Mithali 24

1 Usiwaonee wivu watu waovu, usitamani ushirika nao;

به اشخاص شریر حسادت نورز و آرزو نکن که با آنها دوست شوی،

2 kwa maana mioyo yao hupanga mambo ya jeuri, nayo midomo yao husema juu ya kuleta madhara.

زیرا تمام فکر و ذکر آنها این است که به مردم ظلم کنند.

3 Kwa hekima nyumba hujengwa, nayo kwa njia ya ufahamu huimarishwa

خانه با حکمت بنا می‌شود و با فهم استوار می‌گردد،

4 kwa njia ya maarifa vyumba vyake hujazwa vitu vya thamani na vya kupendeza.

اتاقهایش با دانایی از اسباب نفیس و گرانبها پر می‌شود.

5 Mtu mwenye hekima ana uwezo mkubwa, naye mtu mwenye maarifa huongeza nguvu,

آدم دانا و فهمیده از قدرت زیاد برخوردار است و دائم به قدرت خویش می‌افزاید.

6 kwa kufanya vita unahitaji uongozi na kwa ushindi washauri wengi.

پیروزی در جنگ بستگی به تدابیر خوب و مشورت زیاد دارد.

7 Hekima i juu mno kwa mpumbavu, katika kusanyiko langoni hana lolote la kusema.

نادان نمی‌تواند به حکمت دست یابد؛ وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

8 Yeye apangaye mabaya atajulikana kama mtu wa hila.

کسی که دائم نقشه‌های پلید در سر بپروراند، عاقبت رسوا خواهد شد.

9 Mipango ya upumbavu ni dhambi, watu huchukizwa na mwenye dhihaka.

نقشه‌های آدم جاهل گناه‌آلود است و کسی که دیگران را مسخره می‌کند مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

10 Ukikata tamaa wakati wa taabu, jinsi gani nguvu zako ni kidogo!

اگر نتوانی سختیهای زندگی را تحمل کنی، آدم ضعیفی هستی.

11 Okoa wale wanaoongozwa kwenye kifo; wazuie wote wanaojikokota kuelekea machinjoni.

از نجات دادن کسی که به ناحق به مرگ محکوم شده است کوتاهی نکن.

12 Kama mkisema, “Lakini hatukujua lolote kuhusu hili,” je, yule apimaye mioyo halitambui hili? Je, yule awalindaye maisha yenu halijui hili? Je, hatamlipa kila mtu kulingana na aliyotenda?

نگو که از جریان بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو در دست اوست و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه چیز باخبر بوده‌ای. او هر کسی را مطابق اعمالش جزا خواهد داد.

13 Ule asali mwanangu, kwa kuwa ni nzuri; asali kutoka kwenye sega ni tamu kwa kuonja.

پسرم، همان‌طور که خوردن عسل کام تو را شیرین می‌کند، همچنان کسب حکمت برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی که حکمت بیاموزد آیندهٔ خوبی در انتظارش خواهد بود و امیدهایش بر باد نخواهد رفت.

14 Ujue pia kwamba hekima ni tamu kwa nafsi yako, kama ukiipata, kuna matumaini kwako ya siku zijazo, nalo tumaini lako halitakatiliwa mbali.

15 Usivizie kama haramia afanyavyo ili kuyashambulia makao ya mwenye haki, wala usiyavamie makazi yake,

ای شریر، در کمین خانۀ شخص عادل نباش و منزلی را که او در آن زندگی می‌کند، تاراج نکن،

16 Kwa maana ingawa mtu mwenye haki huanguka mara saba, huinuka tena, lakini waovu huangushwa chini na maafa.

زیرا عادل حتی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برخواهد خاست، اما شریران گرفتار بلا شده، سرنگون خواهند شد.

17 Usitazame kwa kufurahia adui yako aangukapo; wakati ajikwaapo, usiruhusu moyo wako ushangilie.

وقتی دشمنت دچار مصیبتی می‌شود شادی نکن و هنگامی که می‌افتد دلشاد نشو،

18 Bwana asije akaona na kuchukia akaiondoa ghadhabu yake mbali naye.

زیرا ممکن است خداوند این کار تو را نپسندد و از مجازات او دست بردارد!

19 Usikasirike kwa sababu ya watu wabaya wala usiwaonee wivu waovu,

به سبب بدکاران خودت را ناراحت نکن و به آنها حسادت نورز،

20 kwa maana mtu mbaya hana tumaini la siku zijazo, nayo taa ya waovu itazimwa.

زیرا شخص بدکار آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش خواهد شد.

21 Mwanangu, mche Bwana na mfalme, wala usijiunge na waasi,

پسرم، از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی که بر ضد ایشان شورش می‌کنند همدست نشو،

22 kwa maana hao wawili watatuma maangamizi ya ghafula juu yao, naye ni nani ajuaye maafa wawezayo kuleta?

کیست که بداند خداوند یا پادشاه چه بلایی بر سر چنین کسان خواهد آورد؟

23 Hii pia ni misemo ya wenye hekima: Kuonyesha upendeleo katika hukumu si vyema:

قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

24 Yeyote amwambiaye mwenye hatia, “Wewe huna hatia,” Kabila zitamlaani na mataifa yatamkana.

هر که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناهی»، مورد لعنت و نفرت همهٔ مردم واقع خواهد شد،

25 Bali itakuwa vyema kwa wale watakaowatia hatiani wenye hatia, nazo baraka tele zitawajilia juu yao.

ولی آنکه گناهکار را محکوم کند سعادت و برکت نصیبش خواهد گردید.

26 Jawabu la uaminifu ni kama busu la midomoni.

جواب صادقانه مانند بوسهٔ دوست دلچسب است.

27 Maliza kazi zako za nje, nawe uweke mashamba yako tayari, baada ya hayo, jenga nyumba yako.

اول کسب و کاری داشته باش بعد خانه و خانواده تشکیل بده.

28 Usishuhudie dhidi ya jirani yako bila sababu, au kutumia midomo yako kudanganya.

علیه همسایهٔ خود شهادت دروغ نده و سخنان نادرست درباره‌اش بر زبان نیاور.

29 Usiseme, “Nitamtenda kama alivyonitenda mimi; nitamlipiza mtu yule kwa kile alichonitendea.”

نگو: «هر چه بر سرم آورده تلافی خواهم کرد.»

30 Nilipita karibu na shamba la mvivu, karibu na shamba la mizabibu la mtu asiye na akili,

از کنار مزرعهٔ شخص تنبل و کم‌عقل گذشتم؛

31 miiba ilikuwa imeota kila mahali, ardhi ilikuwa imefunikwa na magugu, na ukuta wa mawe ulikuwa umebomoka.

همه جا خار روییده بود، علفهای هرز زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فرو ریخته بود.

32 Nikatafakari moyoni mwangu lile nililoliona, nami nikajifunza somo kutokana na niliyoyaona:

با دیدن این منظره به فکر فرو رفتم و این درس را آموختم:

33 Bado kulala kidogo, kusinzia kidogo, bado kukunja mikono kidogo upate kupumzika:

کمی خواب بیشتر، کمی چُرت بیشتر، کمی دست رو دست گذاشتن و استراحت بیشتر،

34 hivyo umaskini utakuja juu yako kama mnyangʼanyi, na kupungukiwa kutakujia kama mtu mwenye silaha.

و فقر و تنگدستی همچون راهزنی مسلح به سراغ تو خواهد آمد.