Proverbios 16

1 DEL hombre son las disposiciones del corazón: mas de Jehová la respuesta de la lengua.

Dagiti panggep ti puso ket kukua ti makinpuso, ngem ti sungbat ni Yahweh ket agtaud iti mismo a dilana.

2 Todos los caminos del hombre son limpios en su opinión: mas Jehová pesa los espíritus.

Amin a wagas ti maysa a tao ket nadalus iti panagkitana, ngem timtimbangen ni Yahweh dagiti pangpanggepenna.

3 Encomienda á Jehová tus obras, y tus pensamientos serán afirmados.

Ikamangmo kenni Yahweh dagiti aramidmo, ket agballiginto dagiti panggepmo.

4 Todas las cosas ha hecho Jehová por sí mismo, y aun al impío para el día malo.

Inaramid ni Yahweh dagiti amin a banag para iti rumbeng a pakaaramatanda, uray dagiti nadangkes para iti aldaw ti riribuk.

5 Abominación es á Jehová todo altivo de corazón: [aunque esté] mano sobre mano, no será reputado inocente.

Kagurgura ni Yahweh ti amin nga addaan iti natangsit a puso, uray puotenyo, madusadanto.

6 Con misericordia y verdad se corrige el pecado: y con el temor de Jehová se apartan del mal los hombres.

Babaen iti kinapudno ti tulag ken kinamatalek ket naakkoban ti kinamanagbasol, ken babaen iti panagbuteng kenni Yahweh ket matallikudan dagiti tattao ti panagar-aramidda iti dakes.

7 Cuando los caminos del hombre son agradables á Jehová, aun á sus enemigos pacificará con él.

No dagiti wagas ti maysa a tao ket makaay-ayo kenni Yahweh, uray dagiti kabusor dayta a tao ket pagbalinen ni Yahweh a gayyemna.

8 Mejor es lo poco con justicia, que la muchedumbre de frutos sin derecho.

Nasaysayaat ti addaan iti bassit nga addaan iti kinalinteg, ngem ti addaan iti dakkel a sapul babaen iti kinadakes.

9 El corazón del hombre piensa su camino: mas Jehová endereza sus pasos.

Agplanplano ti maysa a tao iti kaunggan ti pusona, ngem iturturong ni Yahweh dagiti addangna.

10 Adivinación está en los labios del rey: en juicio no prevaricará su boca.

Adda nadiosan a panggeddeng kadagiti bibig ti ari, saan nga agisawang ti ngiwatna iti makaallilaw a pangngeddeng.

11 Peso y balanzas justas son de Jehová: obra suya son todas las pesas de la bolsa.

Aggapu kenni Yahweh dagiti napudno a pagtimbangan; isuna ti mangikedkeddeng iti dagsen dagiti adda iti supot.

12 Abominación es á los reyes hacer impiedad: porque con justicia será afirmado el trono.

Tunggal agaramid dagiti ari iti nadangkes a banbanag, dayta ket maysa a rumbeng a malais, ta naipasdek ti trono babaen iti panagaramid iti nalinteg.

13 Los labios justos son el contentamiento de los reyes; y aman al que habla lo recto.

Maragragsakan ti maysa nga ari kadagiti bibig a mangibagbaga iti umno ken ay-ayatenna ti tao nga agsasao iti pudno.

14 La ira del rey es mensajero de muerte: mas el hombre sabio la evitará.

Ti pungtot ti maysa nga ari ket maiyarig a mensahero ti patay ngem padasen ti nasirib a tao a pagkalmaen isuna.

15 En la alegría del rostro del rey está la vida; y su benevolencia es como nube de lluvia tardía.

Ti kinaraniag ti rupa ti ari ket biag, ken ti paraburna ket kasla ulep a mangiyeg iti tudo.

16 Mejor es adquirir sabiduría que oro preciado; y adquirir inteligencia vale más que la plata.

Anian a nasaysayaat ti maaddaan iti kinasirib ngem iti maaddaan iti balitok. Rumbeng nga ad-adda a mapili ti maaddaan iti pannakaawat ngem iti maaddaan iti pirak.

17 El camino de los rectos es apartarse del mal: su alma guarda el que guarda su camino.

Arigna a ti dalan dagiti nalinteg a tattao ket adayo iti kinadakes; ti tao a mangsalsalaknib iti biagna ket arigna a banbantayanna ti dalanna.

18 Antes del quebrantamiento [es] la soberbia; y antes de la caída la altivez de espíritu.

Umuna ti kinatangsit sakbay ti pannakadadael, ken umuna ti napalangguad nga espiritu sakbay ti pannakatinnag.

19 Mejor es humillar el espíritu con los humildes, que partir despojos con los soberbios.

Nasaysayaat ti agbalin a napakumbaba a kadua dagiti napanglaw a tattao ngem ti makibingay kadagiti napalangguad a tattao kadagiti sinamsamda.

20 El entendido en la palabra, hallará el bien: y el que confía en Jehová, él es bienaventurado.

Makabirok iti nasayaat ti siasinoman a mang-utob kadagiti naisuro kadakuada, ken agragsak dagiti agtalek kenni Yahweh.

21 El sabio de corazón es llamado entendido: y la dulzura de labios aumentará la doctrina.

Ti tao a nasirib iti kaungganna ket makuna a nanakem, ken ti kinasam-it ti balikas pasayaatenna ti kabaelan a mangisuro.

22 Manantial de vida es el entendimiento al que lo posee: mas la erudición de los necios es necedad.

Ti pannakaawat ket maiyarig a burayok ti biag ti tao nga addaan iti daytoy, ngem ti dusa dagiti maag ket ti kinamaagda.

23 El corazón del sabio hace prudente su boca; y con sus labios aumenta la doctrina.

Ti puso ti nasirib a tao ket mangmangted iti saririt iti ngiwatna ken mangnaynayon iti panangallukoy dagiti bibigna.

24 Panal de miel son los dichos suaves: suavidad al alma y medicina á los huesos.

Ti makaay-ayo a sasao ket maiyarig a balay ti ayukan—nasam-it iti kararua ken pannakapaimbag kadagiti tulang.

25 Hay camino que parece derecho al hombre, mas su salida son caminos de muerte.

Adda dalan a kasla nalinteg iti maysa a tao, ngem ti murdongna ket dalan nga agturong iti patay.

26 El alma del que trabaja, trabaja para sí; porque su boca le constriñe.

Ti ganas iti pannangan ti maysa a mangmangged ket mangparegta kenkuana nga agtrabaho; guyguyugoyen isuna ti bisinna nga agtultuloy nga agtrabaho.

27 El hombre perverso cava el mal; y en sus labios hay como llama de fuego.

Agkalkali iti dakes ti awan serserbina a tao, ken ti sasaona ket kasla makasinit nga apuy.

28 El hombre perverso levanta contienda; y el chismoso aparta los mejores amigos.

Ti ballikug a tao ket rubrubanna ti riri, kasta met a pagsisinaen ti tsismis dagiti nasinged nga aggagayyem.

29 El hombre malo lisonjea á su prójimo, y le hace andar por el camino no bueno:

Ul-ulbodan ti naranggas a tao ti kaarrubana ken iturturongna daytoy a pababa iti dalan a saan a nasayaat.

30 Cierra sus ojos para pensar perversidades; mueve sus labios, efectúa el mal.

Ti tao nga agkidda-kidday ket agpangpanggep iti dakes; dagiti mangikakaem iti bibigda ket agar-aramid iti dakes.

31 Corona de honra es la vejez, que se hallará en el camino de justicia.

Ti uban ket korona ti kinadayag; magun-od daytoy babaen iti panagbiag iti nalinteg a wagas.

32 Mejor es el que tarde se aira que el fuerte; y el que se enseñorea de su espíritu, que el que toma una ciudad.

Nasaysayaat ti saan a nalaka a makaunget ngem ti agbalin a maingel, ken ti tao nga iturturayanna ti espirituna ket napigpigsa ngem iti tao a makababael a mangsakup iti maysa a siudad.

33 La suerte se echa en el seno: mas de Jehová es el juicio de ella.

Maipuruak iti saklot dagiti bato a mangikeddeng iti gasat, ngem ti pangngeddeng ket aggapu kenni Yahweh.