Proverbios 25

1 Aquí hay más proverbios de Salomón, recopilados por los escribas de Ezequías, rey de Judá.

Ito ay mga karagdagan pang mga kawaikaan ni Solomon, na kinopya ng mga tauhan ni Hezekias, hari ng Juda.

2 La grandeza de Dios está en las cosas ocultas, mientras que la grandeza de los reyes está en revelar lo desconocido.

Kaluwalhatian ng Diyos na ikubli ang isang bagay, pero kaluwalhatian ng mga hari na saliksikin ito.

3 Así como la altura de los cielos y la profundidad de la tierra, el pensamiento de un rey no se puede conocer.

Tulad ng kalangitan ay para sa taas at ang lupa para sa lalim, gayun din ang puso ng mga hari ay hindi malirip.

4 Quita la escoria de la plata y el platero tendrá plata pura para hacer su trabajo.

Alisin ang kalawang mula sa pilak, at magagamit ng panday ang pilak para sa kaniyang kasanayan.

5 Quita al malvado de la presencia del rey, y el rey gobernará confiado y con justicia.

Gayun din, alisin ang masamang mga tao mula sa harapan ng hari, at ang kaniyang trono ay maitatatag sa pamamagitan ng paggawa kung ano ang tama.

6 No trates de parecer grande delante del rey, y no finjas para estar entre la gente importante.

Huwag mong parangalan ang iyong sarili sa harapan ng hari, at huwag kang tumayo sa lugar na nakalaan para sa mga dakilang mga tao.

7 Porque es mejor que te digan: “Ven aquí arriba”, que ser humillado delante de un noble. Aunque hayas visto algo con tus propios ojos,

Mas mabuti para sa kaniya na sabihin sa iyo, “Umakyat ka rito,” kaysa sa mapahiya ka sa harapan ng marangal na tao. Kung ano ang iyong nasaksihan,

8 no corras a tomar acciones legales, porque ¿qué harás al final cuando tu vecino demuestre que estás equivocado y te humille?

huwag mo agad dalhin sa paglilitis. Dahil ano ang gagawin mo sa bandang huli, kapag pinahiya ka ng kapwa mo?

9 Debate el caso primero con tu vecino, y no traiciones el secreto que otra persona te ha confiado,

Ipangatwiran mo ang kaso mo sa kapwa mo mismo, at huwag ipaalam ang lihim ng isa pang tao;

10 de lo contrario el que escuche te avergonzará y no podrás recuperarte de tu mala reputación.

kung hindi, ang isa na nakakarinig sa iyo ay magdadala ng kahihiyan sa iyo at ng masamang balita tungkol sa iyo na hindi mabibigyang katahimikan.

11 El consejo impartido en el momento correcto es como manzanas de oro con baño de plata.

Ang pagsasabi ng salitang napili ng mabuti, ay katulad ng mga disenyo ng ginto na nakalagay sa pilak.

12 La crítica constructiva de los sabios a quien escucha el consejo, es como un anillo de oro y un collar de oro fino.

Katulad ng gintong singsing o alahas na gawa sa pinong ginto ay ang matalinong pagsaway sa nakikinig na tainga.

13 El mensajero fiel es un fresco para su maestro, como la nieve fresca en un día caluroso de siega.

Tulad ng lamig ng niyebe sa oras ng pag-aani ay ang tapat na mensahero para sa mga nagpadala sa kaniya; ipinanunumbalik niya ang buhay ng kaniyang mga amo.

14 Quien se jacta de un regalo que nunca entrega, es como las nubes y el viento sin lluvia.

Tulad ng mga ulap at hangin na walang ulan ay ang taong nagmamalaki sa regalo na hindi niya binibigay.

15 Si eres paciente, podrás persuadir a tu superior, y las palabras suaves pueden derribar la oposición.

Kapag may pagtitiis maaaring mahikayat ang isang pinuno, at ang malambot na dila ay kayang makabali ng buto.

16 Si hallas dinero, come lo necesario; porque si comes demasiado, te enfermarás.

Kapag nakahanap ka ng pulot, kumain ka lang ng sapat— kung hindi, ang kalabisan nito, ay isusuka mo.

17 No visites la casa de tu vecino con mucha frecuencia, o se cansarán y te aborrecerán.

Huwag mong ilagay ang iyong paa ng napakadalas sa bahay ng iyong kapwa, maaari siyang magsawa sa iyo at kamuhian ka.

18 Mentir en la corte contra un amigo es como atacarlo con una maza, con una espada o con una lanza.

Ang taong nagdadala ng huwad na patotoo laban sa kaniyang kapwa ay katulad ng pamalo na ginagamit sa digmaan, o isang espada, o isang matalim na palaso.

19 Confiar en las personas poco fiables en momentos de dificultad es como comer con un diente partido, o caminar con un pie herido.

Ang taong hindi tapat na pinagkakatiwalaan mo sa oras ng gulo ay katulad ng sirang ngipin o isang nadudulas na paa.

20 Cantar canciones alegres a quien tiene el corazón quebrantado, es como quitarte el abrigo en un día de frio, o poner vinagre en una herida abierta.

Tulad ng tao na naghubad ng kaniyang damit sa malamig na panahon, o tulad ng suka na binuhos sa matapang na inumin, ang siyang umaawit ng mga kanta sa isang nabibigatang puso.

21 Si tu enemigo tiene hambre, dale de comer; si tiene sed, dale de beber.

Kung nagugutom ang kaaway mo, bigyan mo siya ng makakain, at kung nauuhaw siya, bigyan mo siya ng tubig na maiinom,

22 Esto hará que se avergüence como si tuviera carbones encendidos sobre su cabeza, y el Señor te recompensara.

dahil lalagyan mo siya sa kaniyang ulo ng isang pala ng umaapoy na uling, at gagantimpalaan ka ni Yahweh.

23 Así como el viento del norte trae la lluvia, las personas calumniadoras hacen enojar.

Gaya ng katiyakan na ang hanging mula sa hilaga ay may dalang ulan, ang taong naghahayag ng mga lihim ay nagpapagalit ng mga mukha.

24 Mejor es vivir en un rincón de la azotea, que compartir toda la casa con una mujer conflictiva.

Mas mabuti pa na mamuhay sa sulok ng bubungan kaysa sa makibahagi sa tahanan ng babaeng palaaway.

25 Las buenas noticias que vienen de un país lejano son como agua fresca para un viajero cansado.

Tulad ng malamig na tubig sa taong uhaw, gayun din ang mabuting balita mula sa malayong bansa.

26 Los justos que ceden ante los malvados son como una fuente llena de barro, o un pozo contaminado.

Tulad ng maruming batis o nasirang bukal ng tubig ang mabuting tao na naglalakad kasama ang masamang tao.

27 No es bueno comer mucha miel, tampoco desear mucha alabanza.

Hindi mabuting kumain ng napakaraming pulot; iyon ay parang naghahanap ng labis na karangalan.

28 Una persona sin dominio propio es como una ciudad expuesta, cuyos muros están agrietados.

Ang tao na walang pagpipigil sa sarili ay tulad ng lungsod na napasok at walang pader.