Luka 8
1 Baada ya haya Yesu alikwenda, akawa anazunguka katika miji na vijiji akihubiri habari njema za Ufalme wa Mungu. Wale wanafunzi wake kumi na wawili walikuwa pamoja naye,
不久之后，耶稣周游各城各村讲道，宣扬上帝之国的福音，十二门徒与他同行。
2 pia baadhi ya wanawake waliokuwa wametolewa pepo wachafu na kuponywa magonjwa. Miongoni mwao alikuwepo Maria Magdalene, aliyetolewa pepo wachafu saba;
同行的还有几名女人，都曾受耶稣驱赶恶鬼和治愈疾病。抹大拉的玛利亚就是其中之一，耶稣从她身上驱赶了七个恶鬼。
3 Yoana mkewe Kuza, msimamizi wa nyumba ya watu wa nyumbani mwa Herode; Susana; na wengine wengi waliokuwa wakimhudumia kwa mali zao.
还有约亚拿，她是希律的管家古撒的妻子。此外还有苏珊娜和其他女性，她们都在用自己的财物供养耶稣和门徒。
4 Umati mkubwa wa watu ulipokuwa ukija kwa Yesu kutoka kila mji, akawaambia mfano huu:
当时有许多人聚在一起，还有人从其他城市来到耶稣这里，于是耶稣就讲了一个比喻故事：
5 “Mpanzi alitoka kwenda kupanda mbegu zake. Alipokuwa akitawanya mbegu, nyingine zilianguka kando ya njia; zikakanyagwa, nao ndege wa angani wakazila.
“有一个农夫出去撒种，这个过程中，有的种子落在路旁，被人踩踏或被空中的飞鸟吃掉。
6 Mbegu nyingine zilianguka penye miamba, nazo zilipoota, hiyo mimea ikakauka kwa kukosa unyevu.
有的种子落在石头地上，刚长出来就枯萎了，因为得不着滋润。
7 Nazo mbegu nyingine zilianguka kwenye miiba, nayo ile miiba ikakua pamoja nazo, na kuisonga hiyo mimea.
有的落在荆棘丛中，荆棘生长的过程中，让种子无法长大。
8 Mbegu nyingine zilianguka kwenye udongo mzuri. Zikaota na kuzaa mara mia moja zaidi ya mbegu alizopanda.” Baada ya kusema haya, Yesu akapaza sauti, akasema, “Mwenye masikio ya kusikia, na asikie.”
有的落在肥沃土壤里，于是就蓬勃生长，结出百倍的果实。”耶稣说完这番话，便大声说：“如果你有耳朵，就好好听着！”
9 Wanafunzi wake wakamuuliza maana ya mfano huo.
但门徒还是问他：“这比喻是什么意思？。”
10 Naye akasema, “Ninyi mmepewa kufahamu siri za Ufalme wa Mungu, lakini kwa wengine nazungumza kwa mifano, ili, “‘ingawa wanatazama, wasione; ingawa wanasikiliza, wasielewe.’
他说：“上帝之国的奥秘，只给你们知道。对其他人只能用比喻，‘让他们看，他们却看不见，让他们听，他们却听不懂。’
11 “Maana ya mfano huu ni hii: Mbegu ni neno la Mungu.
这比喻的含义是：种子是上帝之道。
12 Zile zilizoanguka kando ya njia ni wale ambao husikia neno, naye ibilisi anakuja na kuliondoa neno kutoka mioyoni mwao, ili wasije wakaamini na kuokoka.
落在路旁的种子，意思是人们听到正道后，魔鬼随即来到，将真理从他们思想中夺走，因为魔鬼害怕他们因信任上帝而获得救赎。
13 Zile mbegu zilizoanguka kwenye mwamba ni wale ambao hulipokea neno kwa furaha wanapolisikia, lakini hawana mizizi. Wanaamini kwa muda mfupi, lakini wakati wa kujaribiwa huiacha imani.
落在石头地中的种子，意思是人们听到正道后高兴地接受，但是这道并未在思想中扎根，他们只是暂时相信，遭遇困难的时候就会放弃。
14 Zile mbegu zilizoanguka kwenye miiba ni mfano wa wale wanaosikia, lakini wanapoendelea husongwa na masumbufu ya maisha haya, utajiri na anasa, nao hawakui.
落在荆棘中的种子，意思是人们听到了正道，但他们却被今世的忧虑、财富和欢喜所占据，无法产生任何结果。
15 Lakini zile mbegu zilizoanguka kwenye udongo mzuri ni mfano wa wale ambao hulisikia neno la Mungu na kulishika kwa moyo mnyofu wa utiifu, nao kwa kuvumilia kwingi huzaa matunda.
落在肥沃土壤里的种子，意思是那些为人诚实、行为正确的人，他们听到了真理的正道，然后始终坚守，熬过困难，直到结出果实。
16 “Hakuna mtu awashaye taa na kuificha ndani ya gudulia au kuiweka mvunguni mwa kitanda. Badala yake, huiweka juu ya kinara, ili wale waingiao ndani waone mwanga.
你点灯的时候不会用器皿将其盖上，也不会将灯放在床下，而是要放在灯台上，让进来的人都看得见光。
17 Kwa maana hakuna jambo lolote lililofichika ambalo halitafichuliwa, wala lolote lililositirika ambalo halitajulikana na kuwekwa wazi.
因为隐藏之事最终会显现，遮蔽之事最终会暴露，为众人所知。
18 Kwa hiyo, kuweni waangalifu mnavyosikia. Kwa maana yeyote aliye na kitu atapewa zaidi. Lakini yule asiye na kitu, hata kile anachodhani anacho atanyangʼanywa.”
所以应留心怎样‘听’。如果你已经被给予，就会被给予更多。如果你从未被给予，就连你自以为拥有的，也会被夺走！”
19 Wakati mmoja mama yake Yesu na ndugu zake walikuja kumwona, lakini hawakuweza kumfikia kwa sababu ya msongamano wa watu.
耶稣的母亲和弟弟来到他那里，因为人多，所以无法上前。
20 Mtu mmoja akamwambia, “Mama yako na ndugu zako wako nje wanataka kukuona.”
有人转告耶稣：“你母亲和弟弟站在外面要见你。”
21 Yesu akamjibu, “Mama yangu na ndugu zangu ni wale wote wanaolisikia neno la Mungu na kulifanya.”
他回答：“听从上帝之道并遵守之人，才是我的母亲，我的兄弟。”
22 Siku moja Yesu alipanda ndani ya mashua pamoja na wanafunzi wake, akawaambia, “Tuvukeni twende mpaka ngʼambo ya ziwa.” Nao wakaondoka.
有一天，耶稣对他的门徒们说：“我们坐船到湖那边去吧。”于是他们就上船出发了。
23 Hivyo walipokuwa wakienda, akalala usingizi. Dhoruba kali ikatokea mle ziwani, hata mashua ikawa inajaa maji, nao walikuwa katika hatari kubwa.
在船航行的过程中，耶稣睡着了。湖上忽然刮起风暴，船体灌进大量的水，很可能会沉没。
24 Wanafunzi wake wakamwendea na kumwamsha, wakisema, “Bwana, Bwana, tunaangamia!” Yeye akaamka, akaukemea ule upepo na yale mawimbi; dhoruba ikakoma, nako kukawa shwari.
门徒叫醒耶稣，说：“主人！主人啊！我们要沉没了！”耶稣醒过来，命令风浪退去，于是风浪就停止了，一切归于平静。
25 Akawauliza wanafunzi wake, “Imani yenu iko wapi?” Kwa woga na mshangao wakaulizana, “Huyu ni nani, ambaye anaamuru hata upepo na maji, navyo vikamtii?”
耶稣对他们说：“你们的信心到哪里去了？”他们又惧怕、又惊奇，对彼此说：“这到底是谁？他可以命令风浪，连风浪都听他的！”
26 Basi wakafika katika nchi ya Wagerasi, ambayo iko upande wa pili wa ziwa kutoka Galilaya.
一行人航行来到了加利利对面，这里是格拉森人的地区。
27 Yesu aliposhuka kutoka mashua na kukanyaga ufuoni, alikutana na mtu mmoja wa mji ule aliyekuwa amepagawa na pepo mchafu, naye kwa muda mrefu alikuwa havai nguo wala kuishi nyumbani, bali aliishi makaburini.
耶稣一上岸，迎面就看到城里一个被恶鬼附体之人。很久以来，这个人都没有穿衣服，也没有住在自己的家中，只能栖身坟墓。
28 Alipomwona Yesu, alipiga kelele, akajitupa chini mbele yake na kusema kwa sauti kuu, “Una nini nami, Yesu, Mwana wa Mungu Aliye Juu Sana? Nakuomba, usinitese!”
他一见耶稣，就俯伏在耶稣脚边，大声说：“至高上帝之子耶稣，你想要我怎样呢？不要折磨我，求你！”
29 Wakati huo Yesu alikuwa amemwamuru yule pepo mchafu amtoke huyo mtu. Mara nyingi huyo pepo mchafu alimpagaa, na hata alipofungwa kwa minyororo mikono na miguu na kuwekwa chini ya ulinzi, alikata hiyo minyororo na kupelekwa na huyo pepo mchafu kwenda nyikani.
因为耶稣曾对这人驱赶过恶灵，但这恶灵总是附在他身上，人们不得不把他用铁链和脚炼捆住，再派人看管。但他总是能挣断锁链，在魔鬼的驱使下进入荒野。
30 Yesu akamuuliza, “Jina lako ni nani?” Akamjibu, “Legioni,” kwa kuwa alikuwa ameingiwa na pepo wachafu wengi mno.
耶稣问他：“你叫什么名字？”他说：“众鬼。”因为有很多恶鬼附体在他的身上。
众鬼求耶稣，不要赶它们进入无底深渊。 (Abyssos g12)
32 Palikuwa na kundi kubwa la nguruwe hapo likilisha kando ya kilima. Wale pepo wachafu wakamsihi Yesu awaruhusu wawaingie hao nguruwe, naye akawaruhusu.
附近山坡上有一大群猪正在吃东西。恶鬼们求耶稣准它们进入猪群。耶稣准许了。
33 Wale pepo wachafu walipomtoka yule mtu, wakawaingia wale nguruwe, nalo kundi lote likateremkia gengeni kwa kasi, likatumbukia ziwani na kuzama.
恶鬼们就从那人身上出来，进入猪群，猪群闯下山崖，掉在海里淹死了。
34 Wale watu waliokuwa wakichunga lile kundi la nguruwe walipoona yaliyotukia, wakakimbia, wakaeneza habari hizi mjini na mashambani.
猪倌看见所发生的事就跑开了，到城市和乡村中讲述这件事。
35 Nao watu wakatoka kwenda kujionea wenyewe yaliyotukia. Walipofika hapo alipokuwa Yesu, wakamkuta yule mtu aliyetokwa na pepo wachafu amekaa karibu na Yesu, akiwa amevaa nguo na mwenye akili timamu! Wakaogopa.
众人纷纷过来查看发生了什么事。来到耶稣那里，看见恶鬼已经被驱赶。那人已经身穿衣服，神志清醒，坐在耶稣脚前，众人感到害怕。
36 Wale walioyaona mambo hayo wakawaeleza watu wengine jinsi yule mtu aliyekuwa amepagawa na pepo wachafu alivyoponywa.
当时目睹这一幕的众人，把鬼附体之人如何得到治愈的经过说给大家听。
37 Ndipo watu wote wa nchi ile ya Wagerasi wakamwomba Yesu aondoke kwao, kwa sababu walikuwa wamejawa na hofu. Basi akaingia katika mashua, akaondoka zake.
于是格拉森地区的人要求耶稣离开他们，因为他们感到特别恐惧。于是耶稣便上船返回。
38 Yule mtu aliyetokwa na pepo wachafu akamsihi Yesu afuatane naye, lakini Yesu akamuaga, akamwambia:
被驱魔的那人想要追随耶稣，于是就求耶稣。但耶稣让他回去，说：
39 “Rudi nyumbani ukawaeleze mambo makuu Mungu aliyokutendea.” Kwa hiyo yule mtu akaenda, akatangaza katika mji wote mambo makuu ambayo Yesu alimtendea.
“你回家去吧，告诉众人上帝为你做了什么。”于是那人走遍全城，讲述耶稣为他所做的事情。
40 Basi Yesu aliporudi, umati mkubwa wa watu ukampokea kwa furaha, kwani walikuwa wakimngojea.
耶稣回来的时候，众人欢迎他，因为大家都在热切地等着他。
41 Kisha mtu mmoja, jina lake Yairo, aliyekuwa kiongozi wa sinagogi, akaja na kuanguka miguuni mwa Yesu, akimwomba afike nyumbani kwake,
有一个名叫睚鲁的会堂主管，他俯伏在耶稣脚前，求耶稣去他家，
42 kwa kuwa binti yake wa pekee, mwenye umri wa miaka kumi na miwili, alikuwa anakufa. Yesu alipokuwa akienda, umati wa watu ukamsonga sana.
因为他大约 12 岁的独生女快要死了。在耶稣去往那人家中的路上，身边一直围绕着众多民众。
43 Katika umati huo palikuwa na mwanamke mmoja aliyekuwa na tatizo la kutokwa damu kwa muda wa miaka kumi na miwili. Tena alikuwa amegharimia yote aliyokuwa nayo kwa ajili ya matibabu, wala hakuna yeyote aliyeweza kumponya.
人群中有一个女人患有十二年的血漏病，治病花光了她所有积蓄，却始终没能医好。
44 Huyo mwanamke akaja kwa nyuma ya Yesu na kugusa upindo wa vazi lake. Mara kutokwa damu kwake kukakoma.
她从人群后面挤上前来，摸着耶稣的斗篷，血立刻止住了。
45 Yesu akauliza, “Ni nani aliyenigusa?” Watu wote walipokana, Petro akasema, “Bwana, huu umati wa watu unakusonga na kukusukuma kila upande.”
耶稣问：“谁在触摸我？”众人都说不是自己。 彼得说：“主啊，众人都簇拥在你身边，他们推推搡搡会碰到你。”
46 Lakini Yesu akasema, “Kuna mtu aliyenigusa, kwa maana nimetambua kuwa nguvu zimenitoka.”
耶稣回答：“一定是有人触摸我，我知道，因为一股力量从我身体流出去了。”
47 Yule mwanamke alipofahamu ya kuwa hawezi kuendelea kujificha, alikuja akitetemeka, akaanguka miguuni mwa Yesu. Akaeleza mbele ya watu wote kwa nini alimgusa na jinsi alivyoponywa mara.
那女人见不能隐瞒，就战战兢兢地走上前，俯伏在他面前，当着众人的面讲述触摸他的原因，以及如何立刻痊愈。
48 Basi Yesu akamwambia, “Binti, imani yako imekuponya. Nenda kwa amani.”
耶稣对她说：“女儿，你的信任已经拯救了你，安心地去吧。”
49 Yesu alipokuwa bado anasema, akaja mtumishi kutoka nyumbani kwa Yairo, yule kiongozi wa sinagogi, kumwambia, “Binti yako amekwisha kufa. Usiendelee kumsumbua Mwalimu.”
耶稣说话的过程中，有人从会堂主管家里过来，说：“你的女儿死了，不必再劳烦老师了。”
50 Yesu aliposikia jambo hili, akamwambia Yairo, “Usiogope. Amini tu, naye binti yako atapona.”
耶稣听见这句话，就对主管说：“不要怕，只要你有信心，她必会痊愈。”
51 Walipofika nyumbani kwa Yairo, hakumruhusu mtu yeyote aingie ndani naye isipokuwa Petro, Yakobo na Yohana, pamoja na baba na mama wa yule binti.
到了主管的房子后，除了彼得、约翰、雅各和女孩的父母以外，他不准任何人与他走进屋子。
52 Wakati ule ule watu wote walikuwa wakilia na kuomboleza kwa ajili ya huyo binti. Yesu akawaambia, “Acheni kulia. Huyu binti hajafa, ila amelala.”
众人都在为女孩痛哭哀号。 他说：“不要哭，她没有死，只是睡着了。”
53 Wao wakamcheka kwa dharau, wakijua kuwa amekwisha kufa.
众人知道女孩已经死了，于是就嘲笑他。
54 Yesu akamshika yule binti mkono na kuita, “Binti, amka!”
他走进去拉着女孩的手，大声对她说：“孩子，起来！”
55 Roho yake ikamrudia, naye akainuka mara moja. Akaamuru apewe kitu cha kula.
于是她就死而复生，立刻站起来。耶稣吩咐众人给她东西吃。
56 Wazazi wake wakastaajabu sana, lakini Yesu akawakataza wasimwambie mtu yeyote juu ya yale yaliyotukia.
她父母非常震惊。耶稣嘱咐他们不要把这件事告诉其他人。
