< Proverbios 25 >

1 Aquí hay más proverbios de Salomón, recopilados por los escribas de Ezequías, rey de Judá.
Magi e ngeche mamoko mag Solomon, mane jo-Hezekia ruodh Juda ondiko.
2 La grandeza de Dios está en las cosas ocultas, mientras que la grandeza de los reyes está en revelar lo desconocido.
Wamiyo Nyasaye duongʼ kuom gik ma opando; to lero tiend weche en duongʼ ni ruodhi.
3 Así como la altura de los cielos y la profundidad de la tierra, el pensamiento de un rey no se puede conocer.
Mana kaka polo bor kendo piny tut, e kaka chuny ruodhi ngʼeyo tek.
4 Quita la escoria de la plata y el platero tendrá plata pura para hacer su trabajo.
Ka ogol chilo kuom fedha, to jatheth koro nigi gimoro mar theth;
5 Quita al malvado de la presencia del rey, y el rey gobernará confiado y con justicia.
ka ogol ngʼat marach e nyim ruoth, eka kom ruodhe ibiro guro motegno e tim makare.
6 No trates de parecer grande delante del rey, y no finjas para estar entre la gente importante.
Kik imiri duongʼ iwuon e nyim ruoth, kata bedo kar jomadongo,
7 Porque es mejor que te digan: “Ven aquí arriba”, que ser humillado delante de un noble. Aunque hayas visto algo con tus propios ojos,
nimar ber moloyo owachni niya, “Bi ka,” moloyo ka igoli e nyim jomadongo.
8 no corras a tomar acciones legales, porque ¿qué harás al final cuando tu vecino demuestre que estás equivocado y te humille?
Gima wangʼi oseneno kik ikel mapiyo kirikni e nyim od bura; nimar ibiro timo angʼo achien ka jabuti oketi e wichkuot?
9 Debate el caso primero con tu vecino, y no traiciones el secreto que otra persona te ha confiado,
Ka iloso wach manie kindi gi jabuti, to kik idhi ihul wach malingʼ-lingʼ mar ngʼato;
10 de lo contrario el que escuche te avergonzará y no podrás recuperarte de tu mala reputación.
nono to ngʼat moro mowinji biro keti e wichkuot; mi huma mari marach ok nogiki.
11 El consejo impartido en el momento correcto es como manzanas de oro con baño de plata.
Wach mowach e kinde mowinjore, chalo gi olemo mar dhahabu moketie tawo molos gi fedha.
12 La crítica constructiva de los sabios a quien escucha el consejo, es como un anillo de oro y un collar de oro fino.
Mana kaka tere mar dhahabu kata tigo mar dhahabu maber e kaka siem mar ngʼat mariek mokwerogo ngʼat machiko ite.
13 El mensajero fiel es un fresco para su maestro, como la nieve fresca en un día caluroso de siega.
Mana kaka ngʼich mar pe e kinde mar keyo, e kaka jaote ma ja-adiera chalo ne ngʼat moore, omoro chuny ruodhe.
14 Quien se jacta de un regalo que nunca entrega, es como las nubes y el viento sin lluvia.
Kaka boche polo gi yamo maonge koth, e kaka ngʼat mawuorore gi mich ma ok dochiw.
15 Si eres paciente, podrás persuadir a tu superior, y las palabras suaves pueden derribar la oposición.
Horuok mos nyalo loko chuny ruoth, to lep mamuol nyalo toyo chogo.
16 Si hallas dinero, come lo necesario; porque si comes demasiado, te enfermarás.
Ka iyudo mor kich, to cham mana moromo, mathoth ahinya, nyalo miyo ingʼogi.
17 No visites la casa de tu vecino con mucha frecuencia, o se cansarán y te aborrecerán.
Kik iter tiendi pile e od jabuti, dhiyo kuno pile, biro miyo ochayi.
18 Mentir en la corte contra un amigo es como atacarlo con una maza, con una espada o con una lanza.
Mana kaka arungu kata ligangla; kata asere mabith, e kaka ngʼatno machiwo neno ma ok adiera kuom ngʼat ma gidakgo machiegni.
19 Confiar en las personas poco fiables en momentos de dificultad es como comer con un diente partido, o caminar con un pie herido.
Mana kaka lak marach kata tielo mongʼol e kaka keto geno kuom jogo ma ok jo-adiera e kinde mag chandruok.
20 Cantar canciones alegres a quien tiene el corazón quebrantado, es como quitarte el abrigo en un día de frio, o poner vinagre en una herida abierta.
Mana ka ngʼat ma lonyo law midongʼ duk e ndalo ngʼich, kata kaka olo chumbi e adhola, e kaka ngʼat ma wero wende ne chuny mool.
21 Si tu enemigo tiene hambre, dale de comer; si tiene sed, dale de beber.
Ka jasiki odenyo, to miye chiemo ocham; ka riyo oloye, miye pi omodhi.
22 Esto hará que se avergüence como si tuviera carbones encendidos sobre su cabeza, y el Señor te recompensara.
Ka itimo kamano, ibiro choko chuk mach maliel e wiye, kendo Jehova Nyasaye biro miyi pok.
23 Así como el viento del norte trae la lluvia, las personas calumniadoras hacen enojar.
Kaka yamb nyandwat kelo koth, e kaka lep mafuongʼo wach kelo miero.
24 Mejor es vivir en un rincón de la azotea, que compartir toda la casa con una mujer conflictiva.
Ber dak e kona mar wi ot moloyo dak gi dhako maralep.
25 Las buenas noticias que vienen de un país lejano son como agua fresca para un viajero cansado.
Mana kaka pi mangʼich chalo ne chuny mool, e kaka wach maber moa e piny mabor chalo.
26 Los justos que ceden ante los malvados son como una fuente llena de barro, o un pozo contaminado.
Mana kaka soko motimo chwodho kata aora moduwore chalo e kaka ngʼat makare machiwo thuolo ne jaricho.
27 No es bueno comer mucha miel, tampoco desear mucha alabanza.
Ok ber chamo mor kich mathoth, kata ok en gima longʼo mondo ngʼato odwar luor monego miye owuon.
28 Una persona sin dominio propio es como una ciudad expuesta, cuyos muros están agrietados.
Mana kaka dala maduongʼ ma ohingane omukore mogore piny e kaka ngʼatno ma ok nyal ritore owuon.

< Proverbios 25 >