< Proverbios 22 >
1 El buen nombre es más deseable que las grandes riquezas, y el favor amoroso es mejor que la plata y el oro.
Engari te ingoa pai e whiriwhiria rawatia i nga taonga nui, me te manakohanga aroha i te hiriwa, i te koura.
2 Los ricos y los pobres tienen esto en común: Yahvé es el creador de todos ellos.
Ka tutataki te tangata taonga raua ko te rawakore; ko Ihowa te kaihanga o ratou katoa.
3 Un hombre prudente ve el peligro y se esconde; pero los simples pasan, y sufren por ello.
Ko te tangata tupato, ka kitea atu e ia te he, ka huna i a ia; ko nga kuware, haere tonu atu, mamae tonu atu.
4 El resultado de la humildad y el temor a Yahvé es la riqueza, el honor y la vida.
Ko te hua o te mahaki, a ko te wehi ki a Ihowa, he taonga, he honore, he ora.
5 Espinas y trampas hay en el camino de los malvados; quien guarda su alma se aleja de ellos.
He tataramoa, he mahanga kei te ara o te whanoke; ko te tangata ia e tiaki ana i tona wairua, ka matara atu i ena.
6 Educa al niño en el camino que debe seguir, y cuando sea viejo no se apartará de él.
Whakatupuria ake te tamaiti i te ara e haere ai ia, a, ka kaumatua, e kore e mahue i a ia.
7 Los ricos dominan a los pobres. El prestatario está al servicio del prestamista.
E whakatakoto tikanga ana te tangata taonga mo nga rawakore; a, ko te tangata i te nama, hei pononga ia ma te tangata nana i whakatarewa mai.
8 El que siembra maldad cosecha problemas, y la vara de su furia será destruida.
Ko te kairui o te kino, ka kokoti i te he: a ka kahore noa iho te patu o tona riri.
9 El que tiene un ojo generoso será bendecido, porque comparte su comida con los pobres.
Ko te kanohi ohaoha, ka manaakitia tera; e hoatu ana hoki e ia tetahi wahi o tana taro ma te rawakore.
10 Expulsa al burlón, y se acabará la contienda; sí, se acabarán las peleas y los insultos.
Peia atu te tangata whakahi, a ka riro te ngangare; ka mutu ano hoki te totohe me te whakahawea.
11 El que ama la pureza de corazón y habla con gracia es el amigo del rey.
Ko te tangata e matenui ana ki te ngakau ma, ko te kingi he hoa mona, mo te ahuareka o ona ngutu.
12 Los ojos de Yahvé vigilan el conocimiento, pero frustra las palabras de los infieles.
Ma nga kanohi o Ihowa e tiaki te tangata whai matauranga, e whakataka ana hoki e ia nga kupu a te tangata kopeka.
13 El perezoso dice: “¡Hay un león afuera! Me matarán en las calles”.
E mea ana te mangere, He raiona kei waho: ka whakamatea ahau ki nga huarahi.
14 La boca de una adúltera es un pozo profundo. El que está bajo la ira de Yahvé caerá en ella.
He poka hohonu te mangai o nga wahine ke: ka taka ki roto ta Ihowa tangata e whakarihariha ai.
15 La locura está ligada al corazón de un niño; la vara de la disciplina lo aleja de él.
Paihere rawa te wairangi ki roto ki te ngakau o te tamaiti; otiia ma te rakau o te whiu e pei kia matara atu i a ia.
16 El que oprime al pobre para su propio aumento y el que da al rico, ambos llegan a la pobreza.
Ko te tangata e tukino ana i te rawakore kia maha atu ai he taonga mana, me te tangata hoki e hoatu mea ana ki te tangata taonga, ka tutuki raua ki te muhore kau.
17 Vuelve tu oído y escucha las palabras de los sabios. Aplica tu corazón a mis enseñanzas.
Anga mai tou taringa, whakarongo mai hoki ki nga kupu a te hunga whakaaro nui, kia tahuri mai hoki tou ngakau ki toku matauranga.
18 Porque es una cosa agradable si las guardas dentro de ti, si todos ellos están listos en sus labios.
He mea ahareka hoki, mehemea ka puritia e koe i roto i tou kopu, ki te u ngatahi raua ki runga ki ou ngutu;
19 Hoy te enseño, incluso a ti, para que tu confianza esté en Yahvé.
Kia okioki ai koe ki a Ihowa, koia i whakakitea ai e ahau aua mea ki a koe i tenei ra, ki a koe na ano.
20 ¿No te he escrito treinta cosas excelentes de consejo y conocimiento,
He teka ianei hira rawa nga mea kua tuhituhia atu nei e ahau ki a koe, he kupu ako, he kupu mohio;
21 Para enseñarte la verdad, palabras fiables, para dar respuestas sólidas a los que te enviaron?
Kia mohio ai koe ki te tuturutanga o nga kupu o te pono, kia whakahokia ai e koe he kupu pono ki te hunga e ngare ana i a koe?
22 No exploten al pobre porque es pobre; y no aplastar a los necesitados en los tribunales;
Kaua e pahuatia te rawakore, no te mea he rawakore ia, kaua hoki e whakatupuria kinotia te tangata iti i te kuwaha:
23 porque Yahvé defenderá su caso, y saquean la vida de los que los saquean.
No te mea ka tohea e Ihowa ta ratou tohe, ka pahuatia ano hoki e ia te wairua o te hunga e pahua ana i a ratou.
24 No te hagas amigo de un hombre de mal genio. No te asocies con quien alberga ira,
Kaua e whakahoa ki te tangata pukuriri; kei haere tahi hoki koe i te tangata aritarita;
25 para que no aprendas sus caminos y atrapar tu alma.
Kei akona e koe ona ara, a ka riro i a koe he mahanga mo tou wairua.
26 No seas de los que golpean las manos, de los que son garantía de las deudas.
Kei uru koe ki roto ki te hunga papaki ringa, ki nga kaiwhakakapi turanga ranei mo te moni tarewa:
27 Si no tienes medios para pagar, ¿por qué debería quitarte la cama de debajo de ti?
Ki te kahore au mea hei utu, hei aha i tangohia ai e ia tou moenga i raro i a koe?
28 No muevas el antiguo mojón que sus padres han establecido.
Kaua e whakanekehia atu te rohe tawhito i whakatakotoria e ou matua.
29 ¿Has visto hombre diligente en su obra? Estará delante de los reyes y no de la gentuza.
Kei te kite ranei koe i tetahi tangata e uaua ana ki tana mahi? ka tu ia ki te aroaro o nga kingi; e kore ia e tu ki te aroaro o nga ware.