< Proverbios 23 >
1 Cuando te sientas a comer con una regla, considera con diligencia lo que tienes delante;
Sɛ wo ne ɔhene bi to nsa didi a, hwɛ deɛ ɛsi wʼanim no yie,
2 poner un cuchillo en la garganta si eres un hombre dado al apetito.
Sɛ woyɛ adidibrada a, hyɛ wo ho so.
3 No estés deseoso de sus delicias, ya que son alimentos engañosos.
Nni nʼaduane akɔnnɔ akɔnnɔ no akyi, ɛfiri sɛ saa aduane no daadaa nnipa.
4 No te canses de ser rico. En tu sabiduría, muestra moderación.
Mmiri wo mogya ani mpɛ sika; hunu nyansa na to wo bo ase.
5 ¿Por qué pones tus ojos en lo que no es? Porque ciertamente le salen alas como a un águila y vuela en el cielo.
Wʼani bɔɔ sika so ara pɛ, na atu ayera, ampa ara ɛbɛfu ntaban na atu akɔ ewiem sɛ ɔkɔdeɛ.
6 No comas la comida de quien tiene un ojo tacaño, y no anhelan sus delicias,
Nni obi a ɔyɛ pɛpɛɛ aduane nni nʼakɔnnɔ aduane akyi;
7 pues mientras piensa en el costo, así es. “¡Come y bebe!”, te dice, pero su corazón no está contigo.
ɛfiri sɛ ɔyɛ obi a ɛberɛ biara ɔdwene sika ho. Ɔka sɛ, “Didi na nom,” nanso ɛnyɛ nʼakoma mu.
8 Vomitarás el bocado que has comido y desperdiciar tus agradables palabras.
Kakra a woadi no wobɛfe na ɛno enti wo nkamfo ho remma mfasoɔ.
9 No hables al oído de un tonto, porque despreciará la sabiduría de tus palabras.
Nkasa nkyerɛ ɔkwasea, ɛfiri sɛ ɔremfa nyansa a ɛwɔ wo kasa mu no.
10 No muevas el antiguo mojón. No invadan los campos de los huérfanos,
Ntutu tete aboɔ a wɔde ato hyeɛ ngu, na ntra hyeɛ nkɔ nwisiaa mfuo mu,
11 para su Defensor es fuerte. Él defenderá su caso contra ti.
ɛfiri sɛ, wɔn Gyefoɔ yɛ den, na ɔbɛdi wɔn asɛm ama wɔn.
12 Aplica tu corazón a la instrucción, y tus oídos a las palabras del conocimiento.
Ma wʼakoma mmra nkyerɛkyerɛ so na wɛn wʼaso tie nimdeɛ.
13 No retengas la corrección de un niño. Si lo castigas con la vara, no morirá.
Ntwentwɛne abɔfra ntenesoɔ so; sɛ wode abaa tene no a, ɔrenwu.
14 Castígalo con la vara, y salvar su alma del Seol. (Sheol )
Fa abaa twe nʼaso na gye ne kra firi owuo mu. (Sheol )
15 Hijo mío, si tu corazón es sabio, entonces mi corazón se alegrará, incluso el mío.
Me ba, sɛ wʼakoma hunu nyansa a, ɛnneɛ mʼakoma ani bɛgye;
16 Sí, mi corazón se alegrará cuando tus labios dicen lo que es correcto.
sɛ wʼano ka deɛ ɛtene a me mu adeɛ nyinaa ani bɛgye.
17 Que tu corazón no envidie a los pecadores, sino que teman a Yahvé todo el día.
Mma wʼani mmerɛ abɔnefoɔ, mmom bɔ Awurade suro ho mmɔden ɛberɛ biara.
18 Ciertamente, hay una esperanza futura, y tu esperanza no será cortada.
Ampa ara anidasoɔ wɔ hɔ ma wo daakye, na wʼanidasoɔ renyɛ ɔkwa.
19 Escucha, hijo mío, y sé sabio, ¡y mantener tu corazón en el camino correcto!
Me ba, tie, na hunu nyansa, ma wʼakoma mfa ɛkwan tenenee so.
20 No te encuentres entre los que beben demasiado vino, o los que se atiborran de carne;
Mfa wo ho mmɔ akɔwensafoɔ anaasɛ wɔn a wɔpɛ ɛnam mmorosoɔ,
21 porque el borracho y el glotón se volverán pobres; y la somnolencia los viste de harapos.
ɛfiri sɛ, akɔwensafoɔ ne adidibradafoɔ bɛyɛ ahiafoɔ, na anikum fira wɔn ntomago.
22 Escucha a tu padre que te dio la vida, y no desprecies a tu madre cuando sea vieja.
Tie wʼagya a ɔwoo woɔ no, na sɛ wo maame bɔ aberewa a, mmu no animtia.
23 Compra la verdad y no la vendas. Consigue sabiduría, disciplina y comprensión.
Tɔ nokorɛ na ntɔn da; nya nyansa, ahohyɛsoɔ ne nhunumu.
24 El padre de los justos tiene una gran alegría. Quien engendra un hijo sabio se deleita en él.
Ɔteneneeni agya wɔ anigyeɛ bebree; deɛ ɔwɔ ɔba nyansafoɔ no anigye ne ho.
25 ¡Que se alegren tu padre y tu madre! ¡Que se alegre la que te parió!
Ma wʼagya ne wo maame ani nnye; ma ɔbaa a ɔwoo woɔ no nnya ahosɛpɛ.
26 Hijo mío, dame tu corazón; y que tus ojos se mantengan en mis caminos.
Me ba, fa wʼakoma ma me na ma wʼani nkɔ mʼakwan ho,
27 Para una prostituta es un pozo profundo; y una esposa caprichosa es un pozo estrecho.
na odwamanfoɔ yɛ amena donkudonku ɔyere sansani yɛ ɔdaadaafoɔ.
28 Sí, está al acecho como un ladrón, y aumenta los infieles entre los hombres.
Ɔtɛ, twɛn, te sɛ ɔkwanmukafoɔ na ɔma mmarima mu atorofoɔ dɔɔso.
29 ¿Quién se lamenta? ¿Quién tiene pena? ¿Quién tiene conflictos? ¿Quién tiene quejas? ¿Quién tiene moretones innecesarios? ¿Quién tiene los ojos inyectados en sangre?
Hwan na wɔadome no? Hwan na ɔdi awerɛhoɔ? Hwan na ɔdi apereapereɛ? Hwan na ɔnwiinwii? Hwan na wapirapira hunaa? Hwan na mogya ada nʼani so?
30 Los que se quedan mucho tiempo en el vino; los que van a buscar vino mezclado.
Wɔn a wɔkyɛre nsã ho, na wɔka nsã a wɔafrafra hwɛ.
31 No mires el vino cuando está rojo, cuando brilla en la taza, cuando baja sin problemas.
Nhwɛ nsã ani kɔkɔɔ no haa, ɛberɛ a ɛretwa yerɛ yerɛ wɔ kuruwa mu, na ɛkɔ yɔɔ no.
32 Al final, muerde como una serpiente, y envenena como una víbora.
Awieeɛ no ɛka te sɛ ɔwɔ na ɛwɔ borɔ te sɛ ahurutoa.
33 Tus ojos verán cosas extrañas, y tu mente imaginará cosas confusas.
Wʼani bɛhunu nneɛma a wonhunuu da, na woadwene nneɛma basabasa ho.
34 Sí, serás como el que se acuesta en medio del mar, o como el que se acuesta encima de los aparejos:
Wobɛtɔ ntintan te sɛ hyɛn mu dwumayɛni a, ɔkura ɛhyɛn dua a, ɛrehinhim mu den, na ɛdenkye denkye wɔ ɛpo so.
35 “¡Me golpearon, y no me hirieron! ¡Me golpean y no lo siento! ¿Cuándo me despertaré? Puedo hacerlo de nuevo. Buscaré más”.
Na wobɛka sɛ, “Wɔbɔ me, nanso mempira. Wɔboro me, nanso mente ɔyea biara. Ɛberɛ bɛn na menyane akɔpɛ nsã anom bio?”