< Proverbios 22 >
1 El buen nombre es más deseable que las grandes riquezas, y el favor amoroso es mejor que la plata y el oro.
Nying maber oloyo bedo gi mwandu mathoth; bedo gi pwoch ber moloyo fedha gi dhahabu.
2 Los ricos y los pobres tienen esto en común: Yahvé es el creador de todos ellos.
Onge pogruok e kind jamoko kod jachan: Nikech Jehova Nyasaye e Jachwechgi duto.
3 Un hombre prudente ve el peligro y se esconde; pero los simples pasan, y sufren por ello.
Ngʼat mariek neno masira kabiro kendo opondo, to ngʼat mofuwo dhiyo adhiya nyime ma ohinyre.
4 El resultado de la humildad y el temor a Yahvé es la riqueza, el honor y la vida.
Bolruok kod luoro Jehova Nyasaye kelo mwandu gi luor kod dak amingʼa.
5 Espinas y trampas hay en el camino de los malvados; quien guarda su alma se aleja de ellos.
Yore joma timo richo opongʼ gi kudho kod obadho; to ngʼat morito chunye obedo mabor kodgi.
6 Educa al niño en el camino que debe seguir, y cuando sea viejo no se apartará de él.
Puonj nyathi e yo monego odhiye, to ka obedo maduongʼ to ok obi baro oa kuome.
7 Los ricos dominan a los pobres. El prestatario está al servicio del prestamista.
Jochan gin wasumb jo-mwandu, to ngʼat moholo gimoro bedo misumba ngʼat mohole.
8 El que siembra maldad cosecha problemas, y la vara de su furia será destruida.
Ngʼatno mochwowo timbe richo kayo thagruok, to ludhe mar mirima ibiro ketho.
9 El que tiene un ojo generoso será bendecido, porque comparte su comida con los pobres.
Ngʼat mangʼwon noyud gweth, nimar opogo chiembe kod jochan.
10 Expulsa al burlón, y se acabará la contienda; sí, se acabarán las peleas y los insultos.
Riemb ngʼat ma jaro ji, to lweny bende aa, dhawo kod kinyruok rumo.
11 El que ama la pureza de corazón y habla con gracia es el amigo del rey.
Ngʼat ma chunye ler kendo ma wuoyo gi ngʼwono biro bedo osiep ruoth.
12 Los ojos de Yahvé vigilan el conocimiento, pero frustra las palabras de los infieles.
Wangʼ Jehova Nyasaye rito ngʼeyo; to orundo weche mag jogo ma ok jo-adiera.
13 El perezoso dice: “¡Hay un león afuera! Me matarán en las calles”.
Jasamuoyo wacho niya, “Sibuor ni oko!” Kata, “Ibiro nega e yore mag dala!”
14 La boca de una adúltera es un pozo profundo. El que está bajo la ira de Yahvé caerá en ella.
Dho dhako ma jachode en bur matut; ngʼatno manie bwo mirimb Jehova Nyasaye biro lingʼore e iye.
15 La locura está ligada al corazón de un niño; la vara de la disciplina lo aleja de él.
Fuwo otwere e chuny nyathi, to ludh kum biro riembe mabor kode.
16 El que oprime al pobre para su propio aumento y el que da al rico, ambos llegan a la pobreza.
Ngʼat mathiro jochan mondo mwandune omedre kod ngʼat machiwo mich ne jomoko biro bedo jochan.
17 Vuelve tu oído y escucha las palabras de los sabios. Aplica tu corazón a mis enseñanzas.
Chik iti kendo iwinj weche mag jomariek; ket chunyi ne gima apuonjo,
18 Porque es una cosa agradable si las guardas dentro de ti, si todos ellos están listos en sus labios.
nimar en mor ka ikanogi ei chunyi kendo bed kodgi moikore e dhogi.
19 Hoy te enseño, incluso a ti, para que tu confianza esté en Yahvé.
Mondo omi ibed gi geno kuom Jehova Nyasaye; apuonji tinendeni, in bende.
20 ¿No te he escrito treinta cosas excelentes de consejo y conocimiento,
Donge asendikoni weche mowachi piero adek, weche mag puonj kod ngʼeyo,
21 Para enseñarte la verdad, palabras fiables, para dar respuestas sólidas a los que te enviaron?
mapuonjou adiera gi weche migeno, mondo ichiw dwoko mowinjore ne ngʼat mane oori?
22 No exploten al pobre porque es pobre; y no aplastar a los necesitados en los tribunales;
Kik ima jachan nikech gin jochan kendo kik ihiny joma ochando man-gi dwaro e kar bura,
23 porque Yahvé defenderá su caso, y saquean la vida de los que los saquean.
nimar Jehova Nyasaye biro chwako buchgi, kendo tieko ngima joma tieko ngimagi.
24 No te hagas amigo de un hombre de mal genio. No te asocies con quien alberga ira,
Kik imak osiep gi ngʼat ma iye wangʼ piyo; kik iriwri bende gi ngʼatno makecho piyo,
25 para que no aprendas sus caminos y atrapar tu alma.
dipo nono ka ipuonjori yorene, ma iwuon idonj e obadho.
26 No seas de los que golpean las manos, de los que son garantía de las deudas.
Kik ibed ngʼatno matimo singruok kata machungʼ ne ngʼato e gope;
27 Si no tienes medios para pagar, ¿por qué debería quitarte la cama de debajo de ti?
ka ionge gi yo kaka dichul, nono to wuon gowino nyalo kawo kitandani.
28 No muevas el antiguo mojón que sus padres han establecido.
Kik igol kidi mar kiewo machon mane oket gi kweregi.
29 ¿Has visto hombre diligente en su obra? Estará delante de los reyes y no de la gentuza.
Bende ineno ngʼat molony e tije? Obiro tiyo ne ruodhi, ok onyal tiyo ne ji ma ok ongʼere.