< Mithali 15 >
1 Jawabu la upole hugeuza ghadhabu, bali neno liumizalo huchochea hasira.
ʻOku tekeʻi atu ʻae houhau ʻe he tali fakavaivai: ka ʻoku fakatupu ʻae ʻita ʻi he lea fakamamahi.
2 Ulimi wa mwenye hekima husifu maarifa, bali kinywa cha mpumbavu hufoka upumbavu.
ʻOku ngāue totonu ʻaki ʻae ʻilo ʻe he ʻelelo ʻoe poto: ka ʻoku malingi ʻae vale mei he ngutu ʻoe vale.
3 Macho ya Bwana yako kila mahali, yakiwaangalia waovu na wema.
ʻOku ʻi he potu kotoa pē ʻae fofonga ʻo Sihova, ʻo ne ʻafioʻi ʻae kovi mo e lelei.
4 Ulimi uletao uponyaji ni mti wa uzima, bali ulimi udanganyao huponda roho.
Ko e ʻelelo fakamoʻui ko e ʻakau ia ʻoe moʻui: pea ka talangataʻa ia ko e maumau ia ʻoe laumālie.
5 Mpumbavu hubeza maonyo ya baba yake, bali yeyote akubaliye maonyo huonyesha busara.
ʻOku fehiʻa ʻae vale ki he akonaki ʻa ʻene tamai: ka ʻoku fakapotopoto ia ʻaia ʻoku tokanga ki he valoki.
6 Nyumba ya mwenye haki ina hazina kubwa, bali mapato ya waovu huwaletea taabu.
ʻOku ai ʻae koloa lahi ʻi he fale ʻoe māʻoniʻoni: ka ʻoku ai ʻae mamahi ʻi he koloa ʻae angahala.
7 Midomo ya mwenye hekima hueneza maarifa, bali sivyo ilivyo mioyo ya wapumbavu.
ʻOku tufa atu ʻae poto ʻe he loungutu ʻoe poto: ka ʻoku ʻikai ke fai pehē ʻe he loto ʻoe vale.
8 Bwana huchukia sana dhabihu za waovu, bali maombi ya wanyofu humfurahisha Mungu.
Ko e meʻa fakalielia kia Sihova ʻae feilaulau ʻae angahala: ka ko e lotu ʻae angatonu ʻoku ne fiemālie ai.
9 Bwana huchukia sana njia ya waovu, bali huwapenda wale wafuatao haki.
Ko e meʻa fakalielia kia Sihova ʻae hala ʻoe angakovi: ka ʻoku ne ʻofa kiate ia ʻoku muimui ki he māʻoniʻoni.
10 Adhabu kali humngoja yeye aachaye njia; yeye achukiaye maonyo atakufa.
Ko e meʻa fakamamahi ʻae tautea kiate ia kuo liʻaki ʻae hala: pea ko ia ʻoku fehiʻa ki he valoki ʻe mate ia.
11 Mauti na Uharibifu viko wazi mbele za Bwana: je, si zaidi sana mioyo ya wanadamu! (Sheol )
ʻOku ʻi he ʻao ʻo Sihova ʻa hētesi pea mo e fakaʻauha: kae muʻa hake ʻae loto ʻoe fānau ʻae tangata! (Sheol )
12 Mwenye mzaha huchukia maonyo; hatataka shauri kwa mwenye hekima.
ʻOku ʻikai ʻofa ʻae tangata manuki kiate ia ʻoku valokiʻi ia: pea ʻoku ʻikai fie ʻalu atu ia ki he poto.
13 Moyo wenye furaha hufanya uso uchangamke, bali maumivu ya moyoni huponda roho.
ʻOku fakafiefiaʻi ʻae mata ʻe he loto ʻoku fiemālie: ka ʻoku maumauʻi ʻae laumālie ʻe he mamahi ʻoe loto.
14 Moyo wa mwenye ufahamu hutafuta maarifa, bali kinywa cha mpumbavu hujilisha upumbavu.
ʻOku kumi ki he poto ʻe he loto ʻoʻona ʻoku faʻa ʻilo: ka ʻoku kai ʻae vale ʻe he ngutu ʻoe kakai vale.
15 Siku zote za wanaoonewa ni za taabu, bali moyo mchangamfu una karamu ya kudumu.
ʻOku kovi ʻae ʻaho kotoa pē ʻonautolu ʻoku mamahi: ka ʻoku fai kātoanga maʻuaipē ia ʻaia ʻoku loto fiemālie.
16 Afadhali kuwa na kidogo pamoja na kumcha Bwana, kuliko mali nyingi pamoja na ghasia.
ʻOku lelei lahi hake ʻae meʻa siʻi mo e manavahē kia Sihova, ʻi he koloa lahi ʻoku maʻu mo e kovi.
17 Afadhali chakula cha mboga mahali palipo na upendo kuliko nyama ya ndama iliyonona pamoja na chuki.
ʻOku lelei hake ʻae meʻakai ʻaki ʻae louʻakau pea ai mo e ʻofa, ʻi he kai ha pulu kuo fafanga, kae maʻu mo e fehiʻa.
18 Mtu mwepesi wa hasira huchochea ugomvi, bali mtu mvumilivu hutuliza ugomvi.
ʻOku fakatupu ʻe he tangata faʻa ʻita ʻae feʻiteʻitani: ka ʻoku lolomi ʻae feʻiteʻitani ʻe ia ʻoku fakatotoka ki he ʻita.
19 Njia ya mvivu imezibwa na miiba, bali njia ya mwenye haki ni barabara kuu.
ʻOku tatau ʻae hala ʻoe tangata fakapikopiko mo e ʻā ʻakau talatala: ka ʻoku hangamālie ʻae hala ʻoe māʻoniʻoni.
20 Mwana mwenye hekima huleta furaha kwa baba yake, bali mtu mpumbavu humdharau mama yake.
ʻOku fakafiefiaʻi ʻae tamai ʻe he foha ʻoku poto: ka ʻoku fehiʻa ʻae tangata vale ki heʻene faʻē.
21 Upumbavu humfurahisha mtu ambaye hana akili, bali mtu mwenye ufahamu hushika njia iliyonyooka.
Ko e vale ko e fakafiefia ia kiate ia ʻoku taʻemaʻu ʻae poto: ka ʻoku ʻeveʻeva ʻi he angatonu ʻae tangata ʻoku faʻa ʻilo.
22 Mipango hushindwa kufanikiwa kwa ajili ya kukosa ushauri, bali kukiwa na washauri wengi hufanikiwa.
ʻOku ʻikai hoko ʻae ngaahi meʻa kuo tuʻutuʻuni, ko e meʻa ʻi he masiva fakakaukau: ka ʻi he tokolahi hono kau fakakaukauʻi ʻoku toki maʻu ai ia.
23 Mtu hupata furaha katika kutoa jibu linalofaa: je, ni zuri namna gani neno lililotoka kwa wakati wake!
ʻOku maʻu ʻe he tangata ʻae fiefia ʻi he lea ʻa hono ngutu: pea ko e lea ʻoku fai ʻi hono kuonga totonu, hono ʻikai lelei fau ia!
24 Mapito ya uzima huelekea juu kwa ajili ya wenye hekima kumwepusha asiende chini kaburini. (Sheol )
ʻOku māʻolunga ʻae hala ʻoe moʻui kiate kinautolu ʻoku poto, koeʻuhi ke nau hao mei heli ʻoku ʻi lalo. (Sheol )
25 Bwana hubomoa nyumba ya mtu mwenye kiburi, bali huilinda mipaka ya mjane isiguswe.
ʻE fakaʻauha ʻe Sihova ʻae fale ʻoe fielahi: ka ʻe fokotuʻumaʻu ʻe ia ʻae kauhala ʻoe fefine kuo mate hono husepāniti.
26 Bwana huchukia sana mawazo ya mwovu, bali mawazo ya wale walio safi humfurahisha yeye.
Ko e meʻa fakalielia kia Sihova ʻae ngaahi mahalo ʻae angakovi: ka ko e ngaahi lea ʻae māʻoniʻoni ko e ngaahi lea ia ʻoku lelei.
27 Mtu mwenye tamaa huletea jamaa yake taabu, bali yeye achukiaye rushwa ataishi.
Ko ia ʻoku manumanu ki he koloa, ʻoku fakafiuʻi ʻe ia hono fale ʻoʻona; ka ko ia ʻoku fehiʻa ki he ngaahi meʻa foaki ʻe moʻui ia.
28 Moyo wa mwenye haki hupima majibu yake, bali kinywa cha mwovu hufoka ubaya.
ʻOku fakakaukau ʻe he loto ʻoe māʻoniʻoni ʻae lea te ne tali ʻaki: ka ʻoku malingi mei he ngutu ʻoe angahala ʻae ngaahi meʻa kovi.
29 Bwana yuko mbali na waovu, bali husikia maombi ya wenye haki.
ʻOku mamaʻo ʻaupito ʻa Sihova mei he angahala: ka ʻoku ne ongoʻi ʻae lotu ʻae māʻoniʻoni.
30 Mtazamo wa tabasamu huleta furaha moyoni, nazo habari njema huipa mifupa afya.
ʻOku fiefia ʻae loto ʻi he maama ʻoe mata: pea ʻoku tupu ʻi he ongoongolelei ʻae huhuʻa ʻoe hui.
31 Yeye asikilizaye maonyo yatoayo uzima atakuwa miongoni mwa wenye hekima.
Ko e telinga ʻoku fakafanongo ki he valoki fakamoʻui, ʻe nofomaʻu ia ʻi he haʻohaʻonga ʻoe poto.
32 Yeye anayedharau maonyo hujidharau mwenyewe, bali yeyote anayekubali maonyo hupata ufahamu.
Ko ia ʻoku manuki ki he akonaki, ʻoku ne fehiʻa ki hono laumālie ʻoʻona: ka ko ia ʻoku fanongo ki he valoki, ʻoku maʻu ʻe ia ʻae loto poto.
33 Kumcha Bwana humfundisha mtu hekima, nao unyenyekevu huja kabla ya heshima.
Ko e manavahē kia Sihova, ko e akonaki ia ʻoe poto; pea ʻoku muʻomuʻa ʻae angavaivai ʻi he hakeakiʻi.