Mithali 17
1 Afadhali kula ukoko mkavu ukiwa na amani na utulivu kuliko kukaa kwenye nyumba ya karamu kukiwa na magomvi.
Melior est buccella sicca cum gaudio, quam domus plena victimis cum iurgio.
2 Mtumishi mwenye hekima atatawala juu ya mwana aaibishaye, naye atashirikiana katika urithi kama mmoja wa hao ndugu.
Servus sapiens dominabitur filiis stultis, et inter fratres hereditatem dividet.
3 Kalibu ni kwa ajili ya fedha na tanuru ni kwa ajili ya dhahabu, bali Bwana huujaribu moyo.
Sicut igne probatur argentum, et aurum camino: ita corda probat Dominus.
4 Mtu mwovu husikiliza midomo mibaya; mwongo husikiliza kwa makini ulimi wa madhara.
Malus obedit linguae iniquae: et fallax obtemperat labiis mendacibus.
5 Yeye anaye mdhihaki maskini huonyesha dharau kwa Muumba wake; yeyote afurahiaye maafa hataepuka kuadhibiwa.
Qui despicit pauperem, exprobrat factori eius: et qui ruina laetatur alterius, non erit impunitus.
6 Wana wa wana ni taji la wazee, nao wazazi ni fahari ya watoto wao.
Corona senum filii filiorum: et gloria filiorum patres eorum.
7 Midomo yenye uwezo wa ushawishi haimfai mpumbavu: je, ni mibaya kiasi gani zaidi midomo ya uongo kwa mtawala!
Non decent stultum verba composita: nec principem labium mentiens.
8 Kipawa ni kama kito cha thamani machoni pake yeye aliye nacho; kokote kigeukiapo, hufanikiwa.
Gemma gratissima, expectatio praestolantis: quocumque se vertit, prudenter intelligit.
9 Yeye anayesamehe kosa hudumisha upendo, bali yeyote arudiaye jambo hutenganisha marafiki wa karibu.
Qui celat delictum, quaerit amicitias: qui altero sermone repetit, separat foederatos.
10 Karipio humwingia sana mtu mwenye kutambua kuliko mapigo mia kwa mpumbavu.
Plus proficit correptio apud prudentem, quam centum plagae apud stultum.
11 Mtu mbaya hupenda kuasi tu; mjumbe asiye na huruma atatumwa dhidi yake.
Semper iurgia quaerit malus: angelus autem crudelis mittetur contra eum.
12 Ni afadhali ukutane na dubu aliyenyangʼanywa watoto wake, kuliko mpumbavu katika upumbavu wake.
Expedit magis ursae occurrere raptis foetibus, quam fatuo confidenti in stultitia sua.
13 Ikiwa mtu atalipa baya kwa jema, kamwe ubaya hautaondoka katika nyumba yake.
Qui reddit mala pro bonis, non recedet malum de domo eius.
14 Kuanzisha ugomvi ni kama kutoboa bwawa la maji; kwa hiyo acha jambo hilo kabla mabishano hayajaanza.
Qui dimittit aquam, caput est iurgiorum: et antequam patiatur contumeliam, iudicium deserit.
15 Yeye asemaye kuwa asiye na haki ana haki, naye asemaye kuwa mwenye haki hana haki: Bwana huwachukia sana wote wawili.
Qui iustificat impium, et qui condemnat iustum, abominabilis est uterque apud Deum.
16 Fedha ina faida gani mikononi mwa mpumbavu, wakati yeye hana haja ya kupata hekima?
Quid prodest stulto habere divitias, cum sapientiam emere non possit? Qui altum facit domum suam, quaerit ruinam: et qui evitat discere, incidet in mala.
17 Rafiki hupenda wakati wote naye ndugu amezaliwa kwa ajili ya wakati wa shida.
Omni tempore diligit qui amicus est: et frater in angustiis comprobatur.
18 Mtu mjinga hupana mkono ili kuweka rehani, naye huweka dhamana kwa jirani yake.
Stultus homo plaudet manibus cum spoponderit pro amico suo.
19 Yeye apendaye ugomvi apenda dhambi; naye ainuaye sana lango lake hutafuta uharibifu.
Qui meditatur discordias, diligit rixas: et qui exaltat os suum, quaerit ruinam.
20 Mtu mwenye moyo mpotovu hawezi kufanikiwa; naye ambaye ulimi wake ni mdanganyifu huanguka kwenye taabu.
Qui perversi cordis est, non inveniet bonum: et qui vertit linguam, incidet in malum.
21 Kuwa na mwana mpumbavu huleta huzuni; hakuna furaha kwa baba wa mpumbavu.
Natus est stultus in ignominiam suam: sed nec pater in fatuo laetabitur.
22 Moyo wenye furaha ni dawa nzuri, bali roho iliyopondeka hukausha mifupa.
Animus gaudens aetatem floridam facit: spiritus tristis exiccat ossa.
23 Mtu mwovu hukubali rushwa kwa siri ili kupotosha njia ya haki.
Munera de sinu impius accipit, ut pervertat semitas iudicii.
24 Mtu wa ufahamu huitazama hekima, lakini macho ya mpumbavu huhangaika hadi kwenye miisho ya dunia.
In facie prudentis lucet sapientia: oculi stultorum in finibus terrae.
25 Mwana mpumbavu huleta huzuni kwa baba yake na uchungu kwa yeye aliyemzaa.
Ira patris, filius stultus: et dolor matris quae genuit eum.
26 Si vizuri kumwadhibu mtu asiye na hatia, au kuwapiga sana maafisa kwa ajili ya uadilifu wao.
Non est bonum, damnum inferre iusto: nec percutere principem, qui recta iudicat.
27 Mtu mwenye maarifa hutumia maneno kwa kujizuia, naye mtu mwenye ufahamu ana moyo wa utulivu.
Qui moderatur sermones suos, doctus et prudens est: et pretiosi spiritus vir eruditus.
28 Hata mtu mpumbavu hudhaniwa kuwa na hekima kama akinyamaza, na mwenye ufahamu kama akiuzuia ulimi wake.
Stultus quoque si tacuerit, sapiens reputabitur: et si compresserit labia sua, intelligens.
