Mwanzo 37
1 Yakobo akaishi Kanaani katika nchi ambayo baba yake alikuwa ameishi.
雅各伯定居在他父親作客的客納罕地方。
2 Zifuatazo ni habari za Yakobo. Yosefu, kijana wa miaka kumi na saba, alikuwa akichunga makundi ya kondoo na mbuzi pamoja na ndugu zake wa mama wengine, yaani wana wa Bilha na wana wa Zilpa wake za baba yake, naye akawa akimletea baba yake taarifa mbaya kuhusu hao ndugu zake.
以下是雅各伯的小史。若瑟十七歲時，與哥哥們一同放羊。他尚年幼，常與自己的父親的妻子彼耳哈和齊耳帕的兒子們在一起。他不斷將他們作的惡事報告給父親。
3 Basi, Israeli akampenda Yosefu kuliko yeyote miongoni mwa kaka zake, kwani ni mwanawe wa uzeeni, akamshonea joho lililorembwa vizuri sana.
以色列愛若瑟超過其他的兒子，因為是他年老生的，並給他做了一件彩色長衫。
4 Ndugu zake walipoona kwamba baba yao anampenda Yosefu kuliko yeyote mwingine miongoni mwao, walimchukia na hawakusema naye neno lolote jema.
他的哥哥們見父親愛他勝過其餘的兒子，就忌恨他，不能與他和氣交談。
5 Yosefu akaota ndoto, naye alipowaeleza ndugu zake, wakamchukia zaidi.
若瑟作了一夢，講給哥哥們聽，因此他們越發惱恨他。
6 Akawaambia, “Sikilizeni ndoto niliyoota:
他對他們說：「請聽我作的夢：
7 Tulikuwa tukifunga miganda ya nafaka shambani, ghafula mganda wangu ukasimama wima, wakati miganda yenu ikiuzunguka na kuuinamia.”
我夢見我們同在田間捆麥子，忽然我的麥捆站起來，你們的麥捆圍住我的麥捆下拜。」
8 Ndugu zake wakamwambia, “Wewe unakusudia kututawala? Hivi kweli wewe utatutawala sisi?” Wakaongeza kumchukia zaidi kwa sababu ya ndoto yake pamoja na yale aliyowaambia.
他哥哥們對他說：「難道你要作我們的君王﹖或者統治我們﹖」他們為了這夢和這番話，越發惱恨他。
9 Kisha akaota ndoto nyingine, akawaambia ndugu zake akisema, “Sikilizeni, nimeota ndoto nyingine, wakati huu jua, mwezi na nyota kumi na moja zilikuwa zinanisujudia.”
他又作了一夢，也告訴他哥哥們說：「我又作了一夢：夢見太陽和月亮並一顆星辰向我下拜。」
10 Alipomwambia baba yake pamoja na ndugu zake, baba yake akamkemea akisema, “Ni ndoto gani hii uliyoota? Hivi kweli mama yako na mimi na ndugu zako tutakuja kukusujudia wewe hadi nchi?”
當他給父親和哥哥們講說這夢時，他父親就責斥他說：「你作的是什麼夢﹖難道我和你母親以及你的兄弟，都要來向你叩首至地﹖」
11 Ndugu zake wakamwonea wivu, lakini baba yake akaliweka jambo hilo moyoni.
他兄弟們都忌恨他；他父親卻將這事存在心裏。
12 Basi, ndugu zake walikuwa wamekwenda kuchunga makundi ya baba yao karibu na Shekemu,
若瑟的哥哥們去了舍根，放他們父親的羊。
13 naye Israeli akamwambia Yosefu, “Kama ujuavyo, ndugu zako wanachunga makundi huko karibu na Shekemu. Njoo, nitakutuma kwao.” Yosefu akajibu, “Vema sana, niko tayari.”
以色列對若瑟說：「你哥哥們不是在舍根放羊麼﹖來，我打發你去看看他們。」他回答說：「我在這裏。」
14 Kwa hiyo akamwambia, “Nenda uone kama mambo yote ni salama kwa ndugu zako na makundi, kisha uniletee habari.” Ndipo akamtuma Yosefu kutoka Bonde la Hebroni. Yosefu alipofika Shekemu,
以色列對他說：「你去看看你哥哥們是否平安，羊群怎樣；然後回來告訴我。」以色列便打發他由赫貝龍山谷前去；他到了舍根。
15 mtu mmoja akamkuta akizungukazunguka mashambani na akamuuliza, “Unatafuta nini?”
有一個人見他在田間遊蕩，那人就問他說：「你尋找什麼﹖」
16 Akajibu, “Ninawatafuta ndugu zangu. Unaweza kuniambia wanachunga wapi makundi yao?”
他答說：「我尋找我的哥哥；請告訴我：他們在那裏放羊﹖」
17 Yule mtu akajibu, “Wamehama hapa. Nilisikia wakisema, ‘Twende Dothani.’” Kwa hiyo Yosefu akawafuatilia ndugu zake na kuwakuta karibu na Dothani.
那人答說：「他們已離開了這裏；我聽見他們說：我們到多堂去。」於是若瑟便去追尋他的哥哥，在多堂找到了。
18 Ndugu zake walipomwona akiwa mbali, kabla hajawafikia, wakapanga shauri baya la kumuua.
他們老遠就看見了他；在他尚未近以前，就已決定要謀殺他。
19 Wakaambiana, “Yule mwota ndoto anakuja!
他們彼此說：「看，那作夢的人來了!
20 Njooni sasa, tumuue na kumtupa katika shimo mojawapo na tuseme kwamba mnyama mkali amemrarua. Kisha tutaona matokeo ya ndoto zake.”
我們殺掉他，將他拋在一口井裏，說是猛獸吃了。看他的夢還有什麼用﹖」
21 Reubeni aliposikia jambo hili, akajaribu kumwokoa kutoka mikononi mwao akasema, “Tusiutoe uhai wake.
勒烏本聽了，就設法由他們手中救他，遂說：「我們不要害他! 」
22 Tusimwage damu yoyote. Mtupeni katika shimo lililoko hapa jangwani, lakini msimguse.” Reubeni alisema hivyo ili amwokoe kutoka mikononi mwao, kisha amrudishe nyumbani kwa baba yake.
勒烏本又對他們說：「你們不要流血；只將他丟在這曠野的井裏，不可下手害他。」他的意思是想由他們手中救出他來，還給父親。
23 Kwa hiyo Yosefu alipowafikia ndugu zake, walimvua lile joho lake, lile joho lililorembwa vizuri alilokuwa amevaa.
若瑟一來到他哥哥們那裏，他們就脫去了他穿的那件彩色長衣，抓住他，把他丟在井裏；
24 Kisha wakamchukua wakamtupa katika shimo. Wakati huo shimo lilikuwa tupu, halikuwa na maji ndani yake.
那井是空的，裏面沒有水。
25 Walipokaa ili wale chakula chao, wakainua macho wakaona msafara wa Waishmaeli ukija kutoka Gileadi. Ngamia wao walikuwa wamepakizwa mizigo ya vikolezo, uvumba na manemane, nao walikuwa njiani kuvipeleka Misri.
他們坐下吃飯時，舉目看見一隊由基肋阿得來的依市瑪耳人；他們的駱駝滿載樹膠、香液和香料，要下到埃及去。
26 Yuda akawaambia ndugu zake, “Tutafaidi nini ikiwa tutamuua ndugu yetu na kuificha damu yake?
猶大遂對兄弟們說：「殺害我們的弟弟，隱瞞他的血，究竟有什麼益處﹖
27 Njooni, tumuuze kwa hawa Waishmaeli. Tusimguse, kwa kuwa hata hivyo yeye ni ndugu yetu, nyama yetu na damu yetu wenyewe.” Ndugu zake wakakubali.
不如將他賣給依市瑪耳人，免得對他下毒手，因為他究竟是我們的兄弟，是我們的骨肉。」兄弟們聽從了他的意見。
28 Kwa hiyo wale wafanyabiashara Wamidiani walipofika pale, ndugu zake wakamtoa Yosefu kutoka kwenye lile shimo, na kumuuza kwa shekeli ishirini za fedha kwa wale Waishmaeli, ambao walimpeleka Misri.
米淂楊的商人經過那裏時，他們便從井中拉出若瑟來，以二十塊銀錢賣給了依市瑪耳人；他們便將若瑟帶到埃及去了。
29 Reubeni aliporudi kutazama kwenye lile shimo na kuona kwamba Yosefu hayupo, alirarua nguo zake.
勒烏本回到井邊，不見若瑟在井內，遂撕裂了自己的衣服，
30 Akawarudia ndugu zake na kusema, “Kijana hayuko mle! Nielekee wapi sasa?”
回到兄弟們那裏喊說：「孩子不見了! 我可往那裏去呢﹖」
31 Kisha wakalichukua lile joho la Yosefu, wakachinja mbuzi na kulichovya katika damu.
他們於是拿了若瑟的長衣，殺了一隻公山羊，將長衣浸在血裏；
32 Wakalichukua lile joho lililorembwa vizuri na kulipeleka kwa baba yao na kusema, “Tumeliokota hili joho. Uchunguze uone kama ni la mwanao.”
然後派人將那件彩色的長衣送給他們的父親說：「這是我們尋得的，請你仔細看看，是不是你兒子的長衣﹖」
33 Baba yao akalitambua akasema, “Hili ni joho la mwanangu! Mnyama mkali amemrarua. Hakika Yosefu ameraruliwa vipande vipande.”
雅各伯仔細一看，就喊說：「是我兒子的長衣；猛獸將他吃了。若瑟被撕裂了，被撕裂了! 」
34 Kisha Yakobo akararua nguo zake, akavaa nguo ya gunia na kumwombolezea mwanawe kwa siku nyingi.
雅各伯遂撕裂了自己的衣服，腰間圍上麻衣，為自己的兒子悲哀了多日。
35 Wanawe wote na binti zake wakaja kumfariji, lakini hakukubali kufarijiwa. Akasema, “Hapana, nitamwombolezea mwanangu mpaka nimfikie kaburini.” Kwa hiyo baba yake akaendelea kumlilia. (Sheol h7585)
雖然他的兒女都來安慰他，他卻不肯接受他們的安慰，說：「我只有悲哀地下到陰間，往我兒那裏去! 」他的父親竟這樣哀悼他。 (Sheol h7585)
36 Wakati ule ule, Wamidiani wakamuuza Yosefu huko Misri kwa Potifa, mmojawapo wa maafisa wa Farao, aliyekuwa mkuu wa ulinzi.
米德楊人後在在埃及將若瑟賣給了法郎的內臣，衛隊長普提法爾。
