< Proverbios 23 >

1 Cuando te sientes a comer con un gobernante, ten cuidado con lo que te sirven,
Ati yeroo waa nyaachuuf bulchaa tokko wajjin teessutti, waan fuula kee dura jiru hubadhuu ilaali;
2 y ponte límites si tienes mucha hambre.
ati yoo nyaataaf fedhii guddaa qabaatte, qoonqoo kee irra billaa kaaʼi.
3 No seas glotón en sus finos banquetes, porque lo ofrecen con motivaciones engañosas.
Waan nyaanni sun nama gowwoomsuuf, miʼaa isaatti hin gaggabin.
4 No te desgastes tratando de volverte rico. ¡Sé sabio y no te afanes en ello!
Sooromuuf jettee of hin dadhabsiisin; of qabuufis ogummaa qabaadhu.
5 La riqueza desaparece en un abrir y cerrar de ojos, abriendo repentinamente alas, y volando al cielo como el águila.
Sooromni yommuu ati ija irra buufattutti ni bada; inni dhugumaan Baallee baafatee akkuma risaa gara samiitti ol barrisaatii.
6 No aceptes ir a comer con personas mezquinas, ni codicies sus finos banquetes,
Buddeena doqnaa hin nyaatin; cidha isaas hin kajeelin;
7 porque tal como son sus pensamientos, así son ellos. Ellos dicen: “¡Ven, come y bebe!” Pero en sus mentes no tienen ningún interés en ti.
inni yeroo hunda waaʼee gatii yaadaatii. Inni, “Nyaadhuu dhugi” siin jedha; garaan isaa garuu si wajjin hin jiru.
8 Vomitarás cada pedazo que hayas comido, y las palabras de aprecio se habrán consumido.
Ati waanuma xinnoo nyaatte sana ni diddigda; dubbii kee gaarii sana illee ni dhabda.
9 No hables con los tontos porque ellos se burlarán de tus palabras sabias.
Sababii inni ogummaa dubbii keetii tuffatuuf ati nama gowwaatti hin dubbatin.
10 No muevas las fronteras antiguas, y no invadas los campos que pertenecen a huérfanos,
Dhagaa daangaa durii hin dhiibin yookaan lafa qotiisaa ijoollee abbaa hin qabneetti hin darbin.
11 porque su Protector es poderoso y él peleará su caso contra ti.
Furiin isaanii jabaadhaatii; inni gara isaanii goree sitti falma.
12 Enfoca tu mente en la instrucción; escucha las palabras de conocimiento.
Qalbii kee gara gorsaatti, gurra kee immoo gara dubbii beekumsaatti deebifadhu.
13 No evites disciplinar a tus hijos, pues un golpe no los matará.
Ijoollee kee adabachuu hin dhiisin; yoo ati arcummeedhaan adabde isaan hin duʼan.
14 Si corriges con castigo físico a tu hijo, lo salvarás de la muerte. (Sheol h7585)
Arcummeedhaan isaan adabiitii lubbuu isaanii duʼa oolchi. (Sheol h7585)
15 Hijo mío, si piensas con sabiduría me harás feliz;
Yaa ilma ko, yoo garaan kee ogeessa taʼe, garaan koo ni gammada;
16 Me deleitaré cuando hables con rectitud.
yoo arrabni kee waan qajeelaa dubbate, keessi koo baayʼee gammada.
17 No mires a los pecadores con envidia, sino recuerda siempre honrar al Señor,
Garaan kee cubbamootatti hin hinaafin; garuu yeroo hunda Waaqayyoon sodaadhu.
18 porque ciertamente hay un futuro para ti, y tu esperanza no será destruida.
Ati dhugumaan gara fuulduraatti abdii qabda; abdiin kees hin citu.
19 Presta atención, hijo mío, y sé sabio. Asegúrate de enfocar tu mente en seguir el camino recto.
Yaa ilma ko, dhaggeeffadhu; ogeessa taʼi; qalbii kee daandii qajeelaa irra buufadhu.
20 No te juntes con los que beben mucho vino, o con los que se sacian de carne.
Warra daadhii wayinii baayʼee dhuganitti yookaan warra foonitti gaggabanitti hin makamin;
21 Porque los que se emborrachan y comen de más, pierden todo lo que tienen; y pasan el tiempo adormilados, por lo cual solo les quedan trapos para vestir.
machooftuu fi albaadheyyiin ni hiyyoomu; hirriba baayʼisuunis moofaa nama uffachiisa.
22 Presta atención a tu padre, y no rechaces a tu madre cuando sea vieja.
Abbaa kee kan si dhalche dhagaʼi; haadha kees yeroo isheen jaartu hin tuffatin.
23 Invierte en tener la verdad y no la vendas. Invierte en la sabiduría, la instrucción y la inteligencia.
Dhugaa bitadhu malee hin gurgurin; ogummaa, qajeelfamaa fi hubannaas bitadhu.
24 Los hijos que hacen el bien alegran a sus padres; un hijo sabio trae alegría a su padre.
Abbaan nama qajeelaa gammachuu guddaa qaba; namni ilma ogeessa qabu isatti gammada.
25 Haz que tu padre y tu madre se alegren; trae alegría a la que te parió.
Abbaan keetii fi haati kee haa gammadan; isheen si deesse sun haa ililchitu!
26 Hijo mío, dame toda tu atención, y sigue mi ejemplo con alegría.
Yaa ilma ko, garaa kee naa kenni; iji kees karaa koo haa ilaalu;
27 Una prostituta es como quedar atrapado en un foso. La mujer inmoral es como quedar atrapado en un pozo estrecho.
sagaagaltuun boolla gad fagoodhaatii, niitiin ganda labeenis boolla bishaanii dhiphaa dha.
28 Tal como un ladrón, ella se recuesta para esperar y agarrar a los hombres por sorpresa, para que sean infieles a sus mujeres.
Isheen akkuma saamtuutti riphxee nama eeggatti; namoota gidduuttis warra hin amanamne baayʼifti.
29 ¿Quién estará en problemas? ¿Quién sufrirá dolor? ¿Quién estará en discusión? ¿Quién se quejará? ¿Quién saldrá lastimado sin razón alguna? ¿Quién tendrá los ojos enrojecidos?
Eenyutu, “Anaaf wayyoo!” jedha? Eenyutu gadda qaba? Eenyutu lola qaba? Eenyutu komii qaba? Eenyutu sababii malee madaaʼa? Kan iji isaa diimatu eenyu?
30 Los que pasan mucho tiempo bebiendo vino, los que siempre están probando un nuevo cóctel.
Warra daadhii wayinii dhuguu irra akka malee turan, warra daadhii wayinii walmakaa afaaniin qabuu dhaqanii dha.
31 No dejes que la apariencia del vino te tiente, ya sea por su color rojo o por sus burbujas en la copa, o por la suavidad con que se asienta.
Yeroo inni diimatutti, yeroo inni billillee keessa ol xixinniqutti, yeroo inni suuta jedhee gad buʼutti daadhii wayinii ija itti qabdee hin ilaalin.
32 Al final morderá como una serpiente, y te causará dolor como víbora.
Dhuma irratti akkuma bofaa nama idda; akkuma buutiis nama ciniina.
33 Alucinarás, verás cosas extrañas, y tu mente confundida te hará decir toda clase de locuras.
Iji kee waan haaraa arga; qalbiin kees jalʼina yaada.
34 Te tropezarás como si rodaras por el océano. Serás sacudido como quien se recuesta en el mástil de una embarcación, diciendo:
Ati akkuma nama walakkaa galaana guddaa ciisuu ti; akkuma nama fiixee utubaa doonii irra ciisuu taata.
35 “La gente me golpeó, pero no me dolió; me dieron azotes, pero no sentí nada. Ahora debo levantarme porque necesito otro trago”.
Ati akkana jetta; “Isaan na dhaʼan; ani garuu hin miidhamne! Isaan na tuman; garuu natti hin dhagaʼamne! Ani dhugaatii biraa barbaaddachuuf yooman dammaqa?”

< Proverbios 23 >