Proverbios 24

1 NO tengas envidia de los hombres malos, ni desees estar con ellos:

ئیرەیی بە پیاوخراپان مەبە، ئارەزوو مەکە لەگەڵیاندا بیت،

2 Porque su corazón piensa en robar, é iniquidad hablan sus labios.

چونکە دڵیان پیلانی زۆرداری دەکێشێت و لێوەکانیان باسی گرفتنانەوە دەکەن.

3 Con sabiduría se edificará la casa, y con prudencia se afirmará:

بە دانایی ماڵ بنیاد دەنرێت، بە تێگەیشتنیش دەچەسپێت،

4 Y con ciencia se henchirán las cámaras de todo bien preciado y agradable.

بە زانیاریش ژوورەکان پڕ دەبن لە هەموو گەنجینەیەکی بە نرخ و جوان.

5 El hombre sabio es fuerte; y de pujante vigor el hombre docto.

پیاوی دانا بەتوانایە، کەسی زانا هێزی زیاد دەبێت.

6 Porque con ingenio harás la guerra: y la salud está en la multitud de consejeros.

بێگومان بە ڕاوێژەوە شەڕ دەکەیت، سەرکەوتنیش بە زۆری ئامۆژگارانە.

7 Alta está para el insensato la sabiduría: en la puerta no abrirá él su boca.

دانایی بەرزە بۆ گێل، لە کۆڕی ناو دەروازەدا دەمی لێک ناکاتەوە.

8 Al que piensa mal hacer le llamarán hombre de malos pensamientos.

ئەوەی بیر لە خراپە بکاتەوە، بە تەڵەکەباز ناودەبردرێت.

9 El pensamiento del necio es pecado: y abominación á los hombres el escarnecedor.

پیلانی گێلایەتی گوناهە، خەڵک قێزیان لە گاڵتەجاڕە.

10 Si fueres flojo en el día de trabajo, tu fuerza será reducida.

ئەگەر ورە بەردەیت لە ڕۆژی تەنگانە، بێ هێزیت!

11 Si dejares de librar los que son tomados para la muerte, y los que son llevados al degolladero;

ئەوانە دەرباز بکە کە بۆ مردن دەبردرێن و لەوانەی بۆ سەربڕین پاڵخراون، کەمتەرخەم مەبە.

12 Si dijeres: Ciertamente no lo supimos; ¿no lo entenderá el que pesa los corazones? El que mira por tu alma, él lo conocerá, y dará al hombre según sus obras.

ئەگەر بڵێی: «ئەوەتا ئەمەم نەزانیوە،» ئایا هەڵسەنگێنەری دڵەکان تێناگات؟ ئەوەی گیانت دەپارێزێت ئایا نازانێت؟ ئایا سزای مرۆڤ بەپێی کردەوەکانی ناداتەوە؟

13 Come, hijo mío, de la miel, porque es buena, y del panal dulce á tu paladar:

ڕۆڵە، هەنگوین بخۆ، چونکە باشە و شیلەی هەنگوین لە گەرووت شیرینە،

14 Tal será el conocimiento de la sabiduría á tu alma: si la hallares tendrá recompensa, y al fin tu esperanza no será cortada.

هەروەها بزانە دانایی بۆ گیانت بەم جۆرەیە. ئەگەر دانایی بدۆزیتەوە دواڕۆژت دەبێت و ئومێدبڕ نابیت.

15 Oh impío, no aceches la tienda del justo, no saquees su cámara;

وەک خراپەکار خۆت مەڵاس مەدە بۆ ماڵی کەسی ڕاستودروست، هەڵمەکوتە سەر جێی حەسانەوەی،

16 Porque siete veces cae el justo, y se torna á levantar; mas los impíos caerán en el mal.

چونکە کەسی ڕاستودروست حەوت جار دەکەوێت و هەڵدەستێتەوە، بەڵام کارەسات بەدکاران تێکدەشکێنێت.

17 Cuando cayere tu enemigo, no te huelgues; y cuando tropezare, no se alegre tu corazón:

بە ساتمەکردنی دوژمنت شاد مەبە، بە کەوتنیشی دڵت خۆش نەبێت،

18 Porque Jehová no lo mire, y le desagrade, y aparte de sobre él su enojo.

نەوەک یەزدان ببینێت و بەلایەوە خراپ بێت، جا تووڕەیی خۆی لێ بگێڕێتەوە.

19 No te entrometas con los malignos, ni tengas envidia de los impíos;

مەراق لە خراپەکاران مەخۆ، ئیرەیی بە بەدکاران مەبە،

20 Porque para el malo no habrá [buen] fin, y la candela de los impíos será apagada.

چونکە خراپەکار دواڕۆژی نابێت و چرای بەدکاران دەکوژێتەوە.

21 Teme á Jehová, hijo mío, y al rey; no te entrometas con los veleidosos:

ڕۆڵە، لە یەزدان و پاشا بترسە، تێکەڵی یاخیبووەکان مەبە،

22 Porque su quebrantamiento se levantará de repente; y el quebrantamiento de ambos, ¿quién lo comprende?

چونکە بەڵایان لەپڕ دێت، بەڵای هەردووکیان کێ دەیزانێت؟

23 También estas cosas [pertenecen] á los sabios. Tener respeto á personas en el juicio no es bueno.

هەروەها ئەمەش قسەی دانایانە: لایەنگریکردن لە دادوەری باش نییە.

24 El que dijere al malo, Justo eres, los pueblos lo maldecirán, y le detestarán las naciones:

ئەوەی بە بەدکار بڵێت: «تۆ بێتاوانی،» گەلان نەفرەتی لێ دەکەن و نەتەوەکان تاوانباری دەکەن.

25 Mas los que [lo] reprenden, serán agradables, y sobre ellos vendrá bendición de bien.

بەڵام ئەوانەی بەدکار تاوانبار دەکەن دەکەونە خۆشی و بەرەکەتی باشیان بەسەردا دەڕژێت.

26 Besados serán los labios del que responde palabras rectas.

وەڵامی ڕاست وەک ماچی لێوە.

27 Apresta tu obra de afuera, y disponla en tu heredad; y después edificarás tu casa.

کاروباری خۆت لە دەرەوە ڕاپەڕێنە و لە کێڵگەکەت ئامادەی بکە، دوای ئەمە ماڵی خۆت بنیاد بنێ.

28 No seas sin causa testigo contra tu prójimo; y no lisonjees con tus labios.

بەبێ هۆ لە دژی دراوسێکەت شایەتی مەدە، بە لێوەکانت فێڵ مەکە.

29 No digas: Como me hizo, así le haré; daré el pago al hombre según su obra.

مەڵێ: «چی لێکردووم، ئاوای لێ دەکەم، سزای ئەو پیاوە بەپێی کردەوەکەی دەدەمەوە.»

30 Pasé junto á la heredad del hombre perezoso, y junto á la viña del hombre falto de entendimiento;

بەلای کێڵگەی پیاوی تەمبەڵ تێپەڕیم، بەلای ڕەزەمێوی کەسی تێنەگەیشتووش.

31 Y he aquí que por toda ella habían ya crecido espinas, ortigas habían ya cubierto su haz, y su cerca de piedra estaba ya destruída.

چقڵ هەمووی داگرتبوو، گەزگەزکە هەمووی داپۆشی بوو، کەڵەکە بەردەکانی ڕووخابوو.

32 Y yo miré, y púse[lo] en mi corazón: vi[lo], y tomé consejo.

تەماشام کرد و لە دڵی خۆمدا لێکم دایەوە، بینیم و وانەم لێ وەرگرت:

33 Un poco de sueño, cabeceando otro poco, poniendo mano sobre mano otro poco para dormir;

کەمێک خەوتن، کەمێک خەواڵووبوون، کەمێکیش دەست تێکنان بۆ ڕاکشان،

34 Así vendrá como caminante tu necesidad, y tu pobreza como hombre de escudo.

ئینجا هەژاریت وەک چەتە دێت، نەبوونیشت وەک چەکدار.