Mithali 1
1 Mithali za Solomoni mwana wa Daudi, mfalme wa Israeli:
Ngeche mag Solomon wuod Daudi, ruodh Israel:
2 Kwa kupata hekima na nidhamu; kwa kufahamu maneno ya busara;
mamiyo iyudo rieko kod ritruok makare, kendo winjo tiend weche matut;
3 kwa kujipatia nidhamu na busara, kufanya lililo sawa, haki na bila kupendelea;
kendo miyo idak e ngima moritore kendo mobidhore kitimo gima adiera kendo gima kare kendo mowinjore,
4 huwapa busara wajinga, maarifa na akili kwa vijana;
gimiyo joma ngʼeyogi tin bedo mariek, kendo gimiyo jomatindo ngʼeyo tiend weche kendo pogo tiend wach.
5 wenye hekima na wasikilize nao waongeze elimu yao, wenye kupambanua na wapate mwongozo;
Mad jomariek chik itgi mondo owinji kendo gimedgi e puonjruokgi, to jogo mongʼeyo pogo tiend wach mad oyud gino ma chikogi,
6 kwa kufahamu mithali na mifano, misemo na vitendawili vya wenye hekima.
mondo gingʼe ngeche, sigendini, kod weche ma tiendgi tek mag jorieko.
7 Kumcha Bwana ndicho chanzo cha maarifa, lakini wapumbavu hudharau hekima na adabu.
Luoro Jehova Nyasaye e chakruok mar ngʼeyo to joma ofuwo chayo rieko gi ritruok makare.
8 Mwanangu, sikiliza mwongozo wa baba yako, wala usiyaache mafundisho ya mama yako.
Wuoda, chik iti ni puonj wuonu, kendo kik ijwangʼ puonj mar minu.
9 Hayo yatakuwa taji la maua la neema kichwani pako, na mkufu wa kuipamba shingo yako.
Ginibedni kaka kondo michwowo e wiyi, kendo kaka thiwni miketo e ngʼuti mondo ineri maber.
10 Mwanangu, kama wenye dhambi wakikushawishi, usikubaliane nao.
Wuoda, ka joricho hoyoi mondo itim marach, kik iyienegi.
11 Kama wakisema, “Twende tufuatane; tukamvizie mtu na kumwaga damu, njoo tukavizie nafsi isiyo na hatia;
Kagiwachoni niya, “Bi idhi kodwa; mondo wabuti ni ngʼato wanegi, kendo wamonj kayiem nono joma onge ketho;
mondo wamuonygi ngili ka bur liel mana ka joma omwony mangima gi bur; (Sheol h7585)
13 Tutapata aina zote za vitu vya thamani na kujaza nyumba zetu kwa nyara.
wabiro yudo gik moko duto mabeyo ma nengogi tek, mi wapongʼ utewa gi gik moyaki.
14 Njoo ushirikiane nasi, vitu vyote tutakavyopata tutagawana.”
In bende riwri kodwa e wachni, kendo wanapog gigo duto mwayako.”
15 Mwanangu, usiandamane nao. Usiweke mguu wako katika njia zao,
Wuoda, kik idhi kodgi ngangʼ kendo kik iwuoth e yoregigo,
16 kwa kuwa miguu yao hukimbilia kwenye dhambi, ni wepesi kumwaga damu.
nikech tiendgi reto piyo piyo mar timo richo kendo gimwomore mondo gichwer remo.
17 Tazama ni jinsi gani ilivyo kazi bure kutandaza wavu wakati ndege wote wanakuona!
Mano kaka en gima nono chiko obadho ka winy duto neno.
18 Watu hawa huvizia kumwaga damu yao wenyewe; hujivizia tu wenyewe!
Jogi ochiko obadho ne gin giwegi, kendo gin ema ginimokie!
19 Huu ndio mwisho wa wote ambao wanajipatia mali kwa hila; huuondoa uhai wa wale wenye mali.
Mano e giko jogo duto mohero yudo gimoro moyud e yo marach; gino kawo ngima jogo moyude.
20 Hekima huita kwa sauti kuu barabarani, hupaza sauti yake kwenye viwanja vikubwa;
Rieko goyo koko matek e yore mag dala, ogoyo koko bende e kuonde chokruok;
21 kwenye makutano ya barabara za mji zenye makelele mengi hupaza sauti, kwenye malango ya mji hutoa hotuba yake:
oywak kogoyo koko e akerkeke mag yore motimo koko, owuoyo e dhorangeye mag mier madongo kopenjo niya,
22 “Enyi wajinga, mtangʼangʼania ujinga wenu hadi lini? Mpaka lini wenye mizaha watafurahia mizaha, na wapumbavu kuchukia maarifa?
“Nyaka karangʼo ma un joma ngʼeyogi tin nusik kuhero yoreu mag ngʼeyo matin?” Nyaka karangʼo ma jojaro pod nosik kamor, e jaro kendo joma ofuwo nosiki kochayo puonj?
23 Kama mngekuwa mmeitikia karipio langu, ningekuwa nimemimina roho yangu kwenu na kuwafahamisha maneno yangu.
Ka dine uwinj siem mara, dine abedo kodu thuolo, kendo damiyo ungʼeyo pacha.
24 Lakini kwa kuwa mlinikataa nilipowaita na hakuna yeyote aliyekubali niliponyoosha mkono wangu,
To nikech ne udaga kane aluongo kendo onge ngʼama nodewa kane adwaro konyou,
25 kwa kuwa mliyapuuza mashauri yangu yote na hamkukubali karipio langu,
nimar ne udagi puonj maga duto kendo ne ok uwinjo siem mara.
26 mimi nami nitawacheka katika maafa yenu, nitawadhihaki wakati janga litawapata:
An to ananyieru bangʼe ka un e chandruok; Anajaru ajara ka masira oloyou,
27 wakati janga litawapata kama tufani, wakati maafa yatawazoa kama upepo wa kisulisuli, wakati dhiki na taabu zitawalemea.
ka masira machalo yamb ahiti obiro kuomu, kendo ka chandruok oyweyou ka yamb kalausi. Ka lit kod thagruok ohingou.
28 “Ndipo watakaponiita lakini sitawajibu; watanitafuta lakini hawatanipata.
Giniluonga, to ok anadwokgi; ginimanya to ok giniyuda.
29 Kwa kuwa walichukia maarifa, wala hawakuchagua kumcha Bwana,
Kaka ne ok gidwar puonj kendo ok negiyiero luoro Jehova Nyasaye,
30 kwa kuwa hawakukubali mashauri yangu, na kukataa maonyo yangu,
Kaka ne ok giyie gi puonjna kendo gidagi siem mara,
31 watakula matunda ya njia zao, na watashibishwa matunda ya hila zao.
kuom mano ginicham olemo mag yoregi kendo giniyiengʼ gi olemo mar riekogi maricho.
32 Kwa kuwa ukaidi wa wajinga utawaua, nako kuridhika kwa wajinga kutawaangamiza.
Nikech yore mobam mag bayo mag jogo mangʼeyogi tin noneg-gi, kendo bedo ma ok odewo gimoro mar joma ofuwo notiekgi.
33 Lakini yeyote anisikilizaye ataishi kwa usalama, atatulia, bila kuwa na hofu ya madhara.”
To ngʼato angʼata mawinjo wachna nodag gi kwe kendo mayom, maonge luoro mar hinyruok.
