Mithali 24
1 Usiwaonee wivu watu waovu, usitamani ushirika nao;
Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis:
2 kwa maana mioyo yao hupanga mambo ya jeuri, nayo midomo yao husema juu ya kuleta madhara.
quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.
3 Kwa hekima nyumba hujengwa, nayo kwa njia ya ufahamu huimarishwa
Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.
4 kwa njia ya maarifa vyumba vyake hujazwa vitu vya thamani na vya kupendeza.
In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.
5 Mtu mwenye hekima ana uwezo mkubwa, naye mtu mwenye maarifa huongeza nguvu,
Vir sapiens fortis est, et vir doctus robustus et validus:
6 kwa kufanya vita unahitaji uongozi na kwa ushindi washauri wengi.
quia cum dispositione initur bellum, et erit salus ubi multa consilia sunt.
7 Hekima i juu mno kwa mpumbavu, katika kusanyiko langoni hana lolote la kusema.
Excelsa stulto sapientia; in porta non aperiet os suum.
8 Yeye apangaye mabaya atajulikana kama mtu wa hila.
Qui cogitat mala facere stultus vocabitur:
9 Mipango ya upumbavu ni dhambi, watu huchukizwa na mwenye dhihaka.
cogitatio stulti peccatum est, et abominatio hominum detractor.
10 Ukikata tamaa wakati wa taabu, jinsi gani nguvu zako ni kidogo!
Si desperaveris lassus in die angustiæ, imminuetur fortitudo tua.
11 Okoa wale wanaoongozwa kwenye kifo; wazuie wote wanaojikokota kuelekea machinjoni.
Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum, liberare ne cesses.
12 Kama mkisema, “Lakini hatukujua lolote kuhusu hili,” je, yule apimaye mioyo halitambui hili? Je, yule awalindaye maisha yenu halijui hili? Je, hatamlipa kila mtu kulingana na aliyotenda?
Si dixeris: Vires non suppetunt; qui inspector est cordis ipse intelligit: et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini juxta opera sua.
13 Ule asali mwanangu, kwa kuwa ni nzuri; asali kutoka kwenye sega ni tamu kwa kuonja.
Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo.
14 Ujue pia kwamba hekima ni tamu kwa nafsi yako, kama ukiipata, kuna matumaini kwako ya siku zijazo, nalo tumaini lako halitakatiliwa mbali.
Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ: quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.
15 Usivizie kama haramia afanyavyo ili kuyashambulia makao ya mwenye haki, wala usiyavamie makazi yake,
Ne insidieris, et quæras impietatem in domo justi, neque vastes requiem ejus.
16 Kwa maana ingawa mtu mwenye haki huanguka mara saba, huinuka tena, lakini waovu huangushwa chini na maafa.
Septies enim cadet justus, et resurget: impii autem corruent in malum.
17 Usitazame kwa kufurahia adui yako aangukapo; wakati ajikwaapo, usiruhusu moyo wako ushangilie.
Cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas, et in ruina ejus ne exsultet cor tuum:
18 Bwana asije akaona na kuchukia akaiondoa ghadhabu yake mbali naye.
ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.
19 Usikasirike kwa sababu ya watu wabaya wala usiwaonee wivu waovu,
Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios:
20 kwa maana mtu mbaya hana tumaini la siku zijazo, nayo taa ya waovu itazimwa.
quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.
21 Mwanangu, mche Bwana na mfalme, wala usijiunge na waasi,
Time Dominum, fili mi, et regem, et cum detractoribus non commiscearis:
22 kwa maana hao wawili watatuma maangamizi ya ghafula juu yao, naye ni nani ajuaye maafa wawezayo kuleta?
quoniam repente consurget perditio eorum, et ruinam utriusque quis novit?
23 Hii pia ni misemo ya wenye hekima: Kuonyesha upendeleo katika hukumu si vyema:
Hæc quoque sapientibus. Cognoscere personam in judicio non est bonum.
24 Yeyote amwambiaye mwenye hatia, “Wewe huna hatia,” Kabila zitamlaani na mataifa yatamkana.
Qui dicunt impio: Justus es: maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.
25 Bali itakuwa vyema kwa wale watakaowatia hatiani wenye hatia, nazo baraka tele zitawajilia juu yao.
Qui arguunt eum laudabuntur, et super ipsos veniet benedictio.
26 Jawabu la uaminifu ni kama busu la midomoni.
Labia deosculabitur qui recta verba respondet.
27 Maliza kazi zako za nje, nawe uweke mashamba yako tayari, baada ya hayo, jenga nyumba yako.
Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum, ut postea ædifices domum tuam.
28 Usishuhudie dhidi ya jirani yako bila sababu, au kutumia midomo yako kudanganya.
Ne sis testis frustra contra proximum tuum, nec lactes quemquam labiis tuis.
29 Usiseme, “Nitamtenda kama alivyonitenda mimi; nitamlipiza mtu yule kwa kile alichonitendea.”
Ne dicas: Quomodo fecit mihi, sic faciam ei; reddam unicuique secundum opus suum.
30 Nilipita karibu na shamba la mvivu, karibu na shamba la mizabibu la mtu asiye na akili,
Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti:
31 miiba ilikuwa imeota kila mahali, ardhi ilikuwa imefunikwa na magugu, na ukuta wa mawe ulikuwa umebomoka.
et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem ejus spinæ, et maceria lapidum destructa erat.
32 Nikatafakari moyoni mwangu lile nililoliona, nami nikajifunza somo kutokana na niliyoyaona:
Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.
33 Bado kulala kidogo, kusinzia kidogo, bado kukunja mikono kidogo upate kupumzika:
Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis; pauxillum manus conseres ut quiescas:
34 hivyo umaskini utakuja juu yako kama mnyangʼanyi, na kupungukiwa kutakujia kama mtu mwenye silaha.
et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.
