Proverbios 16
1 Los planes del corazón pertenecen al hombre, pero la respuesta de la lengua es de Yahvé.
Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
2 Todos los caminos del hombre son limpios ante sus propios ojos, pero Yahvé sopesa los motivos.
Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
3 Encomienda tus obras a Yahvé, y tus planes tendrán éxito.
Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
4 Yahvé ha hecho todo para su propio fin. sí, incluso los malvados para el día del mal.
Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
5 Todo el que es orgulloso de corazón es una abominación para Yahvé; ciertamente no quedarán impunes.
Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
6 Por la misericordia y la verdad se expía la iniquidad. Por el temor a Yahvé los hombres se apartan del mal.
Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
7 Cuando los caminos del hombre agradan a Yahvé, hace que hasta sus enemigos estén en paz con él.
Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
8 Mejor es un poco con la justicia, que los grandes ingresos con la injusticia.
Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
9 El corazón del hombre planea su curso, pero Yahvé dirige sus pasos.
Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
10 Los juicios inspirados están en los labios del rey. No traicionará su boca.
Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
11 Las balanzas y los platillos honestos son de Yahvé; todos los pesos de la bolsa son obra suya.
Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
12 Es una abominación que los reyes hagan el mal, porque el trono se establece por la justicia.
Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
13 Los labios justos son la delicia de los reyes. Valoran a quien dice la verdad.
Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
14 La ira del rey es un mensajero de la muerte, pero un hombre sabio lo apaciguará.
Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
15 En la luz del rostro del rey está la vida. Su favor es como una nube de la lluvia de primavera.
Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
16 ¡Cuánto mejor es conseguir sabiduría que oro! Sí, conseguir la comprensión es ser elegido más que la plata.
Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
17 El camino de los rectos es apartarse del mal. El que guarda su camino preserva su alma.
Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
18 La soberbia precede a la destrucción, y un espíritu arrogante antes de una caída.
Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
19 Es mejor tener un espíritu humilde con los pobres, que repartir el botín con los orgullosos.
Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
20 El que presta atención a la Palabra encuentra la prosperidad. Quien confía en Yahvé es bendecido.
Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
21 Los sabios de corazón serán llamados prudentes. El placer de los labios favorece la instrucción.
Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
22 La comprensión es una fuente de vida para quien la tiene, pero el castigo de los tontos es su locura.
Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
23 El corazón del sabio instruye a su boca, y añade el aprendizaje a sus labios.
Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
24 Las palabras agradables son un panal, dulce para el alma, y salud para los huesos.
Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
25 Hay un camino que le parece correcto al hombre, pero al final lleva a la muerte.
Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
26 El apetito del trabajador trabaja para él, porque su boca le urge.
Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
27 Un hombre sin valor trama una travesura. Su discurso es como un fuego abrasador.
Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
28 El hombre perverso suscita conflictos. Un susurrador separa a los amigos cercanos.
Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
29 El hombre violento seduce a su prójimo, y lo lleva por un camino que no es bueno.
Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
30 El que guiña los ojos para tramar perversidades, el que comprime sus labios, está empeñado en el mal.
Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
31 Las canas son una corona de gloria. Se consigue con una vida de rectitud.
Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
32 El que es lento para la ira es mejor que el poderoso; el que gobierna su espíritu, que el que toma una ciudad.
Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
33 La suerte está echada, pero todas sus decisiones provienen de Yahvé.
Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
