< Proverbios 24 >
1 No tengas envidia de los malvados, ni desees su compañía,
Kolulaka te bato oyo basalaka mabe mpe kolukaka te kozala elongo na bango,
2 porque ellos conspiran planes crueles y discuten entre ellos para causar tribulación.
pamba te mitema na bango ekanisaka kaka kosala mabe, mpe bibebu na bango eyeisaka kaka mobulu soki elobi.
3 Una casa se construye con sabiduría. Su fundamento seguro es la inteligencia.
Ndako etongamaka na nzela ya bwanya, mpe elendisamaka na nzela ya mayele.
4 Sus habitaciones están llenas de conocimiento, con todo tipo de hermosos y valiosos objetos.
Bashambre ekotondisama na biloko nyonso ya talo mpe ya kitoko na nzela ya boyebi.
5 Si tienes sabiduría, serás fuerte. Si tienes inteligencia, tu poder aumentará.
Moto ya bwanya atondi na nguya, moto oyo azalaka na boyebi alendisaka nguya na ye.
6 Porque con la guía correcta, podrás ir a la guerra, y serás victorioso si tienes muchos buenos consejeros.
Pamba te kolonga na etumba esengaka bwanya, mpe lobiko ezalaka kati na motango ebele ya bapesi toli.
7 La sabiduría examina las mentes de los tontos. Ellos no tienen nada que aportar en las discusiones sobre los asuntos importantes.
Bwanya ezalaka likolo mingi mpo na zoba, yango wana azalaka te na likambo ya koloba kati na mayangani oyo esalemaka pembeni ya ekuke.
8 Todo aquel que hace planes para hacer el mal, será considerado un problemático.
Moto oyo asalaka mabongisi ya kosala mabe akokende sango lokola moteki baninga.
9 Los planes que hacen los tontos son de pecado. Todos aborrecen a los que se burlan de otros.
Mabongisi ya bozoba ezali masumu, mpe bato bayinaka motioli.
10 Si te rindes en el momento de la prueba, mostraras cuan débil eres.
Soki omilembisi na mokolo ya pasi, makasi na yo ekozala pamba.
11 Rescata a los que son expulsados para ser ejecutados. Salva a los que desfallecen de camino a su muerte.
Kangola bato oyo bazali komema bango na kufa, mpe bikisa bato oyo bazali kokende na kufa lokola bato oyo balangwe masanga.
12 Si dices: “No sabíamos nada sobre esto”, ¿no crees que el Dios que juzga las motivaciones no se dará cuenta de lo que ocurre realmente? El que te mira desde arriba lo sabe todo, y le pagará a todos según sus actos.
Soki olobi: « Tala, toyebaki likambo moko te kati na makambo oyo nyonso; » boni, Ye oyo amekaka mitema asosolaka yango te? Ye oyo abatelaka molimo na yo ayebaka yango te? Afutaka te moto na moto kolanda misala na ye?
13 Hijo mío, comer miel te conviene; el panal de miel tiene un dulce sabor.
Mwana na ngai, lia mafuta ya nzoyi, pamba te ezalaka kitoko! Mwa ndambo ya mafuta ya nzoyi ekozala elengi na lolemo na yo.
14 Del mismo modo, debes saber que te conviene la sabiduría; y que sin la encuentras habrá un futuro para ti que no será frustrado.
Yeba lisusu ete bwanya ezali elengi mpo na molimo na yo; soki ozwi yango, yeba ete lobi na yo ekozala malamu, mpe elikya na yo ekozala ya pamba te.
15 No seas como el criminal que espera para entrar por sorpresa en las casas de las buenas personas. No ataques el lugar donde viven.
Yo moto mabe, komeka te kotia mitambo kati na ndako ya moto ya sembo, mpe komeka te kopanza yango,
16 Los que hacen el bien podrán caer siete veces, y aun así se levantaran; pero el desastre vendrá para derribar a los malvados.
pamba te ata soki moto ya sembo akweyi mbala sambo, akotelema kaka; nzokande pasi ekweyisaka moto mabe.
17 No celebres cuando tu enemigo caiga. No te alegues cuando se tropiece,
Soki monguna na yo akweyi, kosepela te; mpe soki apengwi, tika ete motema na yo esepela te;
18 porque puede que cuando el Señor lo note, se desagrade de ti y no lo castigue como lo había pensado.
noki te Yawe akomona, akosepela te mpe akokitisela yo kanda na Ye.
19 No te enojes por causa de los malvados, ni sientas celos por los que hacen el mal,
Kosilika te likolo ya bato oyo basalaka mabe, kolula te bato mabe;
20 porque los malvados no tienen futuro. La lámpara de los malvados se apagará.
pamba te lobi ya malamu ekozala te mpo na moto oyo asalaka mabe, mpe mwinda ya bato mabe ekokufa.
21 Hijo mío, honra al Señor y al rey, y no te juntes con los rebeldes,
Mwana na ngai, tosaka Yawe mpe mokonzi, kosanganaka te na batomboki,
22 porque el desastre vendrá sobre ellos repentinamente. ¿Quién podrá saber cómo los castigarán el Señor y el rey?
pamba te bango mibale bakoki kotindela batomboki pasi na pwasa. Bongo, nani ayebi pasi oyo bakoki kotinda?
23 Estos son más dichos del sabio: Mostrar preferencias cuando emites un juicio no es bueno.
Makambo oyo mpe ezali toli ya bato ya bwanya: Kopona bilongi, kati na kosambisa, ezali malamu te.
24 Los que le dicen al culpable: “Eres inocente”, serán malditos por el pueblo y odiados por la nación,
Moto oyo alobaka na moto mabe: « Ozali moto ya sembo, » bato bakolakela ye mabe, mpe bikolo ekotombokela ye.
25 pero los que condenan al culpable serán estimados, y recibirán rica bendición.
Kasi bato oyo bapamelaka moto mabe bakozala malamu mpe lipamboli ekozala likolo na bango.
26 Una respuesta honesta es como un beso en los labios.
Eyano ya solo ezali lokola beze ya bibebu.
27 Haz primero el trabajo que necesitas hacer afuera y prepárate para sembrar tus campos. Solo después de eso, comienza a construir tu casa.
Bongisa libanda ya mosala na yo, bongisa bilanga na yo, bongo na sima, tonga ndako na yo.
28 No seas testigo contra tu prójimo sin tener una buena razón, ni digas mentiras.
Kotatola na pamba te mpo na kosala moninga na yo mabe; mpo na nini olingi kosalela bibebu na yo na lokuta?
29 No digas en tu pensamiento: “Voy a hacerle lo mismo que me hizo! ¡Haré que me pague por lo que ha hecho!”
Kolobaka te: « Nakosala ye ndenge asali ngai, nakozongisela ye kolanda makambo oyo ye asali. »
30 Mientras caminaba, pasé por el campo del hombre perezoso, y por el viñedo de un insensato.
Nalekaki pembeni ya elanga ya moto ya goyigoyi, mpe pembeni ya elanga ya vino ya moto oyo azangi mayele;
31 Y estaba lleno de monte y espinas, el suelo estaba cubierto de hierba y la piedra angular se había caído.
bongo, tala ndenge etondi na banzube, tala ndenge matiti mabe ezipi yango, mpe mir na yango ya mabanga ebukani.
32 Y mientras veía, pensé y aprendí una lección:
Tango natiaki makanisi na ngai kati na makambo oyo namonaki, nazwaki mayele oyo:
33 Puedes decir: “Solo dormiré un poco más, me recostaré apenas un rato, y cruzaré mis brazos para descansar un poco más”,
mwa pongi moke, mwa kopema moke, mwa kokanga maboko moke mpo na kolala,
34 pero la pobreza te atacará como un ladrón, y la miseria como un guerrero armado.
bobola ekoyela yo na pwasa lokola moleki nzela, mpe pasi ekoyela yo lokola moyibi.