Proverbios 22

1 El buen nombre es más deseable que las grandes riquezas, y el favor amoroso es mejor que la plata y el oro.

ناوبانگی چاک لە دەوڵەمەندی گەورە خوازراوترە، ڕێزیش لە زێڕ و زیو باشترە.

2 Los ricos y los pobres tienen esto en común: Yahvé es el creador de todos ellos.

دەوڵەمەند و هەژار لەمەدا یەکدەگرنەوە، دروستکەری هەردووکیان یەزدانە.

3 Un hombre prudente ve el peligro y se esconde; pero los simples pasan, y sufren por ello.

ژیر خراپە دەبینێت و خۆی دەشارێتەوە، بەڵام ساویلکە مل پێوەدەنێت و سزا دەدرێ.

4 El resultado de la humildad y el temor a Yahvé es la riqueza, el honor y la vida.

پاداشتی بێفیزی و لەخواترسی دەوڵەمەندی و ڕێزداری و ژیانە.

5 Espinas y trampas hay en el camino de los malvados; quien guarda su alma se aleja de ellos.

چقڵ و تەڵە لە ڕێگای پیاوی خواردایە، بەڵام ئەوەی خۆی بپارێزێت لێی دوور دەکەوێتەوە.

6 Educa al niño en el camino que debe seguir, y cuando sea viejo no se apartará de él.

منداڵ لەسەر ئەو ڕێگایە ڕابهێنە کە پێویستە بیگرێت، پیریش بێت لێی لا نادات.

7 Los ricos dominan a los pobres. El prestatario está al servicio del prestamista.

دەوڵەمەند بەسەر هەژاردا حوکم دەکات، قەرزاریش کۆیلەی خاوەن قەرزە.

8 El que siembra maldad cosecha problemas, y la vara de su furia será destruida.

ئەوەی ناڕەوایی بچێنێت دروێنەی خراپە دەکات، کوتەکی تووڕەییشی دەفەوتێت.

9 El que tiene un ojo generoso será bendecido, porque comparte su comida con los pobres.

ئەوەی چاوتێر بێت بەرەکەتدار دەبێت، چونکە لە نانی خۆی دەداتە هەژار.

10 Expulsa al burlón, y se acabará la contienda; sí, se acabarán las peleas y los insultos.

گاڵتەجاڕ دەربکە، ناکۆکی دەڕوات، دووبەرەکی و ڕیسواییش نامێنێت.

11 El que ama la pureza de corazón y habla con gracia es el amigo del rey.

ئەوەی حەزی لە دڵپاکی بێت و قسەی شیرین بێت، پاشا دەبێتە دۆستی.

12 Los ojos de Yahvé vigilan el conocimiento, pero frustra las palabras de los infieles.

چاوی یەزدان چاودێری زانیاری دەکات، بەڵام قسەی ناپاکان سەرەوژێر دەکات.

13 El perezoso dice: “¡Hay un león afuera! Me matarán en las calles”.

تەمبەڵ دەڵێت: «شێرێک لە دەرەوەیە! ئەگەر بچمە گۆڕەپانەکان دەکوژرێم!»

14 La boca de una adúltera es un pozo profundo. El que está bajo la ira de Yahvé caerá en ella.

دەمی ژنی بەدڕەوشت چاڵێکی قووڵە، ئەوەی بەر تووڕەیی یەزدان بکەوێت دەکەوێتە ناوی.

15 La locura está ligada al corazón de un niño; la vara de la disciplina lo aleja de él.

گێلی بە دڵی منداڵەوە گرێدراوە، بەڵام گۆچانی تەمبێکردن دووری دەخاتەوە لێی.

16 El que oprime al pobre para su propio aumento y el que da al rico, ambos llegan a la pobreza.

ئەوەی زۆرداری لە هەژار بکات بۆ ئەوەی بۆ خۆی زیاد بکات و ئەوەی بە دەوڵەمەند ببەخشێت، بێگومان هەردووکیان بەرەو نەبوونییە.

17 Vuelve tu oído y escucha las palabras de los sabios. Aplica tu corazón a mis enseñanzas.

گوێ شل بکە و قسەی دانایان ببیستە، دڵت بدە زانیاری من،

18 Porque es una cosa agradable si las guardas dentro de ti, si todos ellos están listos en sus labios.

چونکە جوانە ئەگەر لە ناختدا هەڵیبگریت و تێکڕا لەسەر لێوەکانت بچەسپێن.

19 Hoy te enseño, incluso a ti, para que tu confianza esté en Yahvé.

بۆ ئەوەی پشتبەستنت بە یەزدان بێت، ئەمڕۆ تۆ فێر دەکەم، بەڵێ تۆ.

20 ¿No te he escrito treinta cosas excelentes de consejo y conocimiento,

ئایا سی پەندم بۆ نەنووسیوی سەبارەت بە ڕاوێژ و زانیاری،

21 Para enseñarte la verdad, palabras fiables, para dar respuestas sólidas a los que te enviaron?

بۆ ئەوەی دروستی قسەی ڕاستیت فێر بکەم، هەتا وەڵامە ڕاستییەکان بدەیتەوە ئەوانەی کە تۆیان ناردووە؟

22 No exploten al pobre porque es pobre; y no aplastar a los necesitados en los tribunales;

هەژار تاڵان مەکە لەبەر هەژارییەکەی و نەبوون وردوخاش مەکە لە دادگا،

23 porque Yahvé defenderá su caso, y saquean la vida de los que los saquean.

چونکە یەزدان بەرگری لە کێشەکەیان دەکات و ئەوانەی تاڵانیان دەکەن گیانیان تاڵان دەکات.

24 No te hagas amigo de un hombre de mal genio. No te asocies con quien alberga ira,

مەبە برادەری کەسی تووڕە، هاوڕێیەتی کەسی هەڵچوو مەکە،

25 para que no aprendas sus caminos y atrapar tu alma.

نەوەک لە ڕێچکەی ئەوان ڕابێیت، خۆت تووشی تەڵە بکەیت.

26 No seas de los que golpean las manos, de los que son garantía de las deudas.

لەوانە مەبە کە تەوقە دەکەن، دەستەبەری قەرزی خەڵک مەکە.

27 Si no tienes medios para pagar, ¿por qué debería quitarte la cama de debajo de ti?

ئەگەر نەتبوو بیدەیتەوە، بۆچی نوێنەکەی ژێرت ببردرێت.

28 No muevas el antiguo mojón que sus padres han establecido.

سنووری کۆن مەگوازەوە، ئەوەی باوباپیرانت دایانناوە.

29 ¿Has visto hombre diligente en su obra? Estará delante de los reyes y no de la gentuza.

ئایا ئەو کەسەت بینیوە بە دەستوبردە لە کارەکەی؟ لەبەردەم پاشاکان ڕادەوەستێت، نەک لەبەردەم خەڵکی بێ ناوبانگ.