Proverbios 24
1 No tengas envidia de los malvados, ni desees su compañía,
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 porque ellos conspiran planes crueles y discuten entre ellos para causar tribulación.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Una casa se construye con sabiduría. Su fundamento seguro es la inteligencia.
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 Sus habitaciones están llenas de conocimiento, con todo tipo de hermosos y valiosos objetos.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 Si tienes sabiduría, serás fuerte. Si tienes inteligencia, tu poder aumentará.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 Porque con la guía correcta, podrás ir a la guerra, y serás victorioso si tienes muchos buenos consejeros.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 La sabiduría examina las mentes de los tontos. Ellos no tienen nada que aportar en las discusiones sobre los asuntos importantes.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 Todo aquel que hace planes para hacer el mal, será considerado un problemático.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 Los planes que hacen los tontos son de pecado. Todos aborrecen a los que se burlan de otros.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 Si te rindes en el momento de la prueba, mostraras cuan débil eres.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Rescata a los que son expulsados para ser ejecutados. Salva a los que desfallecen de camino a su muerte.
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 Si dices: “No sabíamos nada sobre esto”, ¿no crees que el Dios que juzga las motivaciones no se dará cuenta de lo que ocurre realmente? El que te mira desde arriba lo sabe todo, y le pagará a todos según sus actos.
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 Hijo mío, comer miel te conviene; el panal de miel tiene un dulce sabor.
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 Del mismo modo, debes saber que te conviene la sabiduría; y que sin la encuentras habrá un futuro para ti que no será frustrado.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 No seas como el criminal que espera para entrar por sorpresa en las casas de las buenas personas. No ataques el lugar donde viven.
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 Los que hacen el bien podrán caer siete veces, y aun así se levantaran; pero el desastre vendrá para derribar a los malvados.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 No celebres cuando tu enemigo caiga. No te alegues cuando se tropiece,
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 porque puede que cuando el Señor lo note, se desagrade de ti y no lo castigue como lo había pensado.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 No te enojes por causa de los malvados, ni sientas celos por los que hacen el mal,
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 porque los malvados no tienen futuro. La lámpara de los malvados se apagará.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 Hijo mío, honra al Señor y al rey, y no te juntes con los rebeldes,
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 porque el desastre vendrá sobre ellos repentinamente. ¿Quién podrá saber cómo los castigarán el Señor y el rey?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 Estos son más dichos del sabio: Mostrar preferencias cuando emites un juicio no es bueno.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 Los que le dicen al culpable: “Eres inocente”, serán malditos por el pueblo y odiados por la nación,
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 pero los que condenan al culpable serán estimados, y recibirán rica bendición.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 Una respuesta honesta es como un beso en los labios.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Haz primero el trabajo que necesitas hacer afuera y prepárate para sembrar tus campos. Solo después de eso, comienza a construir tu casa.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 No seas testigo contra tu prójimo sin tener una buena razón, ni digas mentiras.
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 No digas en tu pensamiento: “Voy a hacerle lo mismo que me hizo! ¡Haré que me pague por lo que ha hecho!”
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 Mientras caminaba, pasé por el campo del hombre perezoso, y por el viñedo de un insensato.
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 Y estaba lleno de monte y espinas, el suelo estaba cubierto de hierba y la piedra angular se había caído.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Y mientras veía, pensé y aprendí una lección:
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 Puedes decir: “Solo dormiré un poco más, me recostaré apenas un rato, y cruzaré mis brazos para descansar un poco más”,
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 pero la pobreza te atacará como un ladrón, y la miseria como un guerrero armado.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
