi kula pamoja na mtawala, angalia kwa uangalifu kilichopo mbele yako,
No makisangoka a mangan iti maysa a turay, paliiwem a nasayaat ti adda iti sangoanam,
2 na kama ni mtu unayependa kula chakula sana weka kisu kooni.
ket mangikabilka iti kampit iti karabukobmo no sika tay tao a pagaayatna ti mangan iti adu a taraon.
3 Usitamani vinono vyake maana ni chakula cha uongo.
Saanmo a tarigagayan dagiti naimas a taraon, ta taraon daytoy ti kinaulbod.
4 Usifanye kazi sana ili kupata mali; uwe na busara ya kutosha ili ujue wakati wa kuacha.
Saanka nga agtrabaho iti kasta unay tapno bumaknangka; ammom koma no kaanoka nga aginana.
5 Je utaruhusu macho yako yaangaze juu yake? Itaondoka, maana itawaa mabawa kama tai na kuruka angani.
No dagita matam ket masisirap iti kuarta, agpukaw daytoy, ket kasla giddato nga iyunnatna dagiti payakna sa tumayab iti tangatang a kasla agila.
6 Usile chakula cha yule mwenye jicho baya- na usiwe na shauku ya vinono vyake,
Saanmo a kankanen ti taraon ti dakes a tao- isu ti tao a nabayagen a kumitkita iti taraonmo- ken saanmo a tarigagayan dagiti naimas a taraonna,
7 maana ni mtu mwenye kuhesabu gharama ya chakula. “Kula na kunywa!” anakuambia, lakini moyo wake haupo pamoja nawe.
ta isuna tay kita iti tao a mangbilbilang ti gatad ti taraon. Kunana kenka, “Manganka ken uminomka!” ngem saan a dayta ti adda iti pusona.
8 Utatapika kiasi kidogo ulichokula na utakuwa umepoteza sifa zako njema.
Kayatmo pay ketdin nga isarua ti sangabassit a nakanmo, ket sayang laeng ti panagyamanmo kenkuana.
9 Usiongee katika usikivu wa mpumbavu, maana atadharau hekima ya maneno yako.
Saanmo a kasarsarita ti maag, ta umsiennanto dagiti nasirib a sasaom.
10 Usihamishe jiwe la mpaka wa kale au kunyang'anya mashamba ya yatima,
Saanmo nga iyakar ti nagkakauna a mohon wenno agumen dagiti talon dagiti ulila,
11 maana Mkombozi wao ni imara na atatetea kesi yao dhidi yako.
ta napigsa ti Mannubbotda, ket isunanto ti mangirupir iti kalinteganda a maibusor kenka.
12 Elekeza moyo wako katika mafundisho na masikio yako kwenye maneno ya maarifa.
Ipapusom dagiti sursuro, ken denggem dagiti sasao iti kinasirib.
13 Usizuie kuadilisha mtoto, maana ukimchapa kwa fimbo, hatakufa.
Saanka a bumdeng a mangisuro iti ubing, ta no bautem isuna, saan isuna a matay.
No bautem isuna, maisalakanmo ti kararuana manipud iti sheol. (Sheol h7585)
15 Mwanangu, kama moyo wako una busara, basi moyo wangu utafurahi pia;
Anakko, no nasirib ta pusom, naragsak met ngarud toy pusok;
16 sehemu zangu ndani kabisa zitafurahi sana midomo yako inaponena haki.
agrag-o toy kaunggak no agisawsawang dagita bibigmo iti nasayaat.
17 Usiruhusu moyo wako kuwahusudu wenye dhambi, lakini endelea kumcha Yehova siku zote.
Saanmo nga ipalubos nga apalan ta pusom dagiti managbasol, ngem itultuloymo ketdi ti agbuteng kenni Yahweh iti inaldaw.
18 Hakika tumaini lako halitaondolewa na siku zako za hapo baadaye.
Awan duadua nga adda masakbayan ket saanto a mapukaw ti namnamam.
19 Sikia- wewe! - mwanangu, na uwe mwenye busara na uelekeze moyo wako katika njia.
Dumngegka, anakko, ket agbalinka a masirib ken agbiagka iti umno a wagas.
20 Usishirikiane pamoja na walevi, au pamoja na walaji wa nyama walafi,
Saanka a makikadua kadagiti mammartek, wenno kadagiti narawet a mangan iti karne,
21 maana mlevi na mlafi wanakuwa masikini na usingizi utawavika kwa matambara.
ta pumanglawto dagiti mammartek ken narawet, ket agkawesdanto iti rutay rutay.
22 Msikilize baba yako ambaye alikuzaa na usimdharau mama yako wakati akiwa mzee.
Dengggem ti amam a nangiputot kenka ken saanmo a laisen ti inam inton bumaket isuna.
23 Inunue kweli, lakini usiiuze; nunua hekima, nidhamu, na ufahamu.
Arigna a gatangem ti kinapudno, ngem saanmo nga ilaklako; arigna a gatangem ti kinasirib, panangisuro ken pannakaawat.
24 Baba yake mwenye haki atafurahia sana, na yule amzaaye mtoto mwenye busara atamfurahia.
Agrag-o iti kasta unay ti ama ti tao nga agar-aramid iti nalinteg, ken agragsak met ti makin-anak iti maysa a masirib nga anak.
25 Mfurahishe baba yako na mama yako na yule aliyekuzaa afurahie.
Maragsakan koma da amam ken inam ken agrag-o koma ti nangisikog kenka.
26 Mwanangu, nipe moyo wako na macho yako yachunguze njia zangu.
Anakko, itedmo kaniak ta pusom, ket paliiwen koma dagita matam dagiti wagasko.
27 Maana malaya ni shimo refu, na mke wa mume mwingine ni kisima chembamba.
Ta ti maysa a balangkantis ket maiyarig iti nauneg nga abut, ken maiyarig met iti akikid nga abut ti asawa ti sabali pay a lalaki.
28 Anavizia kama mnyang'anyi na huongeza idadi ya wadanganyifu miongoni mwa wanadamu.
Aglemlemmeng isuna nga agur-uray a kas iti agtatakaw, ken papaaddoenna ti bilang dagiti nagulib iti sangkataoan.
29 Nani mwenye taabu? Nani mwenye huzuni? Nani mwenye mapigano? Nani mwenye malalamiko? Nani mwenye majeraha bila sababu? Nani mwenye macho mekundu?
Siasino aya ti kakaasi? Siasino aya ti agladladingit? Siasino aya ti makirangranget? Siasino aya ti agrekreklamo? Siasino aya ti nasugatan nga awan gapgapuna? Siasino aya ti limmablabbaga ti matana?
30 Ni wale ambao huzengea kwenye mvinyo, wale wanaojaribu kuchanganya mvinyo.
Dagidiay naigamer iti arak, dagidiay agin-inom iti naglalaok nga arak.
31 Usiutazame mvinyo ukiwa mwekundu, wakati unametameta kwenye kikombe na kutelemka kwa uraini.
Saanmo a kitkitaen ti arak no nalabaga daytoy, no rumimat-rimat ti uneg ti kopa ken mayat ti panagaruyotna.
32 Mwisho wake unauma kama nyoka na sumu yake kama kifutu.
Iti udina, kumagat a kasla karasaen ken kumagat a kasla nagita nga uleg.
33 Macho yako yataona vitu vigeni na moyo wako utatamka vitu vya ukaidi.
Makakitanto dagiti matam kadagiti karkarna a banbanag, ket agisawangto ta pusom kadagiti saan nga um-umno a banbanag.
34 Utakuwa kama anayelala kwenye bahari au anayelala juu ya mlingoti. “
Agbalinkanto a maysa kadagiti matmaturog kadagiti nangangato a taaw wenno agid-idda kadagiti tali ken kawar ti barko.
35 Wamenipiga,” utasema, “lakini sikuumia. Wamenichapa, lakini sikuwa na hisia. Nitaamka lini? Nitatafuta kinywaji kingine.”
“Kinabildak!” kunamto, “ngem saanak a nasaktan. Pinang-ordak, ngem diak narikna. Kaanoakto a makariing? Mangbirukak pay iti sabali a mainum.”
