< Proverbios 22 >
1 El buen nombre es más deseable que las grandes riquezas, y el favor amoroso es mejor que la plata y el oro.
Hou aduna gala. Afae da di da moloi hou hamobeba: le, eno dunu da dima nodosa. Eno da di da bagade gagusu dunu agoai ba: mu. Di da moloi hamobeba: le, eno dunu da dima nodosa, amo logoga masa: ne ilegema.
2 Los ricos y los pobres tienen esto en común: Yahvé es el creador de todos ellos.
Bagade gagui dunu amola hame gagui dunu, ela da hisu hisu. Be hou afadafa da defele. Amo da Hina Gode da ela defele Hi hamoi.
3 Un hombre prudente ve el peligro y se esconde; pero los simples pasan, y sufren por ello.
Molole dawa: su dunu da mosolasu mabe noga: le ba: sa, amola amo fisima: ne noga: le gagagulasa. Be noga: le hame dawa: su dunu da mosolasu amo ganodini ahoa, amola fa: no e da bagade gogosiane da: i diosa.
4 El resultado de la humildad y el temor a Yahvé es la riqueza, el honor y la vida.
Hina Godema nabasu hou hamoma, amola gasa fi hou mae hamoma. Amasea, di da bagade gaguiwane ba: mu, dunu eno da dima nodomu, amola di da ode bagohame esalumu.
5 Espinas y trampas hay en el camino de los malvados; quien guarda su alma se aleja de ellos.
Wadela: i hamosu dunu da esalusu logoga ahoasea, sani bagohame ba: sa. Di da dia esalusu amoma asigi galea, amo saniga dasa: besa: le, segasa: ima.
6 Educa al niño en el camino que debe seguir, y cuando sea viejo no se apartará de él.
Dia mano da moloiwane esaloma: ne, ema hou noga: le olelema. Amasea, e da amo hou mae gogolele, ea bogosu amoga doaga: mu.
7 Los ricos dominan a los pobres. El prestatario está al servicio del prestamista.
Hame gagui dunu da bagade gagui dunu ilia bidi mae lale udigili hawa: hamosu dunu agoai galebe. Nowa dunu da enoma muni bu imunusa: lasea, e da amo muni iasu dunu amo ea udigili hawa: hamosu dunu esala.
8 El que siembra maldad cosecha problemas, y la vara de su furia será destruida.
Di da moloi hame hou, hawa: agoane sagasea, se nabasu da sono agoane heda: le, se nabasu da gamibi agoai ba: mu. Amola amo sagai da hame dialumu.
9 El que tiene un ojo generoso será bendecido, porque comparte su comida con los pobres.
Di da mae hihini, dia ha: i manu mogili hame gagui dunuma iasea, di da hahawane ba: mu.
10 Expulsa al burlón, y se acabará la contienda; sí, se acabarán las peleas y los insultos.
Dilia gasa fi dunu sefasima. Amasea, dilia da sia: ga gegesu amola dunu eno ilia dio amoma lasagole sia: su, amo bu hame ba: mu.
11 El que ama la pureza de corazón y habla con gracia es el amigo del rey.
Nowa da hadigi ida: iwane asigi dawa: su amo hanai galea, amola asigidafa sia: hanai galea, amo dunuma hina bagade da dogolegemu.
12 Los ojos de Yahvé vigilan el conocimiento, pero frustra las palabras de los infieles.
Hina Gode da dafawane sia: momagele legesa. Be E da ogogosu dunu ilia sia: wadela: lesisa.
13 El perezoso dice: “¡Hay un león afuera! Me matarán en las calles”.
Hihi dabuli dunu e da eso huluane diasu ganodini fawane esala. E da amane sia: sa, “Na da gadili ahoasea, laione wa: me da na medole legemu galebe!”
14 La boca de una adúltera es un pozo profundo. El que está bajo la ira de Yahvé caerá en ella.
Inia uda adole lasu hou da sani agoane diala. Hina Gode da wadela: i hou hamosu dunu ilima ougi bagade gala, amola agoai dunu da amo saniga hedolo sa: imu.
15 La locura está ligada al corazón de un niño; la vara de la disciplina lo aleja de él.
Mano huluane da dawa: hamedene, udigili hou hamonana. Be ili fada: i dawa: ma: ne fasea da ilia hou bu hahamomu.
16 El que oprime al pobre para su propio aumento y el que da al rico, ambos llegan a la pobreza.
Dia udigili iasu amo bagade gagui dunuma iasea, o di bagade gaguma: ne hame gagui dunu ilia liligi lasea, amola ilima banenesisia, di amola da fa: no hame gagui dunu agoai ba: mu.
17 Vuelve tu oído y escucha las palabras de los sabios. Aplica tu corazón a mis enseñanzas.
Nabima! Amasea, na da bagade dawa: su dunu ilia olelebe amo dima olelemu. Ilia olelebe amo noga: le hogoi helema.
18 Porque es una cosa agradable si las guardas dentro de ti, si todos ellos están listos en sus labios.
Amola di da amo olelebe noga: le dawa: sea, amola eno dunuma olelemusa: dawa: sea, di da hahawane ba: mu.
19 Hoy te enseño, incluso a ti, para que tu confianza esté en Yahvé.
Na da amo olelebe wali dima olelemu. Bai di noga: le nabalu, Hina Gode dafawaneyale dawa: mu, amo na da hanai galebe.
20 ¿No te he escrito treinta cosas excelentes de consejo y conocimiento,
Na da dima olelema: ne, sia: 30 agoane dedei dagoi. Amo sia: ganodini dawa: ma: ne sia: , sisasu sia: amola fada: i sia: da dedei dagoi.
21 Para enseñarte la verdad, palabras fiables, para dar respuestas sólidas a los que te enviaron?
Amo sia: da dima dafawanedafa hou olelemu. Amasea, di da enoga dafawane hou hogoi helema: ne asunasisia, di da amo ea bai bu gaguli misunu.
22 No exploten al pobre porque es pobre; y no aplastar a los necesitados en los tribunales;
Hame gagui dunu da gasa hameba: le, ilia hou mae banenesima. Amola asaboi gasa hame dunu ilima fofada: sea, ilia hou mae banenesima.
23 porque Yahvé defenderá su caso, y saquean la vida de los que los saquean.
Bai Hina Gode da ili fidima: ne ilimagale fofada: mu. Amola nowa dunu da amo asaboi hame gagui dunu ilima beda: ma: ne medole legemusa: sia: sea, Hina Gode da amo dunu beda: ma: ne medole legemusa: sia: mu.
24 No te hagas amigo de un hombre de mal genio. No te asocies con quien alberga ira,
Dilia gasa fi nimi bagade dunu amo maedafa dogolegema.
25 para que no aprendas sus caminos y atrapar tu alma.
Di da amaiwane hou lasa: besa: le amola dia hou bu afadenemu hamedeiwane ba: sa: besa: le amo maedafa dogolegema.
26 No seas de los que golpean las manos, de los que son garantía de las deudas.
Dunu eno da liligi lale bidi mae iawane fa: no imunu sia: sea, di da ea udigili lai amo dabe imunusa: mae sia: ma
27 Si no tienes medios para pagar, ¿por qué debería quitarte la cama de debajo de ti?
Di da fa: no amo dabe imunu da hamedei ba: sea, se nabimu. Amola ilia dia liligi huluane amola dia diaheda: su amolawane, amo dabeyale lamu.
28 No muevas el antiguo mojón que sus padres han establecido.
Musa: fi dunu ilia soge alalo ilegesu, amo maedafa gua: ma.
29 ¿Has visto hombre diligente en su obra? Estará delante de los reyes y no de la gentuza.
Nowa dunu da noga: idafa hawa: hamosu hamosea, e da dunu oda bagohame ilia hou baligisa. Amola e da hina bagade dunu ilima gilisimu defele ba: sa.