Proverbios 19
1 Mejor es el pobre que camina en su simplicidad, que el de perversos labios, e insensato.
Mas maayo pa ang tawo nga kabos nga naglakaw diha sa iyang katarong kaysa kaniya nga sukwahi sa iyang pagpanulti ug buangbuang.
2 El alma sin ciencia no es buena; y el presuroso de pies, peca.
Dili usab maayo ang pagpangandoy nga dili inubanan sa kahibalo ug siya nga kusog modagan mahisalaag sa dalan.
3 La insensatez del hombre tuerce su camino; y contra Jehová se aira su corazón.
Ang kabuang sa tawo nagdaot sa iyang kinabuhi ug napungot ang iyang kasingkasing batok kang Yahweh.
4 Las riquezas allegan muchos amigos: mas el pobre, de su amigo es apartado.
Makadugang ang bahandi ug daghang mga higala, apan ang tawong kabos nahimulag gikan sa iyang mga higala.
5 El testigo falso no será sin castigo; y el que habla mentiras, no escapará.
Ang bakakon nga saksi pagasilotan ug siya nga nagsulti ug bakak dili gayod makaikyas.
6 Muchos rogarán al príncipe: mas cada uno es amigo del hombre que da.
Daghan ang magapangayo ug tabang gikan sa tawong manggihatagon ug higala sa tanan siya nga manggihatagon ug mga gasa.
7 Todos los hermanos del pobre le aborrecen, ¿cuánto más sus amigos se alejarán de él? buscará la palabra, y no la hallará.
Ang tanang mga igsoong lalaki sa kabos nasilag kaniya; unsa pa kaha ang iyang mga higala nga mipahilayo kaniya! Motawag siya kanila apan wala na sila.
8 El que posee entendimiento, ama su alma: guarda la inteligencia, para hallar el bien.
Siya nga nagbaton sa kaalam naghigugma sa iyang kinabuhi; siya nga nagtipig sa pagsabot makakaplag kung unsa ang maayo.
9 El testigo falso no será sin castigo; y el que habla mentiras, perecerá.
Ang bakakon nga saksi pagasilotan gayod, apan ang nagsulti ug bakak malaglag.
10 No conviene al insensato la delicia, ¿cuánto menos al siervo ser señor de los príncipes?
Dili angay sa tawo nga buangbuang ang pagpuyo sa kaharuhay— labi na gayod nga walay angay ang ulipon nga maoy magdumala sa mga prinsipe.
11 El entendimiento del hombre detiene su furor; y su honra es disimular la prevaricación.
Ang pagkamabinantayon maghimo sa tawo nga dili daling masuko ug ang dili pagtagad sa sayop maoy makahatag kaniya ug himaya.
12 Como el bramido del cachorro del león es la ira del rey; y como el rocío sobre la yerba su benevolencia.
Ang kapungot sa hari sama sa ngulob sa batan-ong liyon, apan ang iyang kaluoy sama sa yamog nga anaa sa sagbot.
13 Dolor es para su padre el hijo insensato; y gotera continua las contiendas de la mujer.
Ang buangbuang nga anak nga lalaki nagdaot sa iyang amahan ug ang malalison nga asawa sama sa tubig nga kanunay magtulo.
14 La casa y las riquezas herencia son de los padres: mas de Jehová la mujer prudente.
Ang balay ug ang bahandi maoy panulondon gikan sa mga ginikanan, apan ang maalamon nga asawa gikan kang Yahweh.
15 La pereza hace caer sueño; y el alma negligente hambreará.
Ang pagkatapolan maghatod kanimo ngadto sa pagkahinanok ug tulog, apan siya nga dili magtrabaho gutomon.
16 El que guarda el mandamiento, guarda su alma: mas el que menospreciare sus caminos, morirá.
Siya nga nagtuman sa sugo nanalipod sa iyang kinabuhi, apan mamatay ang tawo nga wala maghunahuna mahitungod sa iyang mga pamaagi.
17 A Jehová empresta el que da al pobre; y él le dará su paga.
Si bisan kinsa nga maluluy-on sa kabos sama ra nga nagpahulam kang Yahweh ug magbayad siya kaniya sa iyang nahimo.
18 Castiga a tu hijo entre tanto que hay esperanza: mas para matarle no alces tu voluntad.
Pantona ang imong anak samtang aduna pay paglaom ug ayaw pangandoya nga mabutang siya sa kamatayon.
19 El de grande ira, llevará la pena; porque aun si le librares, todavía tornarás.
Ang tawo nga daling masuko kinahanglan nga mobayad sa kasaypanan, kung imo siyang luwason, buhaton mo pa gihapon kini sa ikaduhang higayon.
20 Escucha el consejo, y recibe la enseñanza, para que seas sabio en tu vejez.
Paminawa ang tambag ug dawata ang pagtudlo, aron nga magmaalamon ka hangtod sa kataposan sa imong kinabuhi.
21 Muchos pensamientos están en el corazón del hombre: mas el consejo de Jehová permanecerá.
Daghan ang mga laraw sa kasingkasing sa tawo, apan ang kabubut-on lamang ni Yahweh maoy matuman.
22 Contentamiento es a los hombres hacer misericordia; y el pobre es mejor que el mentiroso.
Ang pagkamatinud-anon maoy gipangandoy sa tawo ug mas maayo pa ang tawong kabos kaysa bakakon.
23 El temor de Jehová es para vida; y permanecerá harto: no será visitado de mal.
Ang pagpasidungog kang Yahweh magtultol sa katawhan ngadto sa kinabuhi; si bisan kinsa nga aduna niini matagbaw ug dili mahiagom sa kadaot.
24 El perezoso esconde su mano en el seno: aun a su boca no la llevará.
Maglubong sa iyang kamot ang tapolan ngadto sa pagkaon; dili gani siya makahimo sa paghungit niini padulong sa iyang baba.
25 Hiere al burlador, y el simple se hará avisado; y corrigiendo al entendido, entenderá ciencia.
Kung imong silotan ang mabugalbugalon, mahimong magmaalamon ang walay alamag; badlonga siya nga adunay pagsabot ug makabaton siya ug kahibalo.
26 El que roba a su padre, y ahuyenta a su madre, hijo es avergonzador, y deshonrador.
Siya nga mangawat sa iyang amahan ug maghingilin sa iyang inahan mao ang anak nga lalaki nga magpakaulaw ug salawayon.
27 Cesa, hijo mío, de oír el enseñamiento, que te haga desviar de las razones de sabiduría.
Kung mohunong ka sa pagpaminaw sa pagtudlo, akong anak nga lalaki, mahisalaag ka gikan sa mga pulong sa kahibalo.
28 El testigo perverso se burlará del juicio; y la boca de los impíos encubrirá la iniquidad.
Magbugalbugal sa katarong ang bakak nga saksi ug ang baba sa daotan magalamoy sa pagkadaotan.
29 Aparejados están juicios para los burladores; y azotes para los cuerpos de los insensatos.
Andam na ang paghukom alang sa mga mabugalbugalon ug ang paglatos alang sa mga likod sa mga buangbuang.
