Mithali 23
1 Uketipo kula chakula na mtawala, angalia vyema kile kilicho mbele yako,
Ka ibedo mondo ichiem gi ruoth, non maber gima ni e nyimi,
2 na utie kisu kooni mwako kama ukiwa mlafi.
ka in jawuoro to dimbri nono to onyalo keto pala e dwondi.
3 Usitamani vyakula vyake vitamu kwa kuwa chakula hicho ni cha hila.
Kik igomb chiembe mamit, nimar chiemono en mar wuondruok.
4 Usijitaabishe ili kuupata utajiri, uwe na hekima kuonyesha kujizuia.
Kik iwe tich bari ndasi ni mondo ibed ja-mwandu, bed gi rieko mondo iritri.
5 Kufumba na kufumbua utajiri hutoweka, huwa kama umepata mabawa ghafula, ukaruka na kutoweka angani kama tai.
Ngʼi mwandu mana matin nono, to bangʼe gidhi, nimar adiera gibiro bedo gi bwombe, kendo gifu gidhi e kor polo ka ongo.
6 Usile chakula cha mtu mchoyo, usitamani vyakula vyake vitamu,
Kik icham chiemb jagwondo, kik igomb chiembe mamit,
7 kwa maana yeye ni aina ya mtu ambaye kila mara anafikiri juu ya gharama. Anakuambia, “Kula na kunywa,” lakini moyo wake hauko pamoja nawe.
nimar en ngʼat mosiko paro nengo mochul. Owachoni niya, “Chiem kendo methi,” to chunye ok ni kodi.
8 Utatapika kile kidogo ulichokula, nawe utakuwa umepoteza bure maneno yako ya kumsifu.
Ibiro ngʼogo mano matin mane ichamo kendo ibiro bedo ni iketho kindeni kuom pwoch mipuoyego.
9 Usizungumze na mpumbavu, kwa maana atadhihaki hekima ya maneno yako.
Kik iwuo ne ngʼat mofuwo, nikech obiro chayo rieko mag wechegi.
10 Usisogeze jiwe la mpaka wa zamani wala kunyemelea kwenye mashamba ya yatima,
Kik igol kidi mar kiewo machon, kata ima nyithindo maonge wuone puothegi;
11 kwa kuwa Mtetezi wao ni mwenye nguvu, atalichukua shauri lao dhidi yako.
nimar Jal moritogi en ratego; obiro chwakogi e kindi kodgi.
12 Elekeza moyo wako kwenye mafundisho na masikio yako kwenye maneno ya maarifa.
Ket chunyi ne puonj to iti ne weche mag ngʼeyo.
13 Usimnyime mtoto adhabu, ukimwadhibu kwa fimbo, hatakufa.
Kik itamri kumo nyathi; nimar chwat ok nyal nege.
Kikumo nyathi kod kede to obiro reso chunye aa e tho. (Sheol h7585)
15 Mwanangu, kama moyo wako una hekima, basi moyo wangu utafurahi,
Wuoda, ka chunyi riek, eka chunya biro bedo mamor,
16 utu wangu wa ndani utafurahi, wakati midomo yako itakapozungumza lililo sawa.
chunya ma iye nobed mamor ka lewi wacho gima nikare.
17 Usiuruhusu moyo wako kuwaonea wivu wenye dhambi, bali kila mara uwe na bidii katika kumcha Bwana.
Kik ibed gi nyiego e chunyi nikech joricho; to kinde duto bedi gi dwaro mar luoro Jehova Nyasaye moloyo.
18 Hakika kuna tumaini la baadaye kwa ajili yako, nalo tarajio lako halitakatiliwa mbali.
Adier, ka itimo kamano to inibed gi geno e ndalo mabiro, kendo genoni ok nongʼad oko.
19 Sikiliza, mwanangu na uwe na hekima, weka moyo wako kwenye njia iliyo sawa.
Wuoda, winja, eka inibed mariek, kendo ket chunyi e yo moriere tir.
20 Usiwe miongoni mwa wanywao mvinyo, au wale walao nyama kwa pupa,
Kik iriwri gi jogo ma madho kongʼo mangʼeny kata jowuoro mohero ringʼo,
21 kwa maana walevi na walafi huwa maskini, nako kusinzia huwavika matambara.
nimar jomer kod jowuoro bedo jochan, kendo nongʼno rwakogi gi lewni moti.
22 Msikilize baba yako, aliyekuzaa, wala usimdharau mama yako atakapokuwa mzee.
Winj wuonu, nikech en ema nonywoli, kendo kik icha minu ka oti.
23 Nunua kweli wala usiiuze, pata hekima, adabu na ufahamu.
Adiera gi rieko gi puonjruok kod ngʼeyo tiend wach ema nyaka iyudi, kata dabed ni ingʼiewogi gi nengo matek.
24 Baba wa mwenye haki ana furaha kubwa, naye aliye na mwana mwenye hekima humfurahia.
Wuon ngʼat makare nigi mor maduongʼ; ngʼatno man-gi wuowi mariek obedo mamor kode.
25 Baba yako na mama yako na wafurahi, mama aliyekuzaa na ashangilie!
Mad wuonu gi minu bed mamor; mad minu mane onywoli bed gi ilo.
26 Mwanangu, nipe moyo wako, macho yako na yafuate njia zangu,
Wuoda, miya chunyi, kendo ket wengegi orit yorena,
27 kwa maana kahaba ni shimo refu na mwanamke mpotovu ni kisima chembamba.
nimar dhako ma jachode en bur matut, to dhako mabayo en soko madiny.
28 Kama mnyangʼanyi, hungojea akivizia, naye huzidisha wasio waaminifu miongoni mwa wanaume.
Ka jamecho obuto korito, to omedo keto ji ma ok jo-adiera mangʼeny e kind ji.
29 Ni nani mwenye ole? Ni nani mwenye huzuni? Ni nani mwenye ugomvi? Ni nani mwenye malalamiko? Ni nani aliye na majeraha yasiyo na sababu? Ni nani mwenye macho mekundu?
En ngʼa man-gi masira? En ngʼa man-gi lit? En ngʼa man-gi lweny? En ngʼa man-gi ngʼur? En ngʼa man-gi adhonde ma ok owinjore? En ngʼa man-gi wangʼ makwar motimo remo?
30 Ni hao wakaao sana kwenye mvinyo, hao waendao kuonja mabakuli ya mvinyo uliochanganywa.
Jogo madeko oko ka kongʼo, madhi mondo gibil kongʼo mokik mayoreyore.
31 Usiukodolee macho mvinyo wakati ukiwa mwekundu, wakati unapometameta kwenye bilauri, wakati ushukapo taratibu!
Kik ingʼi kongʼo kochiek mowalo, ka obabni e kikombe, ka omadhore mos kolor piny!
32 Mwishowe huuma kama nyoka na kutia sumu yake kama nyoka mwenye sumu.
Bangʼe to okecho ka thuol kendo oketo kwiri kaka fu.
33 Macho yako yataona mambo mageni na moyo wako kuwazia mambo yaliyopotoka.
Wengeni biro neno gik mayoreyore to pachi paro gik morundore.
34 Utakuwa kama alalaye katikati ya bahari, alalaye juu ya kamba ya merikebu.
Ibiro chalo ngʼat ma nindo e nam mar apaka matek, ka inindo ewi apaka.
35 Utasema, “Wamenipiga lakini sikuumia! Wamenichapa, lakini sisikii! Nitaamka lini ili nikanywe tena?”
Ibiro wacho niya, “Gigoya, to ok ahinyra! Gigoya, to ok awinji! Karangʼo ma abiro chiewoe mondo adog ameth kendo?”
