Proverbios 24
1 No envidies a los perversos, Ni desees estar con ellos.
Ayaw kasina niadtong mga daotan, ni magtinguha sa pagpakig-uban kanila,
2 Porque su corazón trama violencia, Y sus labios hablan gran injusticia.
tungod kay ang ilang mga kasingkasing naglaraw ug kadaot ug ang ilang mga ngabil nagsulti mahitungod sa kasamok.
3 Con la sabiduría se edifica una casa, Con la prudencia se afirma,
Pinaagi sa kaalam natukod ang balay ug pinaagi sa panabot napabarog kini.
4 Con el conocimiento se llenan sus cuartos De todo bien preciado y agradable.
Pinaagi sa kahibalo napuno ang mga lawak sa tanang bililhon ug maanindot nga mga bahandi.
5 Mejor es el varón sabio que el fuerte. El hombre de conocimiento aumenta su poder.
Kusgan ang manggugubat sa kaalam, ug ang tawo sa kahibalo makadugang sa iyang kusog;
6 Porque con estrategia harás tu guerra, Y en la multitud de consejeros está la victoria.
kay pinaagi sa maalamon nga paggiya makaasdang ka sa imong pagpakiggubat ug uban sa daghang mga magtatambag adunay kadaogan.
7 La sabiduría está demasiado alta para el necio. En la puerta no abrirá su boca.
Ang kaalam hataas kaayo alang sa usa ka buangbuang; wala niya bukha ang iyang baba diha sa ganghaan.
8 Al que trama el mal Lo llamarán hombre de malas intenciones.
Adunay naglaraw nga magbuhat ug daotan— gitawag siya sa mga tawo nga agalon sa daotang mga laraw.
9 La intención del insensato es pecado, El burlador es detestado por los hombres.
Sala ang binuang nga laraw ug biaybiayon sa mga lalaki ang mga matamayon.
10 Si flaqueas en el día de la adversidad, También tu fuerza se reducirá.
Kung magmaluyahon ka uban ang kahadlok sa adlaw sa kasamok, nan diyutay ra ang imong kusog.
11 ¡Libra a los que son llevados a la muerte! ¡Rescata a los que se tambalean hacia a la matanza!
Luwasa kadtong gidala ngadto sa kamatayon ug kupti kadtong nagsusapinday ngadto sa ihawanan.
12 Si dices: En verdad, no lo supimos. El que pesa los corazones, ¿no lo sabrá? ¿No lo sabrá el que vigila tu vida, Y paga al hombre según sus obras?
Kung moingon ka, “Tan-awa, wala kami nasayod mahitungod niini,” ang nagtimbang-timbang sa kasingkasing wala ba siya makasabot sa imong giingon? Ug siya nga nagabantay sa imong kinabuhi, wala ba siya masayod niini? Ug dili ba ihatag sa Dios sa matag usa ang angay kaniya?
13 Come miel, hijo mío, pues es buena. Sí, el panal es dulce a tu paladar.
Akong anak nga lalaki, pagkaon ug dugos tungod kay maayo kini, tungod kay ang tinulo sa balayan sa putyokan tam-is sa imong pagtilaw.
14 Así aprópiate de la sabiduría para tu vida. Si la hallas, habrá un porvenir, Y tu esperanza no será frustrada.
Mao usab ang kaalam alang sa imong kalag— kung makaplagan mo kini, aduna gayoy kaugmaon ug ang imong paglaom dili mahanaw.
15 Oh impío, no aceches la tienda del justo Ni saquees su lugar de reposo,
Ayaw pangatang sama sa daotan nga mosulong sa balay sa matarong. Ayaw gubaa ang iyang pinuy-anan!
16 Porque siete veces cae el justo y se vuelve a levantar, Pero los impíos tropiezan en la calamidad.
Kay mapukan ang matarong sa makapito ka higayon ug mobarog pag-usab, apan malaglag ang daotan pinaagi sa katalagman.
17 Si tu enemigo cae, no te alegres, Y si tropieza, no se regocije tu corazón,
Ayaw paglipay sa dihang mapukan ang imong kaaway ug ayaw tugoti nga magmaya ang imong kasingkasing sa dihang mahisukamod siya,
18 No sea que Yavé lo vea y le desagrade, Y aparte de sobre él su enojo.
o makakita si Yahweh ug dili na itugot ug iiway niya ang iyang kapungot diha kaniya.
19 No te impacientes a causa de los malhechores, Ni tengas envidia de los pecadores,
Ayaw kabalaka tungod sa mga nagabuhat ug daotan, ug ayaw kasina sa mga tawong daotan,
20 Porque para el perverso no habrá buen fin, Y la lámpara de los impíos será apagada.
kay walay kaugmaon ang tawong daotan ug pagapalungon ang lampara sa mga tawong daotan.
21 Hijo mío: Teme a Yavé y también al rey. No te asocies con los sediciosos,
Kahadloki si Yahweh, ug kahadloki ang hari, akong anak nga lalaki; ayaw pakig-uban niadtong nakigbatok tali kanila,
22 Porque su calamidad viene de repente, Y la ruina que viene de ambos, ¿quién la conocerá?
kay ang ilang katalagman moabot dayon ug kinsa man ang masayod sa gidak-on sa kalaglagan nga moabot gikan kanilang duha?
23 También estos son dichos de los sabios: No es bueno hacer acepción de personas en el juicio.
Kini usab ang mga panultihon sa maalamon. Ang dili makatarunganon nga paghukom sa katungod diha sa balaod dili maayo.
24 El que dice al impío: Eres justo, Lo maldecirán los pueblos, Y lo detestarán las naciones.
Si bisan kinsa nga mosulti ngadto sa sad-an, “Anaa ka sa katarong,” matinunglo sa mga tawo ug kasilagan sa kanasoran.
25 Pero los que lo reprenden serán apreciados, Y una gran bendición vendrá sobre ellos.
Apan magmalipayon kadtong mobadlong sa daotan ug ang mga gasa sa pagkamaayo moabot kanila.
26 Besados serán los labios Del que responde palabras rectas.
Siya nga mohatag ug tinud-anay nga tubag naghatag usab ug halok sa mga ngabil.
27 Prepara tus labores de afuera, Y disponlas en tus campos, Y después edifica tu casa.
Andama ang imong buluhaton sa gawas, ug himoa nga andam ang tanan alang sa imong kaugalingon diha sa uma; human niana, tukora ang imong balay.
28 No testifiques sin causa contra tu prójimo, Ni engañes con tus labios.
Ayaw pagsaksi batok sa imong silingan kung wala kay kapasikaran ug ayaw panglimbong pinaagi sa imong mga ngabil.
29 No digas: Le haré como él me hizo, Le retribuiré conforme a su obra.
Ayaw pag-ingon, “buhaton ko kaniya kung unsa ang iyang gibuhat kanako; balosan ko siya tungod sa iyang gibuhat.”
30 Pasé junto al campo de un hombre perezoso, Por la viña de un hombre falto de entendimiento,
Miagi ako sa uma sa tawong tapolan, agi sa parasan sa tawong walay alamag.
31 Y ahí todo estaba cubierto de espinas. Su superficie estaba cubierta de ortigas, Y su muro de piedra, derribado.
Mitubo ang mga tunok bisan asa, ang yuta naputos sa mga sampinit, ug nahugno ang paril nga hinimo sa bato.
32 Observé esto y reflexioné. Lo vi y aprendí la lección:
Unya ako kining nakita ug gihunahuna; mitan-aw ako ug nadawat ang gitudlo.
33 Un poco de sueño, un poco de dormitar, Un poco de cruzar las manos para descansar,
Ang diyutay nga pagkatulog, ang diyutay nga hinanok, ang diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron mopahulay—
34 Así vendrá tu miseria como un vagabundo, Y tu escasez como un hombre armado.
ug ang kawalad-on nagapadulong nga nagpanon nganha kanimo, ug ang imong mga gikinahanglan sama sa sundalo nga sinangkapan sa hinagiban.
