< Proverbios 24 >
1 No tengan envidia de los hombres malvados, ni ningún deseo de estar con ellos:
Ayaw kasina niadtong mga daotan, ni magtinguha sa pagpakig-uban kanila,
2 porque el propósito de sus corazones es la destrucción, y sus labios están hablando de causar problemas.
tungod kay ang ilang mga kasingkasing naglaraw ug kadaot ug ang ilang mga ngabil nagsulti mahitungod sa kasamok.
3 La construcción de una casa es por sabiduría, y por la razón se fortalece:
Pinaagi sa kaalam natukod ang balay ug pinaagi sa panabot napabarog kini.
4 Y por el conocimiento, sus habitaciones están llenas de todas las cosas queridas y agradables.
Pinaagi sa kahibalo napuno ang mga lawak sa tanang bililhon ug maanindot nga mga bahandi.
5 El sabio es fuerte; y un hombre de conocimiento aumenta la fortaleza.
Kusgan ang manggugubat sa kaalam, ug ang tawo sa kahibalo makadugang sa iyang kusog;
6 Porque guiándote sabiamente, vencerás en la guerra; y en varios guías sabios está la victoria.
kay pinaagi sa maalamon nga paggiya makaasdang ka sa imong pagpakiggubat ug uban sa daghang mga magtatambag adunay kadaogan.
7 La sabiduría está fuera del poder del insensato: mantiene su boca cerrada en el lugar público.
Ang kaalam hataas kaayo alang sa usa ka buangbuang; wala niya bukha ang iyang baba diha sa ganghaan.
8 Aquel cuyo propósito es malo será nombrado hombre de malos designios.
Adunay naglaraw nga magbuhat ug daotan— gitawag siya sa mga tawo nga agalon sa daotang mga laraw.
9 El propósito del necio es el pecado; y el que odia a la autoridad es repugnante para los demás.
Sala ang binuang nga laraw ug biaybiayon sa mga lalaki ang mga matamayon.
10 Si cedes en el día de la angustia, tu fuerza es pequeña.
Kung magmaluyahon ka uban ang kahadlok sa adlaw sa kasamok, nan diyutay ra ang imong kusog.
11 Sé el salvador de los que son entregados a la muerte, y no retires la ayuda de aquellos que están cayendo en la destrucción.
Luwasa kadtong gidala ngadto sa kamatayon ug kupti kadtong nagsusapinday ngadto sa ihawanan.
12 Si dices: Mira, no teníamos conocimiento de esto: ¿no lo piensa el probador de corazones? y el que guarda tu alma, ¿no lo sabe? ¿Y no dará a cada hombre la recompensa de su trabajo?
Kung moingon ka, “Tan-awa, wala kami nasayod mahitungod niini,” ang nagtimbang-timbang sa kasingkasing wala ba siya makasabot sa imong giingon? Ug siya nga nagabantay sa imong kinabuhi, wala ba siya masayod niini? Ug dili ba ihatag sa Dios sa matag usa ang angay kaniya?
13 Hijo mío, toma miel, porque es bueno; y la miel que fluye, que es dulce a tu gusto:
Akong anak nga lalaki, pagkaon ug dugos tungod kay maayo kini, tungod kay ang tinulo sa balayan sa putyokan tam-is sa imong pagtilaw.
14 Así que deja que tu deseo sea sabiduría: si la tienes, habrá un futuro, y tu esperanza no será cortada.
Mao usab ang kaalam alang sa imong kalag— kung makaplagan mo kini, aduna gayoy kaugmaon ug ang imong paglaom dili mahanaw.
15 No hagas planes malvados, oh malhechor, contra los campos del hombre recto, o envíes destrucción sobre su lugar de reposo:
Ayaw pangatang sama sa daotan nga mosulong sa balay sa matarong. Ayaw gubaa ang iyang pinuy-anan!
16 Porque un hombre recto, después de haber caído siete veces, se levantará otra vez; pero los malos caerán en él mal.
Kay mapukan ang matarong sa makapito ka higayon ug mobarog pag-usab, apan malaglag ang daotan pinaagi sa katalagman.
17 No te alegres por la caída de tu adversario, y no se alegre tu corazón por su caída:
Ayaw paglipay sa dihang mapukan ang imong kaaway ug ayaw tugoti nga magmaya ang imong kasingkasing sa dihang mahisukamod siya,
18 Por temor de que el Señor lo vea, y pueda ser malo a sus ojos, y su ira se aleje de él.
o makakita si Yahweh ug dili na itugot ug iiway niya ang iyang kapungot diha kaniya.
19 No te preocupes por los malvados, ni tengas envidia de los pecadores:
Ayaw kabalaka tungod sa mga nagabuhat ug daotan, ug ayaw kasina sa mga tawong daotan,
20 Porque no habrá futuro para el malvado; la luz de los pecadores será apagada.
kay walay kaugmaon ang tawong daotan ug pagapalungon ang lampara sa mga tawong daotan.
21 Hijo mío, teme al Señor y al rey; no tengas nada que ver con los inestables:
Kahadloki si Yahweh, ug kahadloki ang hari, akong anak nga lalaki; ayaw pakig-uban niadtong nakigbatok tali kanila,
22 porque su caída vendrá repentinamente; y ¿quién tiene conocimiento de la ruina que viene de ambos?
kay ang ilang katalagman moabot dayon ug kinsa man ang masayod sa gidak-on sa kalaglagan nga moabot gikan kanilang duha?
23 Estos son más dichos de los sabios: Tener preferencia por la posición de una persona cuando se juzga no es bueno.
Kini usab ang mga panultihon sa maalamon. Ang dili makatarunganon nga paghukom sa katungod diha sa balaod dili maayo.
24 El que dice al malvado, eres recto, será maldecido por los pueblos y aborrecido por las naciones.
Si bisan kinsa nga mosulti ngadto sa sad-an, “Anaa ka sa katarong,” matinunglo sa mga tawo ug kasilagan sa kanasoran.
25 Pero aquellos que le castigan les irá bien, y una bendición de bien vendrá sobre ellos.
Apan magmalipayon kadtong mobadlong sa daotan ug ang mga gasa sa pagkamaayo moabot kanila.
26 Él es como si diera un beso con sus labios cuando da una respuesta correcta.
Siya nga mohatag ug tinud-anay nga tubag naghatag usab ug halok sa mga ngabil.
27 Pon en orden tu trabajo afuera, y prepáralo en el campo; y después de eso, ve a la construcción de tu casa.
Andama ang imong buluhaton sa gawas, ug himoa nga andam ang tanan alang sa imong kaugalingon diha sa uma; human niana, tukora ang imong balay.
28 No seas un testigo falso contra tu prójimo, o deja que tus labios digan falso testimonio.
Ayaw pagsaksi batok sa imong silingan kung wala kay kapasikaran ug ayaw panglimbong pinaagi sa imong mga ngabil.
29 No digas: haré con él lo que me ha hecho; Le daré al hombre la recompensa de su trabajo.
Ayaw pag-ingon, “buhaton ko kaniya kung unsa ang iyang gibuhat kanako; balosan ko siya tungod sa iyang gibuhat.”
30 Fui por el campo del que odia el trabajo y por la viña del hombre sin sentido;
Miagi ako sa uma sa tawong tapolan, agi sa parasan sa tawong walay alamag.
31 Y todo estaba lleno de espinas, y cubierto de plantas deshechas, y su muro de piedra se quebró.
Mitubo ang mga tunok bisan asa, ang yuta naputos sa mga sampinit, ug nahugno ang paril nga hinimo sa bato.
32 Luego mirándolo, pensé: lo vi, y obtuve enseñanza de él.
Unya ako kining nakita ug gihunahuna; mitan-aw ako ug nadawat ang gitudlo.
33 Un poco de sueño, un poco de descanso, un poco de doblar las manos en el sueño:
Ang diyutay nga pagkatulog, ang diyutay nga hinanok, ang diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron mopahulay—
34 Entonces la pérdida caerá sobre ti como un forajido, y tu necesidad como un hombre armado.
ug ang kawalad-on nagapadulong nga nagpanon nganha kanimo, ug ang imong mga gikinahanglan sama sa sundalo nga sinangkapan sa hinagiban.