Mithali 14
1 Mwanamke mwenye hekima huijenga nyumba yake, bali mpumbavu huibomoa nyumba yake kwa mikono yake mwenyewe.
Sapiens mulier ædificat domum suam; insipiens exstructam quoque manibus destruet.
2 Yeye ambaye njia zake ni nyofu humcha Bwana, bali yeye ambaye njia zake zimepotoka humdharau Mungu.
Ambulans recto itinere, et timens Deum, despicitur ab eo qui infami graditur via.
3 Mazungumzo ya mpumbavu huleta fimbo mgongoni mwake, bali mwenye hekima hulindwa na maneno ya midomo yake.
In ore stulti virga superbiæ; labia autem sapientium custodiunt eos.
4 Pale ambapo hakuna mafahali, hori ni tupu, bali kutokana na nguvu za fahali huja mavuno mengi.
Ubi non sunt boves, præsepe vacuum est; ubi autem plurimæ segetes, ibi manifesta est fortitudo bovis.
5 Shahidi mwaminifu hadanganyi, bali shahidi wa uongo humimina uongo.
Testis fidelis non mentitur; profert autem mendacium dolosus testis.
6 Mwenye mzaha huitafuta hekima na haipati, bali maarifa huja kwa urahisi kwa anayepambanua.
Quærit derisor sapientiam, et non invenit; doctrina prudentium facilis.
7 Kaa mbali na mtu mpumbavu, kwa maana hutapata maarifa katika midomo yake.
Vade contra virum stultum, et nescit labia prudentiæ.
8 Hekima ya mwenye busara ni kufikiria njia zake, bali upumbavu wa wapumbavu ni udanganyifu.
Sapientia callidi est intelligere viam suam, et imprudentia stultorum errans.
9 Wapumbavu hudhihaki kujirekebisha kutoka dhambi, bali wema hupatikana miongoni mwa wanyofu.
Stultus illudet peccatum, et inter justos morabitur gratia.
10 Kila moyo hujua uchungu wake wenyewe, wala hakuna yeyote awezaye kushiriki furaha yake.
Cor quod novit amaritudinem animæ suæ, in gaudio ejus non miscebitur extraneus.
11 Nyumba ya mwovu itaangamizwa, bali hema la mnyofu litastawi.
Domus impiorum delebitur: tabernacula vero justorum germinabunt.
12 Iko njia ionekanayo kuwa sawa kwa mtu, bali mwisho wake huelekeza mautini.
Est via quæ videtur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad mortem.
13 Hata katika kicheko moyo waweza kuuma, nayo furaha yaweza kuishia katika majonzi.
Risus dolore miscebitur, et extrema gaudii luctus occupat.
14 Wasio na imani watapatilizwa kikamilifu kwa ajili ya njia zao, naye mtu mwema atapewa thawabu kwa ajili ya njia yake.
Viis suis replebitur stultus, et super eum erit vir bonus.
15 Mtu mjinga huamini kila kitu, bali mwenye busara hufikiria hatua zake.
Innocens credit omni verbo; astutus considerat gressus suos. Filio doloso nihil erit boni; servo autem sapienti prosperi erunt actus, et dirigetur via ejus.
16 Mtu mwenye hekima humcha Bwana na kuepuka mabaya, bali mpumbavu hukasirika kwa hamaki na uzembe.
Sapiens timet, et declinat a malo; stultus transilit, et confidit.
17 Mtu anayekasirika kwa haraka hufanya mambo ya upumbavu, naye mtu wa hila huchukiwa.
Impatiens operabitur stultitiam, et vir versutus odiosus est.
18 Mjinga hurithi upumbavu, bali wenye busara huvikwa maarifa kichwani kama taji.
Possidebunt parvuli stultitiam, et exspectabunt astuti scientiam.
19 Watu wabaya watasujudu mbele ya watu wema, nao waovu kwenye malango ya wenye haki.
Jacebunt mali ante bonos, et impii ante portas justorum.
20 Maskini huepukwa hata na majirani zao, bali matajiri wana marafiki wengi.
Etiam proximo suo pauper odiosus erit: amici vero divitum multi.
21 Yeye anayemdharau jirani yake hutenda dhambi, bali amebarikiwa yeye aliye na huruma kwa mhitaji.
Qui despicit proximum suum peccat; qui autem miseretur pauperis beatus erit. Qui credit in Domino misericordiam diligit.
22 Je, wale wanaopanga ubaya hawapotoki? Bali wale wanaopanga kilicho chema hupata upendo na uaminifu.
Errant qui operantur malum; misericordia et veritas præparant bona.
23 Kazi zote zinazofanywa kwa bidii huleta faida, bali mazungumzo matupu huelekea umaskini tu.
In omni opere erit abundantia; ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas.
24 Utajiri wa wenye hekima ni taji yao, bali upumbavu wa wapumbavu huzaa upumbavu.
Corona sapientium divitiæ eorum; fatuitas stultorum imprudentia.
25 Shahidi wa kweli huokoa maisha, bali shahidi wa uongo ni mdanganyifu.
Liberat animas testis fidelis, et profert mendacia versipellis.
26 Yeye amchaye Bwana ana ngome salama, na kwa watoto wake itakuwa kimbilio.
In timore Domini fiducia fortitudinis, et filiis ejus erit spes.
27 Kumcha Bwana ni chemchemi ya uzima, ili kumwepusha mtu na mitego ya mauti.
Timor Domini fons vitæ, ut declinent a ruina mortis.
28 Wingi wa watu ni utukufu wa mfalme, bali pasipo watu mkuu huangamia.
In multitudine populi dignitas regis, et in paucitate plebis ignominia principis.
29 Mtu mwenye subira ana ufahamu mwingi, bali anayekasirika haraka huonyesha upumbavu.
Qui patiens est multa gubernatur prudentia; qui autem impatiens est exaltat stultitiam suam.
30 Moyo wenye amani huupa mwili uzima, bali wivu huozesha mifupa.
Vita carnium sanitas cordis; putredo ossium invidia.
31 Yeye amwoneaye maskini huonyesha dharau kwa Muumba wao, bali yeyote anayemhurumia mhitaji humheshimu Mungu.
Qui calumniatur egentem exprobrat factori ejus; honorat autem eum qui miseretur pauperis.
32 Waovu huangamizwa kwa matendo yao maovu, bali hata katika kifo wenye haki hupata kimbilio.
In malitia sua expelletur impius: sperat autem justus in morte sua.
33 Hekima hukaa katika moyo wa mwenye ufahamu bali haijulikani miongoni mwa wapumbavu.
In corde prudentis requiescit sapientia, et indoctos quosque erudiet.
34 Haki huinua taifa, bali dhambi ni aibu kwa watu wote.
Justitia elevat gentem; miseros autem facit populos peccatum.
35 Mfalme hupendezwa na mtumishi mwenye hekima, bali ghadhabu yake humwangukia mtumishi mwenye kuaibisha.
Acceptus est regi minister intelligens; iracundiam ejus inutilis sustinebit.
