Proverbios 25
1 Aquí hay más proverbios de Salomón, recopilados por los escribas de Ezequías, rey de Judá.
To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
2 La grandeza de Dios está en las cosas ocultas, mientras que la grandeza de los reyes está en revelar lo desconocido.
Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
3 Así como la altura de los cielos y la profundidad de la tierra, el pensamiento de un rey no se puede conocer.
Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
4 Quita la escoria de la plata y el platero tendrá plata pura para hacer su trabajo.
Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
5 Quita al malvado de la presencia del rey, y el rey gobernará confiado y con justicia.
Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
6 No trates de parecer grande delante del rey, y no finjas para estar entre la gente importante.
Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
7 Porque es mejor que te digan: “Ven aquí arriba”, que ser humillado delante de un noble. Aunque hayas visto algo con tus propios ojos,
Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
8 no corras a tomar acciones legales, porque ¿qué harás al final cuando tu vecino demuestre que estás equivocado y te humille?
Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
9 Debate el caso primero con tu vecino, y no traiciones el secreto que otra persona te ha confiado,
Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
10 de lo contrario el que escuche te avergonzará y no podrás recuperarte de tu mala reputación.
By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
11 El consejo impartido en el momento correcto es como manzanas de oro con baño de plata.
Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
12 La crítica constructiva de los sabios a quien escucha el consejo, es como un anillo de oro y un collar de oro fino.
Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
13 El mensajero fiel es un fresco para su maestro, como la nieve fresca en un día caluroso de siega.
Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
14 Quien se jacta de un regalo que nunca entrega, es como las nubes y el viento sin lluvia.
Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
15 Si eres paciente, podrás persuadir a tu superior, y las palabras suaves pueden derribar la oposición.
Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
16 Si hallas dinero, come lo necesario; porque si comes demasiado, te enfermarás.
Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
17 No visites la casa de tu vecino con mucha frecuencia, o se cansarán y te aborrecerán.
Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
18 Mentir en la corte contra un amigo es como atacarlo con una maza, con una espada o con una lanza.
Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
19 Confiar en las personas poco fiables en momentos de dificultad es como comer con un diente partido, o caminar con un pie herido.
Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
20 Cantar canciones alegres a quien tiene el corazón quebrantado, es como quitarte el abrigo en un día de frio, o poner vinagre en una herida abierta.
[Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
21 Si tu enemigo tiene hambre, dale de comer; si tiene sed, dale de beber.
Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
22 Esto hará que se avergüence como si tuviera carbones encendidos sobre su cabeza, y el Señor te recompensara.
Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
23 Así como el viento del norte trae la lluvia, las personas calumniadoras hacen enojar.
[Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
24 Mejor es vivir en un rincón de la azotea, que compartir toda la casa con una mujer conflictiva.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
25 Las buenas noticias que vienen de un país lejano son como agua fresca para un viajero cansado.
[Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
26 Los justos que ceden ante los malvados son como una fuente llena de barro, o un pozo contaminado.
[Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
27 No es bueno comer mucha miel, tampoco desear mucha alabanza.
Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
28 Una persona sin dominio propio es como una ciudad expuesta, cuyos muros están agrietados.
Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
