Proverbios 16
1 Del hombre son las preparaciones del corazón: mas de Jehová la respuesta de la lengua.
Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
2 Todos los caminos del hombre son limpios en su opinión: mas Jehová pesa los espíritus.
Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
3 Encomienda a Jehová tus obras; y tus pensamientos serán afirmados.
Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
4 Todas las cosas ha hecho Jehová por sí mismo; y aun al impío para el día malo.
Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
5 Abominación es a Jehová todo altivo de corazón: la mano junta a la mano, no será sin castigo.
Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
6 Con misericordia y verdad será reconciliado el pecado; y con el temor de Jehová se aparta del mal.
Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
7 Cuando los caminos del hombre serán agradables a Jehová, aun sus enemigos pacificará con él.
Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
8 Mejor es lo poco con justicia, que la muchedumbre de los frutos sin derecho.
Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
9 El corazón del hombre piensa su camino: mas Jehová endereza sus pasos.
Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
10 Adivinación está en los labios del rey: en juicio no prevaricará su boca.
Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
11 Peso y balanzas derechas son de Jehová: obra suya son todas las pesas de la bolsa.
Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
12 Abominación es a los reyes hacer impiedad; porque con justicia será confirmado su trono.
Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
13 Los labios justos son el contentamiento de los reyes; y al que habla lo recto aman.
Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
14 La ira del rey es mensajero de muerte: mas el hombre sabio la evitará.
Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
15 En la alegría del rostro del rey está la vida; y su benevolencia es como la nube tardía.
Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
16 Mejor es adquirir sabiduría que oro preciado; y adquirir inteligencia vale más que la plata.
Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
17 El camino de los rectos es apartarse del mal: su alma guarda, el que guarda su camino.
Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
18 Antes del quebrantamiento es la soberbia; y antes de la caída, la altivez de espíritu.
Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
19 Mejor es abajar el espíritu con los humildes, que partir despojos con los soberbios.
Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
20 El entendido en la palabra, hallará el bien; y el que confía en Jehová, bienaventurado él.
Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
21 El sabio de entendimiento es llamado entendido; y la dulzura de labios aumentará la doctrina.
Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
22 Manadero de vida es el entendimiento al que le posee: mas la erudición de los insensatos es locura.
Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
23 El corazón del sabio hace prudente su boca; y con sus labios aumenta la doctrina.
Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
24 Panal de miel son las hablas suaves, suavidad al alma, y medicina a los huesos.
Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
25 Hay camino que es derecho al parecer del hombre: mas su salida son caminos de muerte.
Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
26 El alma del que trabaja, trabaja para sí; porque su boca le constriñe.
Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
27 El hombre perverso cava en busca del mal; y en sus labios es como llama de fuego.
Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
28 El hombre perverso levanta contienda; y el chismoso aparta los príncipes.
Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
29 El hombre malo lisonjea a su prójimo; y le hace caminar por el camino no bueno:
Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
30 Cierra sus ojos para pensar perversidades: mueve sus labios, efectúa el mal.
Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
31 Corona de honra es la vejez: en el camino de justicia se hallará.
Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
32 Mejor es el que tarde se aira, que el fuerte; y el que se enseñorea de su espíritu, que el que toma una ciudad.
Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
33 La suerte se echa en el seno: mas de Jehová es todo su juicio.
Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
